بخشی از مقاله
چکیده
در بسیاری از آیات قرآن مجید و روایات ماثوره از ائمه اطهار - ع - بر حفظ محیط زیست و استفاده بهینه از منابع طبیعی مختلف اشاره شده است. این مقوله در عصر حاضر نیز به عنوان یکی از مهمترین دغدغه های بشر محسوب می شود. با توجه به اینکه انسان به عنوان مهمترین عامل در تخریب محیط زیست نقش دارد، استفاده از محصولات سبز به عنوان یکی از راه کارهای بشر به منظور کاهش آسیب به محیط زیست و حفظ آن در جهت نیل به توسعه پایدار مطرح شده است. بررسی مطالعات انجام شده در این زمینه و همچنین بررسی اهمیت این موضوع از نظر اسلام و استفاده از رهنمودهای آن می تواند در تدوین یک الگوی کامل، کمک کننده باشد. این پژوهش با روش توصیفی مبتنی بر تحلیل محتوای اسنادی با استفاده از منابع اسلامی شامل قرآن کریم و روایات ائمه معصومین - ع - ، اهمیت حفظ محیط زیست در مبانی اسلامی را نشان می دهد و ضمن بررسی نتایج حاصل از مطالعات مختلف و راهکارهای ارائه شده مانند اقتصاد سبز و تولید و مصرف محصولات سبز، به این نتیجه می رسد که در تدوین الگوی پایه پیشرفت این موضوع باید مد نظر قرار گرفته شود و راههایی برای تشویق شرکت ها به تولید محصولات سبز و همچنین تشویق افراد به مصرف این محصولات در جامعه در نظر گرفته شود.
واژگان کلیدی: محیط زیست، منابع طبیعی، اقتصاد سبز، آمیخته بازاریابی سبز، بازیافت
.1 مقدمه
محیط زیست به عنوان یک موهبت الهی عبارت است از مجموعه موجودات، منابع، گیاهان، انسان و سایر ارگانیسم ها و عوامل و شرایط هماهنگی که پیرامون هر موجود زنده وجود داشته و خداوند برای هر چه بهتر زیستن انسان آفریده و ادامه حیات به آن وابسته است و نقش انسان در ضمن استفاده معقول و حساب شده از این موهبت ها جلوگیری از آلودگی و تخریب آن است. چون انسان همان گونه که حق استفاده و بهره مندی از محیط زیست سالم را دارد، مسئولیت درست استفاده کردن از آن را نیز بر عهده دارد؛ این استفاده نباید آن چنان باشد که حق دیگران، آن هم حقوق اساسی بشر در بهره برداری از این نعمت الهی در خطر قرار گیرد. بی اعتنایی به محیط زیست و تخریب آن می تواند مشکلات فراوانی را به وجود آورد. آلودگی خاک و آب ها، تخریب روز افزون جنگل ها و مراتع، انتشار گازهای سمی و غیره باعث به هم خوردن تعادل در طبیعت شده و نگرانی ها در این زمینه را به یک موضوع عمومی و جدی تبدیل کرده است.
در عصر حاضر تولید و استفاده از مواد غیر قابل بازیافت و یا موادی که تجزیه آن در طبیعت نیاز به زمان طولانی دارد مانند پلاستیک ها یکی از مهمترین دلایل آلودگی محیط زیست محسوب می شود. استراتژی های بازاریابی سبز به عنوان یک راه حل برای این معضل معرفی می شود و سازمان ها برای کاهش نگرانی های زیست محیطی و بازاریابی اخلاقی از این استراتژی ها استفاده می کنند - چن1، . - 2008 بازاریابی سبز با کمک چهار آمیخته خود - محصول سبز، ترفیع سبز، قیمت سبز، توزیع سبز - سعی در متعادل ساختن روند استفاده از منابع طبیعی و به طور همزمان بالا بردن رضایت مصرف کنندگان دارد. مصرف کنندگان به طور طبیعی سعی در حفظ و استفاده بهینه از طبیعت به عنوان یک منبع هستند و وقتی که سود حاصل از خرید محصولات سبز با بسته بندی زیست محیطی را ببینند، حاضر به خرید آن می شوند - هارتمن و ایبنز2، . - 2006 ولی از طرف دیگر محدودیت هایی که ممکن است ناشی از بحث مالی محصول یا دسترسی و کیفیت و مواردی از این قبیل باشد، باعث سوق دادن مصرف کننده به عدم توجه به محیط زیست خود می شود. بنابراین بازاریابی سبز سعی در یافتن راه حلی دارد که بتواند محصولاتی را وارد چرخه مصرف کند که تا حد ممکن کمترین زیان را به محیط زیست وارد کند.
این پژوهش با هدف بررسی اهمیت و ضرورت به کارگیری استراتژی های بازاریابی سبز و عوامل موثر بر گسترش تولید و مصرف محصولات سبز به عنوان راه حل هایی برای جلوگیری از تخریب محیط زیست می پردازد. بررسی اهمیت محیط زیست از دیدگاه اسلام و راه کارهای ارائه شده برای جلوگیری از تخریب آن و همچنین تمرکز بر استراتژی ها و عوامل آمیخته بازاریابی سبز از نوآوری های این پژوهش است.
.2 بیان مساله
تخریب محیط زیست توسط بشر در نتیجه تولید و مصرف محصولات غیر قابل بازیافت و غیر قابل تجزیه در طبیعت به یک چالش اساسی در عصر حاضر تبدیل شده است. در این شرایط سازمان های مختلف اقداماتی را در جهت کاهش تاثیرات مخرب خود بر محیط زیست انجام می دهند. بازاریابی سبز با چهار آمیخته خود - قیمت سبز، محصول سبز، ترفیع سبز، توزیع سبز - یکی از اقداماتی است که براساس آن سازمان ها متعهد می شوند، فعالیت های خود را با به کارگیری نقش مسئولیت پذیری زیست محیطی-اجتماعی به منظور توسعه پایدار انجام دهند - کائو1، . - 2011 همچنین شرکت ها می توانند با اجرای استراتژی بازاریابی سبز در مقایسه با رقبای خود به مزیت های رقابتی دست پیدا کنند. از سوی دیگر باید آگاهی مصرف کنندگان در مورد مسائل زیست محیطی افزایش یابد. زیرا عدم آگاهی و اطلاعات کافی باعث می شود که مصرف کنندگان در هنگام خرید به معیارها و ویژگی های سبز محصولات توجه نکنند - پراکش2، . - 2002 بنابراین علاوه بر رعایت مسائل زیست محیطی از طرف شرکت ها، بایستی مصرف کنندگان نیز بر اهمیت این امر واقف بوده و در خرید های خود آن را مد نظر قرار دهند. با توجه به جامعه اسلامی ایران و با توجه به اینکه در آیات و روایات مختلف اهمیت محیط زیست و استفاده درست از منابع طبیعی مطرح شده است؛ می توان با آموزش مردم و افزایش آگاهی از این طریق، اهمیت این موضوع را آشکار ساخته و انتظار داشت که مردم در رفتارهای خرید خود آن را رعایت کنند. بنابراین در یک الگوی کامل اسلامی ایرانی، رعایت مسائل زیست محیطی توسط شرکت ها و همچنین پیش بینی راههایی برای افزایش آگاهی مردم در این زمینه می تواند گامی در جهت توسعه پایدار باشد.
.3 مبانی نظری
-3-1 جایگاه محیط زیست و منابع طبیعی در آیات قرآن
هر سخنی که مرتبط با وحی باشد از ذات اقدس الهی است و در طول زمان اهمیت خود را حفظ می کند. حفظ محیط زیست و بهره گیری درست از منابع طبیعی در آیات متعددی در قرآن کریم توصیه شده است. قرآن کریم گاهی با بیان"
وَابتَغُوا مِن فَضلِ اللﱠهِ"3 و زمانیفَامشُواباعبارت فِی" مَنَاکِبَها"4 انسان را به بهره گیری از منابع طبیعی فراخوانده و می فرماید: روی دوش زمین راه بروید و روزی بگیرید - جوادی آملی، .1388 ص.. - 29 همچنین ضرورت بهره وری بهینه از منابع طبیعی نیز سفارش شده و بیان شده است که اگر تنها به استفاده ابتدایی از نعمت های الهی بسنده شود و مسخر بودن موجودات برای انسان نادیده گرفته شود، چنانچه قرآنألَمکریمَرَوامی فرماید:إِلَی" الطﱠیرِ مُسَخﱠرَاتٍوَالخَیلَ"".5
ِغَالَ وَالحَمِیرَ لِتَرکَبُوهَا"6 و از مخلوقات الهی به طور شایسته بهره مند نشود، کفران نعمت کرده و شامل آیاتألَم" تَرَ
-1سوره جمعه آیه 10
-2سوره ملک آیه 15
-3 سوره نحل آیه 79
-4سوره نحل آیه 8
