بخشی از مقاله
خلاصه
در این مطالعه روایی و پایایی پرسشنامه سرمایه روانشناختی در بین کارکنان شرکت گاز استان اردبیل مورد سنجش قرار گرفت. جامعه آماری شامل کلیه کارکنان شرکت گاز استان اردبیل به تعداد 581 نفر بود. روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب گردید. روایی پرسشنامه سرمایه روانشناختی بر اساس روش تحلیل ساختارهای عاملی تاییدی و با استفاده از نرم افزار LISREL انجام گرفت. نتایج تحلیل عاملی تاییدی، ضرایب روایی بالا برای هر یک از شاخص های سازههای سرمایه روانشناختی را نشان دادند.
به منظور بررسی پایایی پرسشنامه نیز از آزمون آلفای کرونباخ در نرم افزار SPSS 20 استفاده شد مقادیر بدست آمده از محاسبه ضریب آلفا بیشتر از 0/7 مقدار می باشد. به طوری که بیشترین مقدار در بین مولفه ها برای تاب آوری و کمترین مقدار برای خودکارآمدی به دست آمد. بنابراین روایی و پایایی پرسشنامه سرمایه روانشناختی مورد تایید قرار گرفت.
کلمات کلیدی: سرمایه روانشناختی، روایی، پایایی، شرکت گاز استان اردبیل
مقدمه
در عصری زندگی میکنیم که از آن به عنوان جنگ استعدادها یاد کرده میشود. که در واقع این اصطلاح به نقش مهم و اساسی نیروی انسانی در عملکرد بالای سازمانها اشاره دارد. شناسایی، جذب، نگهداری و توسعه استعدادها از وظایف عمده سازمانهای امروزی می باشد چشم انداز کنونی مدیریت استعدادها، به عنوان یک امر حیاتی در دستیابی به مزیت رقابتی با استفاده از مهمترین داراییهای سازمانی - سرمایههای انسانی - ، مستلزم یک تغییر پارادایم به سمت توجه به توانمندیها و ظرفیتهای مثبت کارکنان است. تا پیش از این در عرصه مدیریت منابع انسانی بیشتر به رفع ضعف و اشکالات کارکنان توجه میشد و در واقع تنها از رویکرد حل مسئله و بازخورد منفی برای اصلاح اشکالات استفاده میشد.
نظریه پردازیها و پژوهشها نیز بیشتر حول همین محور شکل گرفته بودند و درنتیجه راهکارهای ارائه شده نیز بیشتر معطوف به کاهش موارد منفی در سازمان بود. به عنوان مثال لوتانز با بررسی تحقیقات روانشناسی معاصر نشان داد که بر بالغ بر دویست هزار مقاله درباره درمان بیماریهای روانی، هشتاد هزار مقاله درباره افسردگی، بیش از شصت و پنج هزار مقاله درباره اضطراب، بیست هزار ترس و ده هزار خشم منتشر شده است و این در حالی است که تنها حدود هزار مقاله درباره ظرفیت های مثبت انسانها انتشار یافته است.
با این حال، هم راستا با نهضت روانشناسی مثبتگرا لوتانز و همکاران در اوایل هزاره سوم دست به ابتکار جدیدی زدند و نهضت جدیدی در عرصه مدیریت منابع انسانی با عنوان رفتار سازمانی مثبتگرا مطرح ساختند، و به این ترتیب موج جدیدی از تحقیق و پژوهش در خصوص توانمنمندی ها، ظرفیت ها و نقاط قوت افراد و سازمانها پدیدار گشت. برای مثال، دونالسون و کو با بررسی پژوهش های کمی و کیفی یک دهه اخیر در خصوص مفاهیم روانشناسی سازمانی مثبتگرا نشان دادند که یک روند افزایشی و قابل توجه در این خصوص شکل گرفته، که دستاوردهای خیره کننده ای نیز در محیط کار داشته است.
به عنوان مثال، تحقیقات نشان میدهد تغییر موضوع از علوم محض سازمانی به سمت توجه به ویژگیهای مثبت افراد میتواند باعث اثر بخشی سیاستها و رویه های مدیریتی و بهبود سلامت روحی و جسمی کارکنان سازمان شود.تحقیقات نشان میدهند که توجه به توانمندیها و استعدادها در زندگی شخصی و کاری در مجموع باعث بهبود عملکرد، افزایش خشنودی، اعتماد به نفس، عزت نفس، انعطاف پذیری، انرژی و شادابی، عملکرد شغلی، دستیابی به هدف، رشد و توسعه فردی بیشتر و کاهش استرس میگردد از اینرو در محیط کسب و کار پیچیده و در شرایط عدم قطعیت و بحران های مداومی که حیات سازمانها را تهدید میکنند.
اتخاذ رویکرد مثبت گرایی دیگر نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت اجتناب ناپذیر برای بقاء، و حتی رشد و بالندگی سازمان محسوب میشود. امروزه نیز رویکردها و نظریه های مختلفی در خصوص نظریات و پژوهش های روانشناسی مثبت گرا در کار مطرح شده، و یک انقلاب در عرصه مدیریت و رهبری سازمان ایجاد کرده است. یکی از رویه های مثبت گرا در محیط کسب و کار امروز که ریشه در تفکر روانشناسی مثبت گرا و رفتار سازمانی مثبت گرا دارد و توجه بسیاری از نظریه پردازان، محققان، مدیران و رهبران منابع انسانی را به خود جلب کرده است سرمایه روانشناختی می باشد.
سرمایه روانشناختی ریشه در رفتار سازمانی مثبتگرا و روانشناسی مثبتگرا دارد. لوتانز رفتار سازمانی مثبتگرا را به عنوان مطالعه و کاربرد مثبتگرایی در توانمندیهای منابع انسانی و ظرفیتهای روان شناسی که میتوانند برای بهبود عملکرد در محیط کار امروز، اندازه گیری شوند، توسعه یابند و مدیریت شوند تعریف می کند. بنابراین، همان طور که نظریه پردازان اصلی این حوزه جدید مطالعاتی بیان می دارند رفتار سازمانی مثبتگرا پاسخی برای توجه به چنین دستاوردهایی محسوب میشود.
تلاش میکند خلاء ناشی از چنین رویکردهایی را در محیط کار با استفاده از بینشهای جدید خود، نظریه پردازی و تحقیق پر کند. سرمایه روانشناختی ایده اصلی موضوع رفتار سازمانی مثبت گرا محسوب میشود که از ملاکهای مهم علمی زیر تبعیت می کند:داشتن مبنا نظری و پژوهشی، -2 قابلیت سنجش و داشتن ابزار معتبر ارزیابی، -3 حالت گونه بودن و قابلیت توسعه و آموزش -4 منحصر بودن در زمینه رفتار سازمانی، و -5 تاثیر مثبت بر عملکرد.
مطابق ملاکهای ذکر شده پژوهشگران چهار سازه برای سرمایه روانشناختی شناسایی کرده اند که عبارتنداز: خودکارآمدی، امیدواری، خوشبنی و انعطاف پذیری و آنرا به شکل زیر تعریف میکنند ؛ ترجمه جمشیدیان و فروهر - . سرمایه روانشناختی یک حالت توسعهای مثبت روانشناختی با مشخصههای زیر است: متعهد شدن و انجام تلاش لازم برای موفقیت در کارها وظایف چالش بر انگیز - اعتماد به نفس خودکارآمدی - ؛ داشتن استناد مثبت درباره موفقیت های حال و آینده - خوش بینی - ؛ پایداری در راه هدف و در صورت لزوم تغییر مسیر رسیدن به هدف برای دستیابی به موفقیت - امیدواری - و پایداری هنگام مواجه با سختیها و مشکلات برای دستیابی به موفقیت - انعطاف پذیری - نظریهها و تحقیقات نشان میدهند.
چهار مؤلفه امیدواری، خوشبینی، انعطاف پذیری و خودکارآمدی با یکدیگر هم بستگی دارند و تشکیل یک سازه سطح بالا را میدهندکه محققان از آن به عنوان سرمایه روانشناختی یاد میکنند. همچنین، پژوهشهای تجربی از همگرایی و تمایز بین این چهار سازه مثبت روانشناختی حمایت میکنند. ترکیب این چهار سازه باعث ایجاد هم افزایی میشود، و واریانس بیشتری را از نتایج دلخواه سازمانی به همراه دارد. در واقع کل سرمایه روانشناختی از مجموعه اجزای خودش بزرگتر است.
سرمایه روانشناختی در واقع به مفهوم چه کسی هستید - خود واقعی - و چه کسی میخواهید بشوید - خود ممکن - "بر یک مبنای توسعهای و رشد یابنده باز میگردد چنین ویژگی سبب میشود که اینگونه افراد از انگیزه و انرژی زیادی جهت دستیابی به اهداف شخصی و سازمانی خود برخوردار باشند. مطابق تحقیقات کارکنانی که نسبت به همتایان خود مثبت تر هستند، به شکل بهتری میتوانند بر چالشهای نوظهور محیط کار خود غلبه کنند و از اینرو عملکرد بهتری دارند و رفتار و نگرش شغلی مطلوبتری از خود بروز میدهند. این کارکنان به ایستادگی و مقاومت سازمانها، در زمانی بحرانی کمک میکنند.که این جریان می تواند یک مزیت رقابتی قابل توجه برای سازمانهای معاصر در شرایط رقابت و عدم قطعیت شدید باشد.
طرفداران سرمایه روانشناختی استدلال می کنند که توسعه آن در تمام سطوح سازمان دارای پتانسیل بالایی به عنوان یک استراتژی مهم مدیریت منابع انسانی برای کمک به سرمایه گذاری بر روی منابع انسانی موجود و آتی است - تور و آفرایو، . - 2010 مطابق تحقیقاتی که تاکنون انجام شده است، سرمایه روانشناختی از قابلیت بالقوه و قابل ملاحظه ای در پیش بینی بسیاری از نتایج مثبت و منفی سازمانی برخوردار است و به عنوان یک رویکرد نوین در عرصه مدیریت منابع انسانی و توسعه منابع انسانی میتواند مورد استفاده موثر سازمان ها قرار گیرد.
سرمایه روانشناختی یک حالت توسعهای مثبت روانشناختی با مشخصه های متعهد شدن و انجام تلاش لازم برای موفقیت در کارها وظایف چالش بر انگیز - اعتماد به نفس/خودکار آمدی - ؛ داشتن استناد مثبت درباره موفقیتهای حال و آینده - خوش بینی - ؛ پایداری در راه هدف و در صورت لزوم تغییر مسیر رسیدن به هدف برای دستیابی به موفقیت - امیدواری - و پایداری هنگام مواجه با سختی ها و مشکلات برای دست یابی به موفقیت - انعطاف پذیری - است.
هرچند که ممکن است از نظر لغوی این مؤلفهها بسیار شبیه به هم و قابل جایگزین به نظر بیایند اما ادبیات سرمایه روانشناختی و رفتار سازمانی مثبتگرا بین مفاهیم تمایز قائل شده و تحلیلهای تجربی نیز از وجود اختلاف معنادار بین این مفاهیم حکایت دارند موارد ذکر شده نشان می دهد که سرمایه روانشناختی چه تاثیراتی بر روی منابع انسانی در سازمانها دارد و این مورد می تواند در شرکت گاز استان اردبیل که سرمایه اصلی آن منابع انسانی می باشد صادق باشد. در این تحقیق بر آنیم تا به این سوال پاسخ دهیم که آیا پرسشنامه سرمایه روانشناختی دارای روایی و پایایی لازم در شرکت گاز استان اردبیل می باشد.
روش تحقیق
در پژوهش حاضر به رواسازی و اعتباریابی پرسشنامه سرمایه روانشناختی پرداخته شده است. با توجه به اینکه طرح تحقیق حاضر توصیفی و از نوع زمینه یابی است و در تحقیقات زمینه یابی نیز مناسب ترین ابزار اندازه گیری، پرسشنامه است.جامعه آماری این تحقیق را کلیه کارکنان شرکت گاز استان اردبیل تشکیل میدهد که جمعاً 581 نفر را شامل میشوند برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شده است. به این ترتیب که با توجه به نسبت نمونه آماری به جامعه آماری، تعداد نمونه آماری انتخاب گردید.
