بخشی از مقاله
چکیده
امروزه با توجه به نقش اساسی دانش در کسب مزیت رقابتی، مدیریت دانش به صورت یک الزام در سازمان ها درآمده است. تنها درصورتی که زیرساخت های مناسب و پیش نیازهای لازم برای استفاده از چنین فرآیندی فراهم باشد، می توان از این مهم در جهت پیشبرد اهداف استراتژیک سازمان بهره برد . لذا با استفاده از دو ابزار اصلی مصاحبهی شناخت و توزیع و جمعآوری پرسشنامههای شناخت طیف پنجتایی لیکرت، سطح آمادگی شرکتملیصادراتگازایران در اجرای مدیریت دانش ارزیابی شد. با استفاده از آزمون کایدوتکمتغیره صادقبودن گزاره مورد پرسش تحلیل آماری مجموعه پاسخهای دادهشده به هریک از سؤالات پرسشنامه بررسی شد. برای اطمینان از صحت آماری تقسیمبندی سؤالات پرسشنامه، ضریب قابلیت اطمینان هر بُعد محاسبه و تأیید شد.
پس از بررسی تک تک متغیر های مورد سؤال در پرسشنامه ی شناخت، به کمک آزمونهای همبستگی به روابط همبستگی میان ابعاد اصلی پرسشنامه پرداختهشد. سپس مهمترین نقاط قوت و قابل بهبود سازمان در مسیر اجرای مدیریت دانش در حوزههای ”فرهنگ سازمانی“، ”ساختار سازمانی“ و ”وضعیت فناوری اطلاعات“ مورد شناسایی قرارگرفت به این ترتیب ابعاد ”فرآیندهای مدیریت دانش“، ”حمایت از تغییر“ و ”ساختار سازمانی“ بهعنوان نقاط قابل بهبود نسبی و ابعاد ”زیرساخت اطلاعاتی“،”چشمانداز تغییرات“ و ”فرهنگ دانش“ دارای قوت نسبی شناختهشدند. در نهایت درخت دانشی به عنوان ساختار سلسله مراتبی موضوعات دانشی شرکت ترسیمشد. شناخت این ویژگی ها به طراحی مسیر اجرای مدیریت دانش در سازمان با در نظر گرفتن اقتضائات سازمانی کمک میکند. بهاینترتیب اصلیترین کاربرد سند شناخت در تدوین سند استراتژی مدیریت دانش خواهدبود.
واژههای کلیدی: فرآیندهای مدیریت دانش، حمایت از تغییر، ساختار سازمانی، زیرساخت اطلاعاتی، چشمانداز تغییرات، فرهنگ دانش
مقدمه
در گذشته ای نه چندان دور رقابت و مزیت رقابتی یک سازمان یا یک جامعه انسانی تحت تاثیر سهولت دسترسی آن به منابع مادی قرارداشت. سازمان پیشتاز، سازمانی بود که به مواد خام، ذخایر زیرزمینی، مواد اولیه، نیروی انسانی ارزان، زمین و سایر عوامل تولید مطرح در اقتصاد کلاسیک دسترسی بیشتری داشت. ولی در عرصه ی رقابت کنونی، اصلیترین مزیت رقابتی برای سازمانها توان مدیریت دانش و مهارت موجود در آنها محسوب میشود. سازمانهای پیشتاز و پیشرو که رهبری بازارهای جهانی را در دست دارند، آنهایی هستند که قادرند بیشترین، معتبرترین و بهروزترین دانش بشری را در حوزه کسب و کارشان در اختیار بگیرند و از آن استفادهی بهینه نمایند. اهمیت این موضوع به حدی است که امروزه شماری از سازمانها دانش خود را اندازهگیری می کنند و به منزله ی سرمایهی فکری سازمان و نیز شاخصی برای درجهبندی شرکتها در گزارشهای خود منعکس میکنند - حسنزاده, . - 1385
مدیریت دانش و مفاهیم راهبردی مرتبط با آن از جمله مؤلفههای مهم و ضروری برای حفظ مزیت رقابتی سازمانهای توسعهیافته است. این مفهوم بهعنوان یک ضرورت برای بهرهوری و انعطافپذیری بیشتر در بخشهای دولتی و خصوصی مطرح شدهاست. جوامع مدرن به جایگاه انسان ها به خوبی پیبردهاند و هنگامیکه سرمایهی دانش انسان با اطلاعات موجود ترکیب شود، قابلیتی به سازمان میبخشد تا شایستگی های سازمانی در آن مجال ظهور بیابند. دانش شامل حقایق و باورها، مفاهیم و اندیشهها، قضاوتها و انتظارات، روش شناسی یا علم اصول و نحوهی انجام فنون است - افرازه, . - 1384 بنایراین دانش یک کیفیت است که خاص انسان میباشد و سازمانها بایستی منابع دانش و قابلیتهای افراد خود را به خوبی شناخته و بدانند چگونه از این منابع و قابلیتها بهره بگیرند و آنها را به دانش و خرد جمعی تبدیل کنند.
در عصر اقتصاد دانش محور، دانش به عنوان مهمترین عامل رقابتی و حفظ جایگاه شرکتهای پیشرو بخصوص در عرصه صنعت محسوب میشود. اهمیت دانش در عصر کنونی را میتوان با دو برابر شدن میزان دانش بشری در هر پنج سال و نیم که مترادف با عصر انفجار دانش است، درک نمود. امروزه سازمانهای پیشرو دانش را به عنوان یک دارایی ارزشمند و استراتژیک تلقی نموده و سعی در هدایت و کنترل فزاینده آن در جهت اهداف سازمانی دارند. دانش سازمانی به اطلاعات پردازششده از جریان های عادی و مراحلی که قابلیت اقدام دارند و نیز دانش بهدستآمده ی سیستمهای سازمانی مراحل تولیدات، قوانین و فرهنگ اطلاق می شود . - Leo, 1996 - از حدود بیست سال پیش تا کنون مدیریت دانش به عنوان مبحثی علمی با انواع رویکردهای انسانی، سازمانی و تکنولوژیک مورد توجه نهادها و سازمان های گوناگون قرارگرفته است و از اواسط دههی نود، شرکتهای بزرگ اقتصادی توجهی جدی بدان نموده اند، بهگونهای که عمدهی شرکتهای لیستشده توسط مجله فورچون از اواخر دههی نود قائل به برخورداری از برنامهها و طرحهای مدیریت دانش هستند . - CNNMoney, 1999 -
در مجموع مدیریت دانش میتواند پاسخی مناسب برای سؤالاتی نظیر ” چه نوع دانایی و دانش برای کار و سازمان شرکت حیاتی است؟ این دانش چگونه بر عملکرد کار و سازمان شرکت تأثیر خواهد گذاشت؟ در فضا و محیط امروز در کجا و چگونه این دانش باید مدیریت شوند؟“ باشد. بدون تردید مجموعهی دانایی انبوهی که از سالها پیش در شرکتملیصادراتگازایران در حین فرآیندهای کاری به وجود آمده، بارزترین بخش سرمایههای نامشهود این شرکت محسوب میشود. در برابر این سرمایه تنها یکی از دو رویکرد زیر را می توان در پیش گرفت. اول، رهایی سرمایهی فکری و ادامهی تولید آن به صورتی آشفته و سازمان نیافته یا کمتر سازمان یافته؛ دوم، مدیریت سرمایه ی فکری برای تولید دانش بیشتر در جهت اهداف، توزیع سریع و مؤثر دانش در سازمان، ذخیرهسازی آن در سازمان با قابلیت بازیابی به موقع و در نهایت دانش محور ساختن سازمان در سه بعد فرهنگ، ساختار و فناوری اطلاعات.
در این پژوهش با استفاده از دو ابزار اصلی مصاحبهی شناخت و توزیع و جمعآوری پرسشنامههای شناخت طیف پنجتایی لیکرت، سطح آمادگی شرکتملیصادراتگازایران در اجرای مدیریت دانش ارزیابی می شود. همچنین با استفاده از آزمون کایدوتکمتغیره صادقبودن گزاره مورد پرسش تحلیل آماری مجموعه پاسخهای دادهشده به هریک از سؤالات پرسشنامه بررسی شده و برای اطمینان از صحت آماری تقسیمبندی سؤالات پرسشنامه،ضریب قابلیت اطمینان هر بُعد محاسبه و تأیید خواهدشد. پس از بررسی تک تک متغیرهای مورد سؤال در پرسشنامهی شناخت، به کمک آزمونهای همبستگی به روابط همبستگی میان ابعاد اصلی
