بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این مطالعه بررسی تأثیر استفاده از سامانه مدیریت یادگیري بر انگیزش تحصیلی و رضایت دانشجویان است که براي تحقق آن از روش شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون – پس آزمون با گروه گواه استفاده شده است. نمونه تحقیق عبارتند از 36 نفر از دانشجویان کارشناسی علوم تربیتی دانشگاه اصفهان که در یک درس مشترك ثبتنام نمودهاند. به منظور اجراي تحقق، دانشجویان در دو گروه 18نفري، آموزش را به دو شیوه سنتی و مبتنی بر سامانه مدیریت یادگیري دریافت نمودند. در گروه آزمایش، آموزش با استفاده سامانه مدیریت یادگیري مودل به اجرا درآمد و گروه گواه، به شیوه معمول مورد آموزش قرار گرفتند.
جهت سنجش انگیزش تحصیلی دو گروه، پرسشنامه استاندارد انگیزش تحصیلی که روایی و پایایی آن پیش از این در دانشگاه اصفهان آزمون شده و هنجاریابی شده بود در دو نوبت آغاز و پایانترم اجرا شد. در رابطه با رضایت دانشجویان، از نتایج ارزشیابی استاد توسط دفتر نظارت و ارزیابی دانشگاه استفاده شد. سوالهاي تحقیق با استفاده از روش تحلیل کوواریانس چند متغیره مورد آزمون قرار گرفت. نتایج حاکی از آن است که استفاده از سامانه مدیریت یادگیري اگرچه در انگیزش بیرونی دانشجویان در پایانترم، تأثیر معنیداري نداشته است - P<0/05 - ، لیکن در انگیزش درونی و همچنین میزان رضایتمندي ایشان تأثیر مثبت و معنیداري داشته است.
کلیدواژهها: سامانه مدیریت یادگیري، انگیزش تحصیلی، انگیزش بیرونی، انگیزش درونی، رضایت دانشجویان
-1 مقدمه
آموزش و یادگیري ترکیبی - تلفیقی یا آمیخته - یکی از شیوههاي رایج آموزش الکترونیکی است که در سراسر دنیا جایگاه قابل توجهی را در روشهاي ارائه آموزشی به خود اختصاص داده است. ویژگی بارز این رویکرد، تلفیق آموزش چهره به چهره و آموزش برخط است که این تلفیق میتواند به مدلها و شیوههاي گوناگونی طراحی و برنامهریزي شود - Fernandes, . - Costa, & Peres, 2016 سامانه مدیریت یادگیري یکی از ابزارهاي متداول و پرکاربرد در رویکرد ترکیبی است که بواسطه آن، تمام فرایندها و فعالیتهاي آموزش و یادگیري اعم از تدریس، ارائه تکالیف درسی، ارزشیابی و همه تعاملات میان عناصر نظام آموزشی میتواند صورت گیرد. پژوهشهاي متعددي در خصوص نقش و تأثیر استفاده از این ابزار در فرایند یاددهی – یادگیري صورت گرفته که اغلب حاکی از کارکرد مثبت سامانه مذکور در ارتقاء کیفیت این فرایندها دارد - Shin & Kang, . - 2015; Steiner, Gotz, & Stieglitz, 2013
در مطالعات انجام شده، کارایی سامانه مدیریت یادگیري در ترغیب رویکردهاي یادگیري فعال، یادگیرنده محور و ساختارگرایانه به اثبات رسیده است . - B. Lin & Hsieh, 2001 - از اینروست که متخصصان حیطه آموزش الکترونیکی از نوع ترکیبی معتقدند علیرغم مشکلاتی که در استقرار و بکارگیري این فناوري وجود دارد و بویژه معضل زمانبر بودن این فرایند، باز هم استفاد از آن مقرون به صرفه است . - Palahicky, 2015 - یک سامانه مدیریت یادگیري، در جهت تسهیل مدیریت و کنترل فرایندهاي تدریس و یادگیري امکانات متنوعی را در اختیار دستاندرکاران نظام آموزشی قرار میدهد. بطور مثال، هنگام استفاده از چنین سامانهاي، تمام اقدامات مدرس در فضاي آموزشی الکترونیکی، ثبت و بایگانی میگردد و به همین ترتیب، ردگیري تمام کنشهاي یادگیرنده اعم از تعاملات وي با استاد، همکلاسیها و نیز محتوا در طول دوره میسر میشود.
علاوه بر موارد مذکور، فرصتهاي بسیار دیگري هم هست که بواسطه پیادهسازي این سامانه در نهادهاي آموزشی، مدرسان، معلمان و متصدیان آموزش و همچنین جامعه یادگیرنده میتوانند از آن بهرهمند گردند. برخی از امکانات نظیر ثبت و ضبط کنشهاي آموزشگر و یادگیرنده، فضاي بحث و گفتگو، ارزشیابی برخط، نمرهدهی و بازخورد در فضاي مجازي و امثال آن در تمام سامانهها مشترك و قابل دسترسی هستند.لیکن برخی دیگر مانند فضاي مشترك براي انجام کار گروهی، به اشتراكگذاري فایل توسط یادگیرنده با همه اعضاي کلاس و غیره بطور اختصاصی در برخی از آنها وجود دارد. برخی از سامانههاي مدیریت یادگیري رایج در دنیا عبارتند از مودل١، بلکبورد٢، ادمودو٣ و غیره. در دانشگاههاي ایران برخی از این سامانهها - نظیر مودل - اقتباس شده است و براي کاربران فارسی زبان بومیسازي شده و یا اینکه تلاش شده تا بر مبناي الگوهاي موجود و با توجه به نیازهاي داخلی سامانههایی طراحی گردد.
اگرچه که انگیزه نخستین در طراحی و کاربرد سامانههاي مدیریت یادگیري، استفاده از آنها براي یادگیري و آموزش از راه دور بوده است، لیکن این فناوري در ارتقاء کیفیت آموزشهاي حضوري نیز نقش بسزایی دارد. از اینروست که در دانشگاههاي مطرح دنیا، حتی براي آموزشهاي حضوري از انواع و اقسام این فناوري بهره میبرند. در ایران نیز برخیدانشگاهها به منظور برگزاري دورههاي آموزشی وبمحور به استفاده از فناوري مذکور روي آوردهاند. برخی از اساتید بطور مستقل به منظور ارتقاء تدریس حضوریشان به سراغ استفاده از سامانههاي رایگان رفتهاند و برخی دیگر نیز به مدد حمایت دانشگاهها درصدد برآمدهاند تا یادگیري فعال و سازندهگرایانه را بواسطه استفاده از این فناوري محقق سازند.
اگرچه که درخصوص کارایی و تأثیر این فناوري بر فرایندهاي یاددهی و یادگیري تحقیقات متعددي در دنیا صورت گرفته است، لیکن در داخل کشور هنوز پژوهش چندانی در مورد تأثیر استفاده از سامانه مدیریت یادگیري در فرایند آموزش و یادگیري حضوري انجام نشده است. چرا که هنوز استفاده از این فناوري براي آموزشهاي حضوري جایگاه خود را در ایران پیدا نکرده است و در این حوزه فاصله بسیاري با کشورهاي پیشرفته دنیا داریم - زارعبیدکی، صدرينیا، و رجبپورصنعتی . - 1394لذا پژوهشهاي قابل توجهی هم درخصوص کارآیی این فناوري در آموزشهاي حضوريمحور در دانشگاههاي داخل صورت نگرفته است.
یکی از عوامل بسیار مهم و تأثیرگذار در فرایند آموزش و یادگیري انگیزش تحصیلی یادگیرندگان است. در قلمرو تکنولوژي آموزشی همیشه این موضوع مطرح بوده است که تا چه اندازه رسانه و فناوريهاي بکار گرفته شده در فرایند آموزش میتواند بر انگیزش یادگیرندگان تأثیر گذارد و چگونه میتوان این انگیزش را در یادگیرندگان تقویت نمود. بررسی مطالعات انجام شده در حوزة تکنولوژي آموزشی نمایانگر این واقعیت است که اگرچه در خصوص برخی از فناوريها پژوهشهایی انجام شده است لیکن در باب تأثیر سامانه مدیریت یادگیري در یک آموزش حضوريمحور بر انگیزش تحصیلی مطالعهاي صورت نگرفته است. از اینرو نگارنده مقاله پیش رو تلاش نموده است تا با یک مطالعه شبه تجربی، ضمن استفاده از سامانه مدیریت یادگیري براي مدیریت یک کلاس درس حضوري به بررسی برخی از تأثیرات این فناوري از جمله تأثیر آن بر انگیزش و رضایت دانشجویان دورة کارشناسی بپردازد. در این مطالعه پژوهشگر به دنبال پاسخگویی به این سوالات بوده است:
.1 آیا استفاده از سامانه مدیریت یادگیري بر انگیزش تحصیلی دانشجویان تأثیر دارد؟
.1-1 آیا استفاده از سامانه مدیریت یادگیري بر انگیزش درونی دانشجویان تأثیر دارد؟
.1-2 آیا استفاده از سامانه مدیریت یادگیري بر انگیزش بیرونی دانشجویان تأثیر دارد؟
.2 آیا استفاده از سامانه مدیریت یادگیري بر رضایت دانشجویان از روش تدریس تأثیر دارد؟
-2 پیشینه
با توجه به اینکه، در مطالعه پیش رو، تلاش شده است تا تأثیر استفاده از سامانه مدیریت یادگیري بر متغیرهاي انگیزش تحصیلی و رضایت دانشجویان بررسی شود، پیشینه پژوهش، در دو قسمت به مرور مطالعات انجام شده در خصوص نقش و تأثیر این فناوري آموزشی در هر یک از دو حوزه مذکور میپردازد. در هر دسته، نخست پژوهشهاي داخلی و سپس مطالعات انجام شده در خارج از کشور معرفی خواهد شد. البته شایان ذکر است که در داخل کشور مطالعات چندانی در رابطه با اثربخشی این فناوري در متغیرهاي مورد بحث صورت نگرفته است.
