بخشی از مقاله
چکیده
گسترش فعالیت های اقتصادی و تمایل روزافزون دولتها به نظارت بر واحدهای اقتصادی و جلوگیری از رواج فساد و تقلب - از طریق وضع قوانین تجاری برای حمایت از سرمایه گذاری های سالم - منشأ توسعه حسابداری در دنیا بوده است. به موازات تحول تجارت و صنعت در جامعه بشری، حسابداری نیز از شکل ثبت ساده دریافت و پرداخت در گذشته، به سیستم های حسابداری جامع و پیشرفته ای تحول یافته تا بتواند پاسخگوی نیازهای مالی و مدیریت واحدهای بزرگ اقتصادی امروز باشد. لذا برای ایجاد اطمینان در جامعه لازمست حسابرسان تحت نظامی معین و با رعایت اصول و مقررات مدون که منطبق با نیازهای جامعه باشد فعالیت کنند.
تحقیق حاضر که نوعی تحقیق ترویجی است، در ابتدا با معرفی حسابداری و تاریخچه حسابداری به نقش حسابداری و حسابرسی در جامعه پرداخته است، سپس مدل های حسابداری در جهان و اروپا و سیستم های حسابداری چند کشور را معرفی کرده و در پایان یک جمع بندی کلی از مباحث مطرح شده بیان نموده است. با توجه به اینکه سیستم حسابداری یک کشور تحت تاثیر یک سری از عوامل مانند سیستم حقوقی، سیستم مالی، سطح تورم، نظام اقتصادی، نظام سیاسی و غیره قرار می گیرد، سازمان ها و ادارات مختلف می توانند به تناسب از سیستم های حسابداری مختلفی استفاده نمایند و بدینوسیله پیشرفتهای شگرفی در زمینه امور مالی و حسابداری داشته باشند.
➢ تعریف حسابداری
حسابداری یک سیستم اطلاعاتی است که با فراهم کردن اطلاعات لازم کمک می کند تا سرمایه گذارها، اعتبار دهندگان، مدیران و دولت نسبت به مسائل اقتصادی بهتر بتوانند تصمیم بگیرند. برای مثال اگر شخصی بخواهد در شرکتی سرمایه گذاری کند، تمایل دارد که وضعیت مالی آن شرکت یا نتایج عملیات آن شرکت را در طی سالهای قبل بداند. موضوعاتی که بصورت گزارش های مالی توسط حسابداران تهیه می شود.
حسابداری به منظور جوابگویی به نیازهای انسان بوجود آمده است به همین دلیل با گذشت زمان و به موازات گسترش فعالیتهای اقتصادی و افزایش پیچیدگی آن، هدفها و روشهای حسابداری برای جوابگویی به نیازهای اطلاعاتی، توسعه یافته است چرا که اشخاص، شرکتها و دولت برای تصمیم گیری در مورد توزیع مناسب منابع مالی نیاز به اطلاعاتی قابل اتکا دارند که این اطلاعات را به یاری حسابداری میتوان بدست آورد.
از سوی دیگر انجام سرمایه گذاری یکی از مواد ضروری و اساسی در فرایند رشد و توسعه اقتصادی کشور است و سرمایه گذاران نیز از بعد عرضه سرمایه، تا حد امکان سعی دارند منابع مالی خود را به سوئی سوق دهند که کمترین ریسک و بیشترین بازده را داشته باشد. یعنی بدنبال برآورد ریسک سرمایه گذاری خواهند بود. این در حالی است که یکی از مبانی اساسی برای محاسبه ریسک بازار شرکتها، استفاده از اطلاعات تولید شده توسط سیستم حسابداری است - دوروسی و بیشون،. - 1370
➢ تاریخچه حسابداری
نخستین مدرک کشف شده حسابداری در جهان، لوحه های سفالین از تمدن سومر در بابل است و قدمت آن به 3600 سال قبل از میلاد می رسد و از پرداخت دستمزد تعدادی کارگر حکایت دارد. مدارک و شواهد بدست آمده از تمدن باستانی مصر 5000B525 - ق.م - حاکی از آن است که در اجرای طرحهای ساختمانی این تمدن، نوعی کنترل حسابداری برقرار بوده که بهره گیری از نیروی کار هزاران نفر را در امر ایجاد بنا و حمل و نقل مصالح ساختمانی در تشکیلاتی منظم، میسر می کرده است، از تمدن مصر در دورانی که یونانیان و رومیان بر آن تسلط داشتند نیز مجموعه های متعددی از حسابهای نوشته شده بر پاپیروس باقی مانده است.
شواهد و مدارک به دست آمده از یونان باستان نیز حکایت از استقرار کنترلهای حسابداری دارد. از جمله حساب معبد پارتنون در لوحه های مرمرین اکروپولیس حک و بخشی از ان هنوز هم باقی است. سکه به عنوان واحد پول حدود 700 سال قبل از میلاد در لیدی ابداع گردید. کرزوس آخرین پادشاه آن از کوروش شکست خورد و به سرعت در تمدنهای آن زمان رواج یافت. در عصر هخامنشی، نظام مالی و پولی جامع ومنسجمی برقرار بوده و حساب درآمدها و مخارج حکومت به ریز و به دقت ثبت و ظبط و نگهداری می شده است.
در رم و یونان باستان حسابداری پیشرفته ای وجود داشته و نوعی حساب جمع و خرج تنظیم می شده است. یک جمعدار، یک مامور دولت و یا شخصی که محافضت پول یا دارایی دیگری به او محول بوده است در مقاطعی از زمان حساب خود را به اربابش پس می داده است. برای این کار رو فهرست تفصیلی از دریافتها و پرداختها بر حسب پول، وزن یا مقیاس دیگری تهیه می شد که جمع آن دو مساوی بود. فهرست پرداخت شامل مبالغ پرداختی، کالای فروخته شده یا به مصرف رسیده در طول یک دوره بعلاوه مانده پول و کالایی بود که نزد جمعدار باقی مانده و باید به ارباب تادیه می شد. این نوع حسابداری تا قرون وسطی ادامه یافت.
همانطور که ملاحظه فرمودید، حسابداری باستانی تنها جنبه های محدودی از فعالیتهای مالی را در بر می گرفت و یا سیستم جامعی که کلیه عملیات مالی حکومت را ثبت و ضبط کند یا به نگهداری حساب معاملات تجاری بپردازد، فاصله بسیاری داشت - حبیبی، . - 1392 اگر بخواهیم حسابداری و تاریخچه آن را بررسی کنیم باید به سالها پیش از لوکاپا چولی برگردیم. خوارزمی، دانشمند معروف ایرانی، برای اولین بار درباره مفهوم صفر، شیوه نگارش نشانهای اعداد و شمارش دهدهی در رساله " جبر و مقابله " توضیحاتی را داد و سیستم دهدهی کنونی در واقع ترجمه این رساله است که بوسیله لئونارد فیبوناچی در ایتالیا انجام گرفت و از آن طریق عالمگیر شد .
میتوان گفت که پیشرفت حسابداری در اواخر قرون وسطی مدیون سوداگران است به همین دلیل سیستمهای حسابداری به تدریج پیشرفت کرد و جایگزین سیستمهای قدیمیتر شد. البته نقش رشد اقتصادی را نمی توان نادیده گرفت. لوکاپاچولی در قرن 15 میلادی رساله ای نوشت و فصلی از این رساله را به حسابداری اختصاص داد و برای نخستین بار سیستم حسابداری دو طرفه را توصیف و دفاتر اصلی حسابداری را تشریح کرد. جای تذکر است که محمدبن محمد ابوالوفای بوزجانی در قرن دهم میلادی یعنی پنج قرن قبل از لوکاپاچولی رساله ای به نام ضروریات علم حسابداری برای کاتبان و کاسبان نوشت که راهنمای خوبی در حساب عملی بود. اما متأسفانه پژوهشی درباره این کتاب صورت نگرفت.
در طول دو قرن بعدی تنها یک پیشرفت عمده در حسابداری دوبل اتفاق افتاد و آن تفکیک اموال شخص حاکم از حسابهای دولتی و تفکیک اموال شخصی تاجر از حسابهای تجارتخانه توسط سیمون استوین ریاضی دان هلندی بود - فرض تفکیک شخصیت - در نتیجه حساب سرمایه در سیستم حسابداری دوبل ایجاد شد. با توجه به پیشرفتهای انجام شده از نظر اقتصادی و اجتماعی عناصر اصلی سیستم حسابداری دوبل همچنان بدون تغییر باقی مانده است. دلیل بقای این سیستم در این فاصله طولانی، سادگی اصول، انعطاف پذیری و قابلیت آن در ثبت، انتقال و گزارش اطلاعات متنوع در قالب صورتهای قابل اعتماد و مفهوم است. البته پیشرفتهائی از نظر روشها و شیوه های حسابداری صورت گرفته است و شاخه هایی در حسابداری پدید آمده است اما تمام آنها مبتنی بر سیستم دوبل یا دو طرفه است - دوروسی و بیشون،. - 1370
➢ نقش حسابداری و حسابرسی در جامعه
توسعه حرفه حسابداری و حسابرسی در دنیا ناشی از گسترش فعالیت های اقتصادی و تمایل روز افزون دولتها به نظارت بر واحدهای اقتصادی و جلوگیری از رواج فساد و تقلب در آنها از طریق وضع قوانین تجاری برای حمایت از سرمایه گذاری های سالم و صیانت از خزانه عمومی بوده است. علاوه بر این نقش فزاینده اعتبارات بانکی در فعالیت های واحدهای اقتصادی نیز موجب افزایش نیاز به کنترل بیشتر این واحدها و در نتیجه توسعه حرفه حسابداری و حسابرسی گردیده است. سرانجام تفکیک روز افزون مالکیت از مدیریت و مسائل و قوانین ناشی از آن رسمیت بخشیدن به حرفه حسابداری و انجام حسابرسی های منظم را ضروری کرده است.
تاریخ حسابداری انعکاسی از تاریخ تجارت و صنعت و دخالت دولتها در فعالیت های اقتصادی است. در توسعه اقتصادی حرفه حسابداری و حسابرسی دارای نقش دو گانه ای است: از یک سو با جلب اعتماد سرمایه گذاران باعث تشویق سرمایه گذاری و مانع جریان سرمایه به سوی مصارف غیر مولد می گردد. از سوی دیگر نظام ها و تکنیک های پیشرفته حسابداری و حسابرسی یکی از مهمترین ابزار برای اخذ تصمیم درباره راه اندازی واحدهای تولیدی و تجاری، اعم از دولتی یا خصوصی، اداره موثر و رشد این واحدها بشمار می آید. بعلاوه اطلاعات گردآوری شده و ارائه شده بوسیله حسابدارن نقش موثری در برنامه ریزی اقتصادی و تهیه حسابهای ملی ایفا می کند.
➢ انواع مدل های حسابداری
برای بررسی سیستم های حسابداری می بایست در ابتدا شناختی از سیستمهای حسابداری و ویژگی های آن داشته باشیم. از آنجا که سیستم حسابداری یک سیستم اداری است از لحاظ ضوابط و اصولی که متفکران در طبقه بندی سیستم ها بکار برده اند چنین نتیجه گرفته می شود که - دوروسی و بیشون،: - 1370 سیستم حسابداری یک سیستم ساخته بشر است. سیستم حسابداری یک سیستم باز است و با محیط پیرامون خود داد و ستد دارد. هر سیستم حسابداری از دو عامل انسان و ابزار تشکیل می شود، اما عامل انسانی در آن مسلط است. سیستم حسابداری دارای هدف مشخص و طبقه بندی شده است سیستم حسابداری توسط انسان اداره، هدایت و کنترل می شود و قوانین معینی بر آن حاکم است.
هر سیستم حسابداری از عامل انسانی که به شکل خاص سازماندهی می شود و وسایل و ابزارهایی که کارکردهای معینی دارند تشکیل می شود. در سیستم های حسابداری روش هایی برای انجام کار و فرم هایی چون مدارک مربوط به معاملات دفترهای حسابداری و مدارک ثبت و گزارش و ابزارهایی چون ماشین حساب و سایر ماشین های اداری بکار می شود و در برخی از آنها از تکنولوژی و وسایل پیچیده پیشرفته و خودکاری چون کامپیوتر و دستگاه های جانبی و نرم افزارهای سیستم و کاربردی حسابداری استفاده می شود - مدد و ملک آرائی، - 1381 نحوه ترکیب و سازماندهی اجزای هر سیستم به نوع فعالیت، شکل و اندازه موسسه ای که سیستم را بکار می برد بستگی دارد. در عین حال اوضاع و احوال اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و تکنولوژی جامعه ای که موسسه در آن قرار دارد در سازماندهی اجزای سیستم نقش دارند.
اولین تلاشها برای طبقه بندی سیستم های حسابداری به سال های قبل از 1911 باز می گردد زمانی که هتفیلد تفاوت بین فعالیت های حسابداری در چهار کشور را مورد بررسی قرار داد که تقسیم بندی وی شامل سه گروه ایالات متحده آمریکا، ایالات متحده پادشاهی بریتانیا و ایرلند شمالی، قاره اروپا می شود. بعد از آن در حدود دهه 60 مولر یک طبقه بندی را بر اساس 4 الگوی در حال توسعه انجام داد که به شرح زیر می باشد.
