بخشی از مقاله
چکیده:
کالبد هر شهر نشان دهنده ویژگی های فرهنگی آن است، در عین حال متاثر از عناصر زیست محیطی غالب منطقه به شمار می رود. امروزه با گسترش و توسعه علم و فن آوری، جامعه بشری شاهد ایجاد رشد روز افزون شکاف موجود در ارتباط تنگاتنگ اقلیم، معماری و فضای شهر است و به نظر می رسد با دو مشکل رشد بی رویه جمعیت در ساختار شهر و همچنین مهاجرت شهرنشینان به جای شهروندان روبرو هستیم، این تغییرات عاملی شده در جهت ازدیاد و تجمع کاربران جدید شهر در سطحی محدود و در پیامد آن، نیاز به انرژی در شهرها افزایش یافته که در نتیجه منجر به مصرف بیش از حد منابع طبیعی شده است.
با توجه به این مباحث سوال اصلی این است که آیا خدماتی که شهرها به ساکنین ارائه می دهند جوابگوی نیازهای آنها است؟ احساس و ادراک انسان از محیط باعث ایجاد مفهومی به نام هویت می شود که ویژگی های فیزیکی و اکولوژیکی در آن نقش به سزایی دارند. سیستم های اکولوژیکی دارای معیاری برای پیشرفت و نیروهای محرکه گوناگونی برای جلوگیری از تفکر نسخه برداری می باشند و بوم شناسی طبیعی را فرایندی مناسب برای شکل گیری اندیشه بهتر برای طراحان معرفی می کند.
این پژوهش در جهت ایجاد الگوی رفتاری و فضایی پایدار از طریق ادراک و روانشناسی محیط برای به نظم کشیدن فعالیت های مختلف در فضاهای شهری می باشد، همچنین با ایجاد سامانه سیر حرکتی مثبت، تقابل بین رفتارهای متنوع و متعدد را در جهت پایداری مورد بررسی قرار داده و با در نظر داشتن نظریات اندیشمندان در این باب، به بیان پیشنهاداتی در جهت توسعه پایدار می پردازد و با شناخت شاخص های تعیین کننده به دنبال ایجاد شرایط مطلوب در روند مدیریت صحیح شهری با رویکرد جامع و کامل به ایده آل شهر می باشد. اساس این تحقیق بر پایه مطالعات میدانی و کتابخانه ای است که رویکردی تحلیلی، توصیفی و کاربردی دارد و نتایج به دست آمده از آن به درک اهمیت نقش تعامل انسان و محیط در فضای شهری می پردازد.
-1مقدمه:
خلق شرایط محیطی راحت و مطلوب زندگی و تامین امنیت ساکنان شهر از گزنه شرایط نامساعد محیط از اصول لاینفک طراحی شهری و معماری به شمار می رود. این اصول زمانی که انسان اولیه جهت در امان ماندن از شرایط نامناسب محیطی به غارها پناه برده، یا با ساختن سرپناه در کنار رودهای بزرگ تمدن های کهن را آفریده است تا به امروز که درپی خلق معماری هوشمند جهت تأمین آسایش ساکنین شهر و بهره وری از انرژی های طبیعی می باشد، باقی است. محیط زیست شامل مجموعه ای از تعادل هاست که بر هم خوردن هر کدام ضمانت دوام زندگی را تضعیف می کند. در گذشته مردم بر این اعتقاد بوده اند که زمین از چهار عنصر آب، خاک، آتش و باد ساخته شده است.
گرچه پدید آمدن جهان پیچیدگی های بیشتر از این را شامل می شود اما هنوز این چهار عنصر راه حل های مناسب در جهت ارتباط ساختمان و محیط اطراف دارا می باشند. بدون هماهنگی انسان با طبیعت، زندگی امکان پذیر نیست و انسان باید خود را ملزم به رعایت اصولی سازد که مکانیسم ساز و کار طبیعت را از بین نبرد. عصر صنعت اگرچه بسیاری از معضلات بشر را حل کرده، ولی متأسفانه رابطه منطقی انسان را با محیط کاهش داده است. آنچه ما امروزه در شهرهایمان می سازیم و آن را معماری بومی می نامیم، پیش از آنکه منبع غرور و آموزشی برای فردایمان باشد، آیینه ای است از وضعیت زیستی ما در شرایط موجود. شناخت توانایی ها و پتانسیل های محیط با توجه به محدودیت های موجود و بالقوه، نقش مهمی در برنامه ریزی اکولوژیکی ایفا می کند. به دنبال بحران های پیش آمده، مطالعه هنر و معماری بومی می تواند سر فصلی رهایی بخش در آزادی جسم و جان از نظام های خفقان آور و نابود کننده هویت فرهنگی ومباحث محیط گرایی باشد.
شناخت محیط شهر تنها با درک فعالیت های انسانی در دنیای پیرامونش امکان پذیر است. هدف طراح شهر را در این مقوله می توان ایجاد انگاره ای انسانی در درون شکل کالبدی شهر دانست. بنابراین اگر بپذیریم که شهر بازتاب کالبد زندگی بشر است، در میابیم که شهرهای امروز و فردای ما نمی تواند بی رابطه با فرآیندهای گذشته باشد. با نگاهی به شهرهای امروز می توان دریافت که در بستر این جامعه بشری نمی توان ارزش های اجتماعی و مراودات شهروندی که اساس شهرهای سنتی را تشکیل می دهد کنار گذاشت. شهرهای امروز در بستر جامعه انسانی شکل می گیرند حال آنکه شهرهای سنتی دارای ساختار اجتماعی انسانی بوده اند.
حال با توجه به موضوعات مطرح شده، سئوال اصلی آن است که چگونه می توان با نگرش پایدار در تعامل انسان و محیط به راهکارهای عملی شهرسازی پایدار در حوزه طراحی رسید؟ مدیریت شهری فرآیندی است متشکل از برنامه ریزی، سازماندهی، کارگزینی، هدایت و نظارت جهت رسیدن به ایده آل یک شهر به طوری که سیستم شهری از فن آوری های جدید استفاده کرده و سطح خدمات ارتقاء پیدا کند. دربرنامه ریزی های شهری منفتعی پایدار به عنوان یک معیار مرکزی وجود دارد که در مسیر آن مباحث طراحی شهری مطرح می گردد.
یکی از مسائل جهان امروز،مساله صرفه جویی در مصرف انرژی هایی است که قابل تجدید نمی باشند. استفاده از نیروهای طبیعی نه تنها محیط زندگی را به فضایی آسوده تبدیل خواهد کرد، بلکه در کاهش مصرف انرژی تاثیر فراوانی خواهد داشت. در شرایطی که مصرف انرژی فسیلی، آلودگیها و تغییرات اقلیمی حاصل از آن به معضلی برای جوامع بشری تبدیل شده و ساختمانها نیز به عنوان یکی از موارد بسیار موثر در سرعت بخشیدن به این امر محسوب می شوند لزوم بررسی همه جانبه و اصلاح ساختار ساختمانهای در دست احداث، امری ضروری به شمار می آید. ساختمان ها همچون حیوانها هستند، در هوای سرد به منبع انرژی برای حفظ درجه حرارت و همچنین به راهبردی برای جلوگیری از هدر رفتن گرمای درونی نیاز دارند.
پایداری محیط شهری حاصل نمی گردد مگر با ساماندهی فعالیت های بشری و تغییر نوع تفکر آنها به گونه ای که منابع طبیعی برای آیندگان حفظ شود. پایداری محیطی بیشتر بر کاهش اتلاف انرژی در محیط، کاهش تولید عوامل مضر برای سلامت انسان و استفاده از منابع تجدیدپذیر تاکید دارد . در عین حال باید به سمت تدوین ضوابطی پیش رود که بر حفظ و تجدید انرژی بدون تولید آلودگی تأکید کند. در ادامه توسعه و پیشرفتهای همه جانبه جوامع بشری نتایج تحقیقات علمی و تجارب عملی، نشان دهنده روندی فزاینده از توجهات کنونی به انسان، طبیعت، منابع طبیعی و پایداری زیستی آنهاست.
بعلاوه توجه به محیط طبیعی و فضاهای باز شهری و بخصوص جنبه های کیفی طراحی منظر اهمیت ویژه ای یافته است. در همین رابطه از جمله مهمترین مسائل و پرسشهای متخصصین مختلف به چگونگی بهره برداری بهینه از منابع طبیعی و خصوصیتهای اکولوژیکی، کاربرد الگوهای طبیعی، فرهنگی و نهایتاً چگونگی طراحی متناسب با نیازهای کنونی باز می گردد. سرعت پیشرفت فراگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات باعث ایجاد زمینه های مختلف و متنوع بکارگیری آن در تمامی ابعاد زندگی انسان شده است. سیستم اتوماسیون ساختمان، راهکارهای مدیریت مصرف انرژی را همراه با رفاه و امنیت بیشتر در قالب سیستمی یکپارچه در ابعاد مختلف زندگی انسان ارائه کرده است.
معماری امروزه در بسیاری از موارد بر خلاف امکان بهره گیری از دستاوردهای تکنولوژی جدید در بیشتر موارد فاقد تعامل مناسب با محیط و طبیعت است، که آثار و نتایج نا خوشایندی را در فضای شهری بر جای گذاشته است. این ناهماهنگی با طبیعت مسایلی همچون آلودگی محیط زیست، کاهش منابع طبیعی و تغییرات اقلیمی را تشدید نموده و سرعت می بخشد. با شدت یافتن این مسائل در سالهای اخیر موضوع توسعه پایدار به عنوان راه حلی کارامد گسترش یافته است. در این راستا، مسائلی همچون تاثیرات محیطی ساختمان، ساختمان سبز، طراحی برای بازیافت و درجه بندی محیطی مصالح ساختمانی، مورد توجه حرفه های مختلف ساختمان در سراسر دنیا قرار گرفته است.
-2اهمیت و ضرورت تحقیق:
در برنامه های توسعه فضایی و کالبدی شهرها توجه به سیستمهای پایدار شهری و رابطه انسان و محیط از اهمیت بالایی بر خوردار است. بنا براین بررسی و مطالعه دسترسی به امکانات و خدمات شهری به عنوان یکی از شاخص های پایدار شهرها حایز اهمیت فراوان بوده ،انجام مطالعات اساسی جهت شناخت محدودیت ها، کمبود ها و برنامه ریزی مناسب در این خصوص می تواند آینده بهتری را برای استفاده و دسترسی مناسب انسان از فرصت ها و امکانات شهری در بافت های مختلف شهرها به ارمغان آورد.
-3هدف تحقیق:
بر مبنای مساله فوق ،هدف از این مطالعه بررسی میزان رضایتمندی شهروندان از شرایط زندگی و پایداری محیط زندگی خود و نحوه ارتباط با موجودیت مورد استفاده در بافت های مختلف شهر است. از این رو تمامی آیتم های ایده آل روانشناسی محیطی در ساختار زندگی شهری مورد اهمیت قرار گرفته و هماهنگی انسان با محیط هدف اصلی این طرح می باشد.
-4 طرح مسله:
-1چگونه می توان تراکم نابجا و غیر فنی ساختمانها را در کلان شهرها کنترل کرد تا باعث توسعه درون زا نشود؟
-2چگونه می توان حس خاطره انگیزی در ساکنان شهر ها ایجاد کرد؟
-3چه الگوهایی از فضا بر رفتارها تاثیر دارد؟
-4 تراکم نابجا و غیر فنی در بافتهای مرکزی موجب چه ناهنجاری های اجتماعی می شود؟
-5چگونه می توان نیازهای انسان را به ساختار های فضایی تبدیل کرد؟
