بخشی از مقاله
چکیده
جهت بررسی تدریس پژوهش محور، ضرورت ها، مشکلات و راهکارها از دید معلمان آموزش و پرورش میاندواب، مطالعه حاضر پایه-ریزی شد. پژوهش حاضر از نوع توصیفی میباشد و به شکل میدانی انجام گرفته است. جامعه آماری این تحقیق معلمان میاندوآب بودند. بدین منظور275 نفر از کارکنان بهصورت داوطلبانه پرسشنامه استاندارد تدریس پژوهش محور را تکمیل نمودند. پس از جمعآوری دادهها با استفاده از روشهای ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون اقدام به تجزیهوتحلیل دادهها شد و نتایج نشان داد که تدریس پژوهش محور در چهار بعد برانگیختگی، تنوع آموزشی، گرایش به آموزش و تسلط بر جزئیات ضروری است. همچنین بعد میزان انگیختگی با ضریب بتای 0,650 دارای بیشترین قابلیت پیش بینی کنندگی و تنوع آموزشی با ضریب بتای 0,060 کمترین قابلیت پیش بینی کنندگی را دارا می باشد. میزان انگیختگی با مقدار t=7.763 بیشترین تاثیر را بر دانش اموزان دارد و تنوع آموزشی با t=0.813 کمترین تاثیر را دارد.
.1مقدمه و بیان مسئله
پژوهش یکی از پایه های اساسی توسعه اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی در هر کشوری است و توسعه پایدار در بلندمدت بدون پژوهش به دشواری قابل تصور است و در کشورهایی که پژوهش به مفهوم واقعی وجود ندارد، از توسعه و رشد درون زا خبری نیست در واقع پژوهش اصلی ترین نیروی محرکه یک جامعه در مسیر پیشرفت تلقی می شود و از آن به عنوان یکی از شاخص های مهم رشد، نام برده می شود، همچنین در بُعد اقتصادی نیز؛ پژوهش؛ فعالیتی کاملاً ضروری، موجه و دارای بازده مثبت تلقی می شود، زیرا مبنای نوآوری و زمینه ساز تحول و تکامل وسایل و ابزارهای تولید است.
در این ارتباط است که جان دیویی بیان می کند: دانشی مفید است که در عمل به کار آید، به این ترتیب رابطه میان پژوهش، دانش، عمل و توسعه را رابطه ای ارگانیک و ذاتی مطرح می کند که ضرورت بکارگیری یافته ها از سطح ستاد تا مدرسه می تواند سبب حرکت به سمت اصلاحات و تغییرات برای پیشرفت شود - خراسانی و عصاره،. - 1391 سازمان یونسکو - 1993 - بر سه کارکرد اصلی مراکز آموزش عالی تأکید دارد که عبارتند از: تولید دانش، انتقال دانش، اشاعه دانش. از میان این سه کارکرد تولید دانش در دنیای امروزی از اهمیت بیشتری برخوردار است.
دانشگاه ها با این کارکرد اصلی خود عامل تغییر در جوامع هستند - محمدی، . - 161 :1385 تحقق این مهم، یعنی تولید دانش در مراکز آموزش عالی کشور نیازمند تغییر و تحولاتی در نظام آموزشی هستیم. یکی از تغییرات، مربوط به روش های آموزش است. زیرا در روش های آموزش سنتی هدف اساسی، ارتقاء توانایی در به کارگیری دانش، روش ها، فنون و ابزار از طریق تجربه، تحصیل و کارورزی است. این روش های آموزشی که مبتنی بر دیدگاه رفتار گرایی است علم را به منزله معرفت ساکن، بدون تحرک، قطعی و تغییر ناپذیر؛ و فراگیران را همچون لوح سفیدی که ملزم به ثبت حقایق محتوم باشند، می داند، توان پرورش فراگیران خلق که قادر به نوآوری در علم باشد ندارد - شعبانی، . - 14 :1387 رویکرد سازنده گرایی که به نوعی در اعتراض به رویکردهای موجود در یادگیری چون رفتارگرایی و خبرپردازی به وجود آمده است.
از پژوهش های پیاژه، ویگوتسکی، روان شناسان گشتالت، برونر و تافلر و نیز فلسفه پرورشی جان دیویی سرچشمه می گیرند - سیف، . - 1380 سازنده گرایی »اندیشه ای است که طبق آن ادراکات، یادها و سایر ساخت های ذهنی پیچیده و به طور فعال توسط فرد در ذهن او ساخته می شوند، نه این که از بیرون از ذهن می آیند« - سیف، . - 99 :1387 سازنده گرایی در تعلیم و تربیت به این معنی است که مربیان به یک شیوه کل گرایانه تفکر در خصوص یادگیری اعتقاد پیدا خواهند کرد که امری کاملاً متفاوت با روش تدریس مستقیم است.
یکی از روش های آموزشی که امروزه گسترش استفاده از آن به عنوان یک ضرورت مطرح، یادگیری پژوهش محور است که ریشه در نظریه سازنده گرایی دارد - انیستین، . - 2007از این روش، می توان برای فائق آمدن بر فاصله موجود میان حوزه های آموزش و پژوهش استفاده کرد. و با مأنوس کردن دانش آموزان با پژوهش در زندگی و فعالیت های روزمره، پرورش استعداد های خلاق آن ها در تولید علم و مشارکت در توسعه کشور ممکن خواهد بود - کلاهدوزی، :1389 . - 173 دو اصل اساسی این رویکرد عبارت است از:
1. ساخت دانش به صورت فعالانه و یا تفکر یادگیرنده: این اصل بیانگر این است که بیشتر معلمان به تجربه در مییابند که شاگرد تنها با حضور فیزیکی خود در کلاس درس مطالب را نمی آموزند. بلکه آنان نیاز به اندیشیدن فعال درباره مفاهیم، مهارت های جدید و همچنین فرآیندهای مرتبط با آن دارند.
2. انطباقی بودن فرآیند تفکر: براساس این اصل، یادگیرنده می تواند به سامان دهی جهان تجربی خویش اقدام کند. فرآیند انطباقی هنگامی اتفاق می افتد که یادگیرنده دانش و مفاهیم جدید را با دانسته ها، تجربیات پیشین و باور خود پیوند زند و به کسب معنا بپردازد - علم الهدایی، 1380، نقل در رضوی، . - 135 :1386 همچنین، این دیدگاه بیان می دارد که فراگیران به جای کسبدغدغه علمی، باید به روش کسب آن ها توجه کنند و به جای حفظ کردن حقایق علمی، بیاموزند که چگونه شخصاً فکر کنند، تصمیم بگیرند و درباره امور مختلف قضاوت کنند و در فرآیند آموزش بتوانند ادراک حسی، فهم نظریات مختلف را تجزیه و تحلیل کرده تفکر علمی و نقادانه خود را تقویت و رشد دهند - میرزا، 1374، نقل در شعبانی، - 14 :1387همان طور که قبلاً نیز گفته شد، استفاده از شیوه یادگیری پژوهش محور را طرفداران رویکرد سازنده گرا برای یادگیری مؤثر فراگیران ضروری می دانند.
یادگیری پژوهش محور را می توان به این صورت تعریف کرد:گرایش به یادگیری قابل انعطاف که مهارت های فرآیند علمی را در فراگیران ایجاد می کند. اساتید راهنما و تسهیل کننده یادگیری هستند، یادگیری فراگیر محور و رویکرد یادگیری استقرایی است که در چارچوب رویکرد سازنده گرایی قرار می گیرد« - کلیورلی، . - 829 :2003فراگیران در یادگیری پژوهش محور به پژوهش، توصیف اشیاء و رویدادها، سؤال پرسیدن، ساخت تبیین ها، آزمون تبیین ها براساس دانش موجود و به اشتراک گذاشتن ایده های خود با دیگران تشویق می شوند. فرضیات را خود شناسایی می کنند و از تفکر انتقادی و استدلال استفاده می کنند. در این روش، فراگیران به طور فعال دانش خود را توسعه می دهند و به این صورت که، علم خود را از طریق ترکیب با دانش علمی موجود، استدلال و مهارت های تفکر به دست می آورند - اسمیسک و کاباپینار، . - 1191 :2010 در واقع، یادگیری مبتنی بر پژوهش یکی از شیوه های یادگیری فعال است که مبتنی بر سؤال و تحقیق است.
یادگیری فعال به هر آموزشی که فراگیر در روند یادگیری فعال است گفته می شود، یعنی فراگیر خود به تحلیل اطلاعات، مطالعه موردی، حل مشکل می پردازد و کلاس درس در این شیوه به صورت کار گروهی، ایفای نقش، خود ارزیابی است. به علاوه، شیوه یادگیری پژوهش محور خود دارای زیر مجموعه ای به نام یادگیری مسئله محور است. برای یادگیری مسئله محور هم تعاریف مختلفی ارائه شده است، تعریفی که بیشتر مورد توافق این شیوه یادگیریِ دانش آموز محورِ، مربی تسهیل کننده یادگیری است در واقع، در این شیوه یادگیری دانش آموزان خود به حل مشکلات و پس از آن به تأمل در تجربیاتشان می پردازند.
یادگیری پژوهش محور - Inquiry-based learning - یکی از الگوهای فعال و فرآیند محور آموزش است که بر پایه سوالهای چالش برانگیز و موقعیت های مبهم استوار است و به دانش آموز فرصت داده می شود تا طراحی و تصمیم گیری نموده و مسئله را حل نماید - دایموک، . - 2008 در این شیوه علاوه بر شنیدن، مولفه های مهمی همچون مشاهده، پرسش، تفکر، کاوشگری، آزمایش، و استدلال مورد توجه قرار می گیرد تا فراگیران از همان ابتدای تحصیل به توانمندی تفسیر و قضاوت و نظریه پردازی مجهز شوند در این شیوه، موضوعات درسی از سوی معلم یا دانش آموز به صورت یک موقعیت مبهم یا مسأله مطرح می گردند و کشف مفاهیم و راه حل های عملی برای مشکلات عینی، به صورت گروهی یا فردی به عهده دانش آموزان است.
در این شیوه به دانش آموز آزادی و فرصت تصمیم گیری داده می شود تا نحوه یادگیری را تمرین کند. در چنین رویکردی به جای نتیجه، تاکید بر فرآیند یادگیری است و فرآیند یادگیری شامل کسب مهارت های عملکردی از قبیل مشاهده، جمع آوری اطلاعات، تفکر و استدلال است. آموزش پژوهش محور صرفاً یک روش تدریس نیست بلکه استراتژی نوینی جهت آموزش روش یادگیری به دانش آموز است. در آموزش پژوهش محور، معلم نیز همگام با دانش آموزان در جستجوی پاسخ است وسایل و امکانات را فراهم می نماید و گام به گام مراحل مختلف کاوشگری را تا رسیدن به نتایج و اهداف تعیین شده هدایت و کنترل می نماید. در این شیوه تاکید بر چگونگی حل مسئله است نه پاسخ مسئله.
