بخشی از مقاله
خلاصه
پدیده سالمندی ناشی از سیری طبیعی است که در آن تغییرات فیزیولوژیکی و روانی- اجتماعی در بدن رخ میدهد. به طور کلی، سالمندی، دوران روبرو شدن با شماری از محدودیتهای جسمی و روانی خاص است که بدون شناخت ماهیت و کیفیت اینگونه محدودیتها، پرداختن به مناسبسازی محیط برای سالمندان امکانپذیر نخواهد بود. چنانچه مهمترین هدف از مناسبسازی محیط برای سالمندان، فراهم سازی امکانات و تسهیلات جهت جبران محدودیتهای جسمی و روانی آنان و به حداکثر رساندن بازدهی قابلیتهای محدود شده فرض شود، شناخت محدودیتهای سالمندان و تاثیر منفی آنها مهمترین و اساسیترین نقش را در این زمینه خواهد داشت.
سالمندان نیازمند فضاهایی متناسب با جسم و روحیات خویش هستند اگر این فضا برای آنها ایجاد نگردد و نتوانند از محیط پاسخی متناسب نیازهایشان را دریافت نمایند دچار افسردگی میشوند. به دلیل تغییر در روند زندگی امروزه خانوادهها به دلیل نداشتن وقت و غفلت از بزرگان خود، اسباب افسردگی آنها را فراهم میسازند. تعاملات اجتماعی در مورد افراد سالخورده که به علت کهولت سن و بازنشستگی شغلی تا حدودی حضورشان در اجتماع کمرنگ شده است مقولهای است که باید بسیار بدان توجه نمود.
تعاملات اجتماعی به عنوان جز مهم در سلامت و رفاه روانی سالمندان تلقی میشود و از طریق ارتباط مستقیم با مردم به وجود میآید. تعاملات اجتماعی در کاهش میزان مرگ و میر، افزایش کیفیت زندگی، کاهش علائم افسردگی و کاهش اختلالات شناختی تأثیرگذار میباشد. هدف این مقاله بررسی شاخصهای موثر در طراحی خانه سالمندان در ارتقای تعاملات اجتماعی میباشدروش تحقیق در این پژوهش ترکیبی و شامل مجموعهای ازروشهای توصیفی، پیمایشی است؛ روش جمعآوری اطلاعات، میدانی وکتابخانهای میباشد.
.1 مقدمه
تغییرات اقتصادی و اجتماعی همراه با پیشرفت علوم پزشکی، موجب کاهش مرگ و میر و افزایش طول عمر و امید به زندگی طی قرون اخیر شده است. این امر منجر به رشد سریع سالمندان و سالخورده شدن جمعیت شده است. بر اساس آمار اداره سلامت سالمندان وزارت بهداشت حدود پنج میلیون نفر بالای شصت سال در کشور ما زندگی میکنند. این تعداد در سالهای آینده رشد چشمگیری خواهد داشت به طوری که پیشبینی میشود، چهل سال دیگر - سال - 1429 زمانی که جمعیت 20 سال به بالای ما سالمند میشود، یک سونامی سالمندی با رشدی معادل 24/9 درصد رخ خواهد داد. یعنی از هر چهار نفر یک سالمند خواهیم داشت.
با توجه به اینکه سالمندی دورهای از زندگی است که طی آن انسان در معرض تهدیدات بالقوهای نظیر، افزایش ابتلا به بیماریهای مزمن، تنهایی، انزوا و عدم برخورداری از حمایت اجتماعی بوده و به دلیل ناتوانیهای جسمی و ذهنی، در موارد زیادی نیز استقلال فردیشان مورد تهدید قرار میگیرد؛ باید امکانات مناسب برای این افراد فراهم آید تا درحد امکان به نیازهای روانی، اجتماعی و جسمانی آنها پاسخ داده شود. در این میان طراحی خانههای سالمندی از جمله اقدامات اجتناب ناپذیر خواهد بود.
یافتههای پژوهشهای انجام شده در سطح کشور نشان می-دهد که وضعیت روانی و عاطفی سالمندان ساکن در خانه سالمندی نسبت به سالمندان مقیم در خانهها نا مطلوبتر است آنها به دلیل نقل مکان از محل سکونت خود به این آسایشگاهها، جدا شدن از گذشته خود و ورود به محیطی جدید که هیچ خاطرهای و در نتیجه احساس تعلقی به آن ندارند، به مراتب بیشتر دچار افسردگی و در نتیجه ناتوانی میشوند. ادامه روند وضع موجود در طراحی خانههای سالمندی با توجه به افزایش تعداد سالمندان در سالهای آینده و متعاقبا افزایش تقاضا برای طراحی خانههای سالمندی جدی میتواند این مشکل را تبدیل به بحرانی اجتماعی سازد.
بر این اساس، همراه با افزایش کمی این فضاها، ارتقای سطح کیفی خانههای سالمندی به نحوی که بتوانند به صورت مطلوبی پاسخگوی نیازهای روانشناختی سالمندان باشد، ضرورتی انکار ناپذیر مییابد. انسانها دورههای سنی مختلفی را در طول زندگی خود تجربه میکنند که احساسات، نیازها و تواناییهای آنها با توجه به هر برهه سنی و اقتضائات مربوط به آن سن، دستخوش تغییراتی میشود. در این میان دوره سالمندی میتواند نمونه بارز و ملموسی از این تغییرات اساسی باشد؛ چرا که سالمندان پس از سالها کار و تلاش، وارد مرحله بازنشستگی شده و غالبا از فعالیتهای اجتماعی آنها کاسته میشود که بهدنبال آن دچار حس ناکارامدی و طرد شدن از جامعه میگردند. در واقع به جای اینکه این دوره سنی فرصت مناسبی برای سالمندان باشد تا آرامش و آسودگی را تجربه کنند و به گردش و تفریحات مناسب با شرایط خود بپردازند
.2 بیان مسئله
سالمندی یکی از مراحل حساس و سرنوشت ساز رشد انسان است که بر خلاف عقیده رایج، نه تنها پایان زندگی نیست، بلکه بهعنوان یک روند طبیعی گذر عمر و زندگی مطرح میگردد. از اینروست که امروزه در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، ساز و کارهایی که موجبات پیوستن سالمندان به جامعه را فراهم میآورند مورد حمایت سازمانهای دولتی و نهادهای اجتماعی غیر دولتی قرار میگیرد.
سالمندان نیازمند فضاهایی متناسب با جسم و روحیات خویش هستند اگر این فضا برای آنها ایجاد نگردد و نتوانند از محیط پاسخی متناسب نیازهایشان را دریافت نمایند دچار افسردگی میشوند. به دلیل تغییر در روند زندگی امروزه خانوادهها به دلیل نداشتن وقت و غفلت از بزرگان خود، اسباب افسردگی آنها را فراهم میسازند جرج کیمرل و سیدنی دو دلیل اساسی برای توجه به این مراکز بیان می-کنند اولین دلیل را انفجار جمعیت سالمند در عصر حاضر میدانند نه برنامهریزی برای این هجوم جمعیت از نکات مهمی است که میبایست به آن توجه شود و دلیل دوم هزینههای بالای خدمات سلامتی در جوامع سالمندان میباشد که آنها را وادار به خانهنشینی میکند.
تعاملات اجتماعی در مورد افراد سالخورده که به علت کهولت سن و بازنشستگی شغلی تا حدودی حضورشان در اجتماع کمرنگ شده است مقولهای است که باید بسیار بدان توجه نمود. تعاملات اجتماعی به عنوان جز مهم در سلامت و رفاه روانی سالمندان تلقی می شود و از طریق ارتباط مستقیم با مردم به وجود می آید. تعاملات اجتماعی در کاهش میزان مرگ و میر، افزایش کیفیت زندگی، کاهش علائم افسردگی و کاهش اختلالات شناختی تأثیرگذار می باشد.
این تحقیق بر آن است که قشر سالمند به عنوان شخصیتی تعریف شده در جامعه، خود را به عنوان عضوی موثر باز یابد استفاده از فضاهای طراحی شده در مکان زندگی آنان، باعث ایجاد نگرش مثبت، حس مفید بودن، اجتناب از انزوا طلبی و افسردگیهای معمول در این رده سنی خواهد شد.
.3 اهداف تحقیق
هدف از این پژوهش دستیابی به مبانی و معیارهایی میباشد که لازم است در طراحی خانههای سالمندی در نظر گرفته شود تا ضمن فراهم آوردن فضایی مطلوب و مناسب با تواناییهای جسمی سالمندان، پاسخگوی نیازهای روانی آنها نیز باشد. تعاملات اجتماعی در مورد افراد سالخورده که به علت کهولت سن و بازنشستگی شغلی تا حدودی حضورشان در اجتماع کمرنگ شده است مقولهای است که باید بسیار بدان توجه نمود. ارتباط جمعی به عنوان جز مهم در سلامت و رفاه روانی سالمندان تلقی میشود و از طریق ارتباط مستقیم با مردم بهوجود میآید که در کاهش میزان مرگ و میر، افزایش کیفیت زندگی، کاهش علائم افسردگی و کاهش اختلالات شناختی تأثیرگذار میباشد.
هدف اصلی در طراحی خانه سالمندان درنظر گرفتن آرامش و امید میباشد، بدین منظور خلق فضایی که موجب تامین و القای این دو مهم باشد در اولویت است. تحقیقات نشان داده سالمندانی که علیرغم سن بالا در فعالیتهای اجتماعی حضور دارند و از روابط اجتماعی نسبتاً خوبی برخوردارند، به بیماریهای مختلف بهویژه بیماریهای روانی کمتر دچار می شوند.[3] چرا که از جمله مسائلی که افراد سالمند را نسبت به ابتلا به بیماریهای روانی و جسمانی مستعدتر میسازد، احساس تنهایی میباشد.
احساس تنهایی افراد را با احساس خلاء، غمگینی و بیتعلقی مواجه میکند و به شیوه های مختلف بر تعاملات اجتماعی با دیگران، نحوه زندگی و سلامت جسمانی و روانی تاثیر میگذارد.[6] بسیاری از سالمندان دوران پیری را بهعنوان دوران تنهایی توصیف کرده و بهعنوان یک تجربه ناخوشایند از آن هراس دارند.[7] در نتیجه فراهم آوردن فضایی جهت حضور هرچه بیشتر و فعالتر افراد سالمند در فضای اجتماعی و بیرونی، امکانات مناسب با وضعیت و شرایط فیزیکی و روانی آنها باعث ترغیب هر چه بیشتر آنان به مشارکت و حضور در فضاهای عمومی و اجتماعی گردد.
.4 اهمیت و ضرورت تحقیق
باتوجه به رشد سریع جمعیت و افزایش سطح عمومی بهداشت در جامعه تعداد سالمندان رو به فزونی است که این خود توجه بیش از پیش به این گروه از اجتماع را طلب میکند. تغییر شکل نهاد خانواده از نظام سنتی که در آن نسلهای مختلف در جوار یکدیگر به فعالیت در سطح امور خانه میپرداخت و در نظام جدید شهر نشینی که در آنها تنها نسل فعال در جامعه فعالیت دارد باعث جدایی سالمندان در خانههای خالی از خانواده گشته است. بنابراین ایجاد محیطی که بتواند ارتباط دهنده سالمندان با جامعه باشد ضروری بهنظر میرسد.
