بخشی از مقاله
چکیده:
امروزه اغلب کتابخانه های کشور به گونه ای هستند که باعث میشوند رغبت افراد به حضور در چنین اماکنی کاهش یابد . از جمله دلایل کالبدی جهت عدم استقبال عموم از این فضا میتوان به نمای ظاهری فاقد جذابیت ، نبودن فضایی مناسب جهت استراحت اعضا و همچنین اندک بودن فعالیتهای اجتماعی درکتابخانه های عمومی کشور اشاره نمود. علاوه بر موارد مذکور فضای مطالعه در اغلب موارد بیشتر کارکردی فردی دارد و صرفا به محیطی جهت کتاب خواندن اعضا اختصاص میابد ، در حالیکه میتوان در عین برطرف نمودن نیازهای فردی ، بخشی از این فضا را به فضایی جمعی تبدیل نمود.شاید بتوان با بهره گیری از فضاهای جنبی در این محیط ، مکانی برای تقویت تعاملات اجتماعی میان افراد خلق نمود . افزودن برخی فضاهای جانبی میتواند در تقویت تعاملات موثر باشد . بدین نحو میتوان همزمان به ترویج فرهنگ مطالعه ، امر اموزش افراد و همچنین ×تقویت تعاملات دست یافت که ماحصل آن خلق حس مکان خواهد بود.
1؛مقدمه:
اهمیت کتابخانه های عمومی به عنوان مکانی برای یادگیری و ارتقا سطح فرهنگی در جامعه بر کسی پوشیده نیست. شاید بتوان گفت توجه به طراحی این مکان میتواند در گسترش فرهنگ مطالعه و کاهش جرایم نقش اثر گذاری داشته باشد.روند رو به رشدِ کاهش تمایل افراد به حضور در فضای کتابخانه، به کمرنگ شدن فرهنگ مطالعه و کتابخوانی در فرهنگ امروز ایرانی ×منجر شده است.از طرفی فشار اقتصادی موجود ممکن است کتابخانه ها را به طور کامل از چرخه حیات خارج کند.
در کشور ما به مقوله تعامل میان افراد با یکدیگر و فرد با فضا کمتر توجه شده است.در نتیجه ارتقا کیفیت این محیط میتواند در ترغیب افراد به این فضا موثر باشد و ازطرفی حضور افراد در کتابخانه ها میتواند نقش چشمگیری در کاهش جرایم داشته باشدبا توجه به اینکه کتابخانه به عنوان یک فضای عمومی شهری میتواند گام موثری در ارتقا سطح فرهنگی جامعه و همچنین کاهش جرایم داشته باشد در نتیجه توجه به کیفیت طراحی در این فضا میتواند گامی مثبت در اعتلا فرهنگی جامعه بردارد لذا به دلایل مذکور خلق مکانی که انسانها را در جهت تقویت تعاملات اجتماعی سوق دهد و در ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی گام بردارد لازم به نظر می رسد.
دراین پژوهش سعی شده است که به سوالاتی پاسخ داده شود که به مقوله ی تعامل اجتماعی در یک فضای عمومی نظیر کتابخانه بپردازد.که این سوالات در جهت جذب کاربران به فضای کتابخانه و تقویت فرهنگ مطالعه طراحی شده اند که عبارتند از: عوامل موثر در مبحث تعامل اجتماعی کدامند؟ کیفیت فضایی مجموعه و زیبا سازی نما چگونه در افزایش جذب کاربران و حضور طولانی مدت انان در این محیط اثر گذار است؟ مقوله ی تعامل و چیدمان مطلوب فضایی چگونه در جذب کاربر به فضای کتابخانه ای تاثیر می گذارد؟ × ایا میان ابعاد سالن مطالعه و تقویت تعاملات بین فردی رابطه ی معنا داری موجود است؟
2؛فرضیه های تحقیق:
فرضیه ها در این پژوهش در جهت افزایش کیفی فضای کتابخانه ای و در راستای هدف تقویت تعاملات اجتماعی طراحی شده اند تا به جذب کاربر در این محیط کمک کند و با خلق حس مکان در راستای تقویت فرهنگ مطالعه و کتابخوانی گامی موثر برداشته شود فرضیه های موجود در این پژوهش بر حسب اولویت عبارتند از: بنظر می رسد میان فرهنگ رفتاری افراد جامعه و میزان تعامل آنان با محیط رابطه ی معنا داری وجود دارد.
بنظر می رسد افزودن فضاهای جنبی به فضای کتابخانه ای میتواند منجر به تقویت تعاملات اجتماعی میان افراد و خلق حس مکان شود. بنظر می رسد بهره گیری از فضای سبز و طبیعی در مجموعه میتواند منجر به تقویت تعاملات اجتماعی میان افراد شود. بنظر می رسد رعایت حریم ها و عوامل موثر شکل دهنده در فضای کتابخانه ای میتواند در جذب افراد به این محیط و تقویت تعاملات موثر باشد. بنظر میرسد میان ابعاد فضا و تقویت تعاملات اجتماعی رابطه ی معنا داری وجود دارد.
3؛روش تحقیق:
روش تحقیق کیفی،توصیفی ،تحلیلی و استنتاجی است و روش گرد آوری داده ها به صورت کتابخانه ای،مشاهده ای،پرسش نامه ای میباشد. متغیر های وابسته شامل فضای معماری و روحیه ی تعاملی افراد است و از متغیر های غیر وابسته می توان به مبلمان، نوع مصالح و سایر کیفیات فضایی اشاره نمود.استفاده از ابزارهای استاندارد نظیر پرسش نامه و نظر سنجی در روند این پژوهش مورد نظر قرار گرفته است.
از روش مشاهده ای برای نقدوتحلیل فضاهای موجودو درک رفتار اجتماعی و از پرسش نامه جهت فهم کنه مطلب و دریافت حس تعلق افراد و جهت تحلیل مصادیق روش کتابخانه ای مد نظر قرار گرفته است.جامعه ی آماری هفتاد درصد از میان جامعه ی جوان و نوجوان رده سنی 35-15 ساله و بیست درصد از میان جامعه ی میانسالان 50-35 ساله انتخاب می شود که حجم نمونه از هر گروه تقریبا 50 نفر است .بهره گیری از هر دو روش کیفی و کمی در تجزیه و تحلیل مد نظر بوده است.ابزار تحلیل داده ها نرم افزار spss است و نتایج حاصله به صورت تطبیقی به جداول نتیجه گیری منتج خواهد شد.
4؛پیشینه ی تحقیق:
دو آیتم اساسی در این پژوهش طراحی کتابخانه و تعامل اجتماعی است که مقوله ی تعامل عمدتا در حیطه ی روان ×شناسی محیط و علوم اجتماعی خواهد بود که بررسی نتایج حاصل از این دو آیتم در قالب مقالات زیرارایه می شود. انسان موجودی اجتماعی است که تعاملات اجتماعی دربرآورده ساختن نیازهای اجتماعی و روانی افراد جامعه نقش منحصر به فردی دارد.اما فقدان فضاهای اجتماعی حمایت کننده که با جذب افراد و گروه های مختلف و ایجاد شرایط مناسب برای شکل گیری تعاملات اجتماعی میتواند انسانهارا در تکمیل رشد روانی و اجتماعی شان یاری دهد نیاز به یک استراتژی ×جامع برای شهرسازی پایدار را روشن میکند.
کتابخانه ی عمومی نهادی اجتماعی است که از دل جامعه بر میخیزد و خدماتش را در اختیار جامعه قرار میدهد.کتابخانه ی عمومی بطور سنتی امکان دسترسی کاربران به اطلاعات و متخصصان اطلاعاتی رافراهم می نماید و برای افراد اطلاعات معتبر و گزینش شده ای فراهم می آورد.همچنین از نظر فیزیکی مکانی را فراهم میکند که دسترسی آسان به مکان های دیگر،فضا برای مطالعه و درخواست اطلاعات در آن در نظر گرفته شده است.
این کتابخانه ها خدمات خود را به طیف وسیعی از مردم از جمله افراد بازنشسته،بیکاران،دانش آموزان و افراد کم درآمد ارایه میکنند.نهاد های عمومی مانند کتابخانه های عمومی از طریق فراهم کردن خدمات یکسان به قشرهای مختلف جامعه باعث ایجاد حس برابری در شهروندان می شوند.این امر،باعث ایجاد حس اعتماد در مردم میشود که نمودی از سرمایه ی اجتماعی است.در دیدگاه اجتماعی،بر ایجاد سرمایه اجتماعی از طریق تعامل های غیر رسمی و رودر رو بین مردم تاکید می گردد که کتابخانه های عمومی میتوانند به عنوان محلی برای این تعامل های غیررسمی محسوب شود.
