بخشی از مقاله
-1 چکیده
جنبش آرت نوو به عنوان یکی از جنبش های پیشروی اواخر قرن نوزدهم در معماری اروپا ، نقشی اساسی در معماری قرن بیستم داشته است. معماری پهلوی در ایران را می توان مقارن با جنبش آرت نوو در غرب دانست. در این دوران معماران ایرانی برای تحصیل به اروپا فرستاده می شدند و مسلما تحت تاثیر نهضت های رایج در غرب قرار می گرفتند. وارطان هوانسیان از جمله معمارانی است که در پاریس به کار و تحصیل پرداخت .
دراین مقاله که به معرفی وی و آثارش پرداخته شده است، در ابتدا به طبقه بندی دوران فعالیت حرفه ای او پرداخته می شود و سپس عناصر غالب بر معماری وی در هر دوره معرفی می گردد. در نهایت تاثیرات او بر معماری معاصر ایران مورد تحلیل و بررسی قرار خواهد گرفت. از این رو نتیجه حاصل شد که وارطان از جمله معماران موثر در معماری مدرن ایران بوده است و تاثیرات فراوانی بر معماری ایران گذاشته است.
-2مقدمه
همزمان با پهلوی اول ، نهادهای مدرنی در ایران شکل گرفت که این نهادها و موسسات جدید نیازمند معماری و وجود فضاهایی خاص بوند . مسلما معمارانی می توانستند طراحی و ساخت این سازمان های جدید را بر عهده بگیرند که با سبک معماریی مدرن و نیازهای متفاوت آن آشنایی داشتند. معمارانی که در دوره ی پهلوی اول سیمای شهر تهران را تغییر دادند ، معماران اروپایی و یا فارغ التحصیلان ایرانی دانشگاه های اروپا ببودند.
اکثر معماران ارامنه در ایران نیز تحصیل کرده اروپا بودن و نقش مهمی در تغییر و تحولات معماری آن زمان داشتند و به گونه ای که نقش آنها در معماری مدرن ایران غیر قابل انکار است. چند چهره بسیار شاخص ارمنی ، تعدادی از مهم ترین ساختمان های دولتی و عمومی و همچنین خانه ها و ویلاهای شخصی را در دهه های ابتدایی قرن حاضر طراحی کرده اند وارطان هوانسیان ، پل آبکار، گابریل گورکیان ، اوژن آفتاندلیاس و قلیچ باقلیان از جمله معماران مشهور هستند - شیراوند، - 1387
-3روش تحقیق
روش تحقیق دراین نوشتار تاریخی - تحلیلی است. بدین ترتیب که جهت تحقیق در مورد زندگی نامه و آثار و سبک این معمار ارمنی، از کتب و مقالات و منابع کتابخانه ای استفاده گردیده و سپس این اطلاعات مورد تحلیل و پایش قرار گرفته شده اند. با توجه به مطالعه و تحلیل های صورت گرفته نتیجه گیری شده.
-4فرضیه تحقیق
-1 تأثیر چشم گیری و مثبت از معماری اروپا بر معماری معاصر و معماری ایران گذاشته است.
-2معماری وارطان با بوجود آمدن بناهای متعدد در دوره پهلوی باعث پیشرفت این دوره شده است.
-5اندیشه و سبک معماران وارطان و تاثیر او بر معماری
ایران
وارطان هوانسیان در شهر تبریز به دنیا آمد و تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در آن شهر به پایان رساند و در همان جا مشغول به کار شد. سپس به تهران مهاجرت کرد و مدتی به تدریس در مدارس ارامنه پرداخت. وی در سال 1297 هجری شمسی جهت تحصیل هنر عازم پاریس شد و پس از چهار سال از رشته معماری فارغ التحصیل گردید. وارطان در سال 1314، پس از هفده سال اقامت در اروپا، به ایران بازگشت و در اولین اقدام در مسابقه »طرح بنای هنرستان دختران« شرکت کرده و موفق به کسب مقام اول گردید، وی از اعضای مؤثر تأسیس »انجمن ایرانیان مقیم فرانسه« در پاریس و »انجمن آرشیتکت ایرانی های دیپلمه« در ایران بود و در طی فعالیت های حرفه ای خود موفق به چاپ چندین مقاله و انتشار دو نشریه در زمینه هنر و معماری نیز گردیده است.
ساختمان های هوانسیان از معماری مدرن پیش از جنگ جهانی دوم ، آرت نوو، دیدگاه های باهاووسس و آثار آدولف لوس و لوکوربوزیه متاثر بود. او مخالف التقاط گرایی و تقلید از شکل های معماری سنتی ایران بود. با این وجود توجه زیادی به رسوم اجتماعی داشت و سعی می کرد در ساختمان های مدرن به آن پاسخ گوید - پاکدامن ، - 1362 وارطان در واقع رهبر جنبش معماری مدرن ایران بود با توجهبه مبانی نظری وارطان ، می توان واحد های مسکونی را که توسط او طراحی شده را در ردیف الگوواره نوگرایی قرار داد.
او معماری تقلیدی دوره گذشته را مورد حمله قرار داد و آن را " سبکی تمام یافته" نامید . میراث سبک هوانسیان را م توان در عدم استفاده از تقارن ، رعایت اصول عقلانی و عملی ، خالص گرایی فرم ها ، پنجره های افقی به سبک لوکوروبوزیه، ایجاد خم در نبش ساختمان های دو نبش ، روکاری سازی های سیمانی با رنگ های مختلف ، پلکان های معلق ، لبه های سیمانی بالای پنجره ها ، دور ساده سقف یا به اصطلاح "چفته وارطان" یافت - سروشیانی ، - 1387 در آثار وارطان برون گرایی پلان به خوبی مشهود است ، این نوع طراحی که به صورت فضای باز در اطراف ففضای بسته می باشد با طراحی سنتی در قالب هندسه ای درون گرا که فضای بسته در برگیرنده فضای باز است متمایز می باشد. از عوامل تاثیرگذار بر معماری او ، می توان تحصیل در پاریس ، فعالیت در کنار معماران بزرگی چون هانری سواؤ و نهضت هنر نو اروپا نام برد.
-6فعالیت های فرهنگی
واطان هوانسیان ، فعالیت های فرهنگی موثری برای اعتلای حرفه ی معماری انجام داد وی معتقد بود : » مساله دیگری که از حیث شایان توجه حائز کمال اهمیت به نظر می رسد این است که ... می بایست به تاسیس انجمن های معماری ، ایحاد نمایشگاه ها و تشکیل مجالس هنری مبادرت ورزید و با ایراد سخنرانی های مفید در رشته ی هنر و معماری و ساختمان ضمن اختراز و اجتناب از هر گونه تظاهر و خودنمایی به بحث و مطالعه پیرامون مسائل مختلف این فن پرداخت و بعد نتایج ملاحظات از این تبادل نظرها و شوراها را عملا به کار بست. - خالقی ، - 1363
-7زمینه های موثر بر معماری وارطان هوانسیان
وارطان هوانسیان در دوره ای به ایران بازگشت که حکومت رضا شاه در اوج اقتدار بود، لذا به منظور انجام تحول در زیر ساخت های داخلی ، خواهان دگرگونی در عرصه های مختلف بود. بروز تحولات در قالب تدوین و تصویب قوانین اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی از یک سو و احداث مجموعه ای ار بناهای مهم حکومتی ، اداری ، آموزشی و انجام طرح های عمرانی از سوی دیگر ، در این دوره قابل توجه است . این جریان ، که از مدتی پیش از ورود وارطان به ایران شروع شده بوود ، تا زمان آغاز جنگ جهانی دوم در ایران ادامه یافت.
-8بررسی دوره های مختلف معماری وارطان
هوانسیان با شروع فعالیتش در ایران ، طبق آنچه در پاریس آموزش دیده بود سعی بر ایجاد موضوعات متنوع معماری داشتد به همین دلیل ، شیوه های متفاوتی از معماری را در کارهایش استفاده می کرد. با گذشت زمان عوامل متعددی از جمله تحولات در پیشرفت مصالح ، تکنولوژی و ... معماری وارطان را علی رغم پایدار بودن او به نگرش شخصی خود ، تا حدودی تغییر داد. بدین ترتیب معماری و فعالیت او را میتوان در سه دوره تقسیم بندی کرد:
-8-1دوره اول
آغاز دوره فعالیت وارطان را می توان شروع تحصیلاتش در پاریس دانست و پایان این دوره را می توان همزمان با جنگ جهانی دوم طراحی مهمانخانه راه آهن توسط او در تهران تلقی نمود. از آثار او در این دوره می توان به هنرستان دخترانه ، مهمان خانه ی دربند و کاخ سعدآباد اشاره نمود. در این دوره از فعالیت حرفه ای وارطان ، به دلیل تاثیر پذیری او از معماری اروپا و تحصیلاتش در پاریس ، طراحی او معمو.لا نشات گرفته از سبک های تاریخی اروپا در انتخاب جزییات و مصالح و رنگ متاثر از گرایش مدرن بود - سروشیان ، - 1387
-8-2دوره دوم
ویژگی های این دوره که تا آخر دهه ی 20ادامه یافت استفاده از احجام پرکار و جزییات آرت دکو و استفاده از نمای سیمانی است. این دوره در اصل نمایانگر اصالت کاری وارطان در ساختمان سازی است به طوری که اکثر بناهای مهم او در این دوره ساختهد شدند. از جمله آنها می توان به ساختمانهای مهمان پذیر لاله ، سینما تئاتر متروپل ، خانهی طالقانی ، مجتمع تجاری - مسکونی جامی ، ساختمان تجاری - مسکونی اخوان ، هتل فردوسی و ساختمان اداری و تجاری جیپ که مهم ترین بنای این دوره است ، اشاره نمود .
