بخشی از مقاله
چکیده:
یکی از مباحث جدید در حسابداری، نگرش نوین به منابع انسانی به عنوان یکی از مؤثرترین عوامل مولد در ایجاد درآمد مؤسسات است که بر اساس آن باید ارزش منابع انسانی به مثابه دارایی بااهمیت موسسه تلقی گردد.در این مقاله سعی شده است تا ضمن معرفی حسابداری و حسابرسی منابع انسانی مهم ترین روش های ارزیابی و اندازه گیری آنها بیان گردد.
توسعه منابع انسانی زمانی اهمیت ویژه مییابد که در سازمانهای ستادی وسیعی چون: وزارتخانه یا منطقه آموزشی یا دانشگاهی مستقر شود در این دسته از سازمانهای ستادی وظیفه توسعه منابع انسانی با توجه به حوزه عمل آنگاه در یک واحد مستقل به نام مدیریت توسعه منابع انسانی و گاه تحت پوشش معاونت طرح و برنامه قرار میگیرد بنابراین آموزش یا توسعه زیر مجموعه یک نظام گستردهتر به نام مدیریت منابع انسانی است.
منابع انسانی به عنوان کاتالیزور و تسریع کننده افزایش بهره وری در سازمان عمل می کند - امامی، . - 1380 نیروی انسانی موثر عامل اصلی تداوم موفقیت و تحقق هدف های سازمان است.
امروزه منابع انسانی با ارزش ترین منابع یک سازمان محسوب می شود. اما منابع انسانی در سازمان های ایرانی هنوز جایگاهی به عنوان سرمایه، نزد شرکت ها ندارند و جایی در ستون ترازنامه برای آن ها در نظر گرفته نشده است . بهره وری از عواملی است که دوام و بقای سازمان ها را در دنیای پررقابت فعلی تضمین میکند. حاکم شدن فرهنگ بهره وری موجب استفاده بهینه از کلیه امکانات معنوی و مادی سازمان ها شده و دائما توان، استعداد و امکانات بالقوه سازمان را شکوفا می کند
عوامل زیادی در رشد و بهبود بهره وری یک سیستم موثر هستند که می توان با بررسی نقش این عوامل، گام موثری در بهبود بهره وری برداشت
در این مقاله با ارائه اطلاعات در مورد معیار های ارزیابی منابع انسانی،کارکرد منابع انسانی را در رسیدن به اهداف و راهبرد های خود و به طور کلی بهره وری سازمانی، مشخص می کند وبه این ترتیب زمینه را جهت بهبود و ارتقای آن فراهم می سازد.
مقدمه:
در قرن بیست و یکم که اهمیت سرمایه فکری در یک سازمان بیش از اهمیت سایر سرمایه های آن است، این انسان ها هستند که ارزش یک سازمان را تعیین می کنند و برای صاحبان سهام عمومی و خصوصی آن سود می آفرینند. چالش های پیچیده و فراگیر اقتصاد جهانی ازجمله جهانی شدن ، تحول بازارها، تغییرات تکنولوژیکی و الگو ها، منابع انسانی را از عمومیت خارج کرده و جز عناصر اصلی جدید مدیریت قرار داده است. مدیران و متخصصان منابع انسانی نیز در زمره مشاغل کلیدی،حساس و تخصصی سازمان های پیرو قرار دارند
در دنیایی به شدت رقابتی امروز، منابع انسانی یکی از عواملی است که می تواند برای سازمان ها، مزیت رقابتی و درنهایت ثروت آفرینی کند. با توجه به این موضوع، حسابداری منابع انسانی به عنوان گامی نوین در حسابداری با گرایش ارزش گذاری و ثبت دارایی های انسانی، نقش اساسی ایفا می کند. - طبرسا، - 1387 حسابداری در صدد گزارش وضعیت مالی و عملکرد اقتصادی اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی است، زمانی که پارامتر انسان در گزارش وضعیت مالی و نتیجه عملیات مد نظر قرار نگیرد، ارزشهای انسانی نیز جایی در حسابداری ندارد. به نظر میرسد به منظور حصول اهداف ذیل باید حسابداری منابع انسانی جنبه های کمی و عملی پیدا کند:
- 1 ثبت ارزش اقتصادی انسان در گزارشهای مالی
- 2 احتساب سرمایه گذاری یک سازمان در منابع انسانی خود
- 3 افزایش کارآیی مدیریت منابع انسانی و ایجاد امکاناتی برای ارزشیابی خط مشی های پرسنلی نظیر برنامه های آموزشی و توجیهی
- 4 ارزیابی منابع انسانی یک سازمان از نظر حفظ شدن، تحلیل رفتن و یا توسعه یافتن .
- 5 شناسایی سود غیر عملیاتی و بهرهوری ایجاد شده ناشی از سرمایه گذاری در منابع انسانی.
- 6 محاسبه میزان ارزشی که منابع انسانی در سایر منابع مالی و فیزیکی یک سازمان ایجاد میکند.
با توجه به نیاز مدیریت به اطلاعات برای تصمیمگیری، حسابداری منابع انسانی - HUMAN RESOURCE ACCOUNTING - اطلاعاتی فراهم می آورد که مدیران هر چه بهتر و مفیدتر بتوانند از منابع انسانی تحت اختیارشان استفاده کنند.
یکی از هدفهای عمده ی حسابداری منابع انسانی، گسترش کاربرد روشهای معتبر و درخور اطمینان برای اندازهگیری ارزش منابع انسانی - کارکنان - در سازمان است. برای تعمیم روشهای اندازهگیری ارزش منابع انسانی باید ارزش خدمات کارکنان و عواملی را که روی این ارزش اثر می گذارند، مشخص کنیم.
ارزش در علم اقتصاد دارای دو معنی متفاوت به شرح زیر است: الف - قابل استفاده بودن یک منبع ب - قدرت خرید آن منبع تمام نظریه های ارزش در اقتصاد مبتنی بر این فرضیه است که منبع بتواند در آینده مطلوب باشد و خدمات ایجاد کند. لادویک وان اقتصاددان معروف در این مورد گفته است »کسی که میخواهد یک نظریه مقدماتی ارزش و قیمت را بنا کند باید در درجه اول به مطلوب بودن آن فکر کند. « بهطور مشابه ایروینگ فیشر چنین میگوید:
«ثروت فعلی، ارزش تنزیل شدهی ارزش سرمایه ای درآمدهای آینده است، اگر چیزی در آینده بازدهی مورد انتظار را نداشته باشد، ارزشی نخواهد داشت. » بنابراین ارزش یک دارایی، ارزش بازدهی مورد انتظار آن در آینده است.
پژوهش درباره چگونگی بالابردن بهره وری به طور سیستمی از حدود 230 سال پیش مورد توجه بوده است
آژانس بهره وری اروپا، بهره وری را درجه استفاده موثر از هریک از عوامل تولید دانسته و بهره وری را در درجه اول یک دیدگاه فکری تعریف کرده است که همواره سعی در بهبود شرایط موجود دارد
امروزه اهمیت و لزوم بررسی آن با توجه به گسترش رقابت، پیچیدگی، تنوع سلیقه ها، کمبود منابع و سرعت تبادل اطلاعات بر کسی پوشیده نیست و واژه ای است که هم در سطح خرد و هم در سطح کلان مطرح است
عوامل انجام کار که به عوامل بهره وری معروفند عبارتند از: نیروی انسانی، ماشین آلات و تجهیزات، مواد، روش ها و رویه ها و ابزارها
نیروی انسانی مهمترین عامل در بهبود بهره وری است . - Abtahi, 2001 - منابع انسانی به عنوان کاتالیزور و تسریع کننده افزایش بهره وری در سازمان عمل می کند - امامی، . - 1380 نیروی انسانی موثر عامل اصلی تداوم موفقیت و تحقق هدف های سازمان است. به رغم پژوهش های داخل و خارج کشور از جمله پژوهش هالسینگر با عنوان رابطه آموزش نیروی انسانی و بهره وری - سینگر ، - 1987 و پژوهش تان کانگ هو - 14 - و پژوهش الوانی و احمدی با عنوان
طراحی الگوی جامع مدیریت بهره وری نیروی انسانی - خاکی، - 1374، آمارهای موجود نشان می دهد که برخلاف سازمان های صنعتی و تجاری، سازمان ها و موسسه های بهداشتی، درمانی و آموزش پزشکی کشورمان بندرت عوامل موثر و روش های افزایش بهره وری را در سطح کارکنان بررسی کرده اند و از سوی دیگر مدل ها و الگوهای طراحی شده غالبا برای سازمان ها و بخش های صنعتی کشور طراحی و تدوین شده و مناسب بخش های بهداشتی و درمانی نیستند
عامل انسانی می تواند منابع فیزیکی و مادی را هدر داده و تلف کند یا آن را بارور سازد - صمد، . - 1993 همچنین، نیروی انسانی گران ترین و با ارزش ترین سرمایه و منبع سازمانی محسوب می شود که اهمیت آن به عنوان مهمترین عامل در زنجیره عملیاتی هر سازمان، مدت هاست که به اثبات رسیده است و سازمان هایی که موفقیت چشمگیری کسب کرده اند توجه به این موضوع را سرلوحه کارهای خویش قرار داده اند
تعاریف حسابداری منابع انسانی
کمیته حسابداری منابع انسانی به سرپرستی هرمانسون و با حضور محققانی همچون برومت ،الیاس وفلم هولتز به بررسی،تعریف،آزمون و راه های پیشنهادی برای حسابداری منابع انسانی پرداختند.نتیجه کار این محققین در سال 1973منتشر شد.آن ها حسابداری منابع انسانی را به صورت فرآیند به صورت گزارشی در مجله بررسی های حسابداری شناخت و اندازه گیری داده ها درباره منابع انسانی .ارتباط این اطلاعات جهت بخش های علاقه مند تعریف نمودند
نیز تعریف مشابه کمیته حسابداری منابع انسانی ارائه نمود. این انجمن حسابداری - AAA - انجمن حسابداری آمریکا منابع انسانی را به صورت فرآیند اندازه گیری و شناسایی منابع انسانی و همچنین ارتباط آن با بخش های ذینفع و علاقه مند تعریف نمود.
لیکرت وپایل در سال 1971 هدف های حسابداری منابع انسانی را به شرح زیر می دانسته اند:
-1 پایان دادن به رویکرد هزینه تلقی کردن مبالغ پرداختی جهت استخدام، آموزش و حفظ نیروی انسانی به منظور رعایت بهتر اصل تطابق هزینه ها با درآمد
-2 مدیریت کارایی نیروی انسانی از طریق شناسایی افراد خبره در دستیابی به هدف های شرکت
-3 ارائه رویکرد مناسب برای کنترل دارایی ها
-4کمک به بهبود برنامه ریزی مدیران از طریق تفکیک هزینه بر حسب ماهیت.
حسابرسی منابع انسانی عبارت است از معیارها و استانداردهای اندازهگیری نیروی انسانی در یک سازمان صنعتی، بازرگانی یا خدماتی با توجه به تجزیه و تحلیل کمی و کیفی اینگونه سرمایهگذاریها. به عبارت سادهتر یک موسسه صنعتی یا بازرگانی باید از ارزش سرمایهگذاری در نیروی خود آگاه باشد. همچنین بتواند نرخ بازگشت این سرمایه را نیز محاسبه کند و بداند که آیا بازده سرمایه گذاری رضایت بخش است یا خیر؟
حسابرسی منابع انسانی در واقع کاربرد مفاهیم و روشهای حسابرسی در محدودهی مدیریت نیروی انسانی است. این حسابرسی معیارسنجی و گزینش هزینه و ارزشگذاری نیروی انسانی به عنوان منابع اصلی هر موسسه است، این هزینهها، نظیر سایر هزینه ها، از بخشهای جاری و سرمایهای B یا به تعبیر دیگر هزینههای مستقیم و غیر مستقیم B تشکیل میشود.
هزینه های منابع انسانی از دو بخش هزینهی اولیه وهزینهی جایگزینی تشکیل میشود:
- 1 هزینه های اولیه: هزینههای اولیه منابع انسانی کلیه وجوهی هستند که برای تامین و پرورش نیروی انسانی مصرف میشود و شامل هزینه های گزینش نیرو، استخدام، استقرار، جهت دهی و آموزش حین خدمت، بازآموزی و آموزشهای کاربردی و تخصصی برای کسب مهارتهای لازم میشود. این تعریف در مورد سایر
منابع نیزً کاربرد مشابهی دارد، چرا که هزینه های اولیه کارخانجات و تجهیزات همان مبالغی هستند که برای تحصیل این منافع صرف می شود.
- 2 هزینه های جایگزینی: هزینههایی هستند که باید برای جایگزینی کارکنانی که در حال حاضر در موسسه یا واحد مشغول به کار هستند، متحمل شد.
