بخشی از مقاله
چکیده
چادرشب بافی ابریشمی که از گذشته تاکنون در روستای قاسم آباد از توابع شهرستان رودسر رایج بوده و تعداد زیادی از افراد بومی منطقه به آن اشتغال داشتهاند، در حال حاضر از گستردگی پیشین برخوردار نیست. امروزه هنرمندان چادرشب باف به جای نخ پنبه و ابریشم از نخ کاموا - که دارای رنگ ثابت بوده و با قیمت ارزانتری تهیه میشود - استفاده میکنند. زنان هنرمند منطقه قاسمآباد به مرور زمان بافتن چادرشبهای ابریشمی را کنار گذاشته و فقط تعداد کمی از آنان به هدف احیای بافت چادرشبهای ابریشمی گران و اصیل این دغدغه را در سر میپرورانند.
دلیل اصلی این پژهش رسیدن به رهیافت مناسب جهت احیاءو ترویج بافت چادرشب های ابریشمی در منطقه قاسم آباد رودسر با نگاهی به شرایط تولید و شناسایی موانع موجود می باشد که به روش توصیفی و تحلیلی انجام گردیده است تا با معرفی آسیبها و تنگناها و ارائه و بهره گیری راهکارهای سودمند، بتواند در کنار تلاشهای انجام شده از سوی مسئولان سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری بخش کوچکی از این بحران و مشکلات موجود را برطرف سازد.
مقدمه
61 این مقاله برگرفته از پروژه تحقیقاتی با عنوان »طراحی و نمونه سازی چادرشب گیلان« است که از سوی معاونت صنایع دستی و هنرهای سنتی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گیلان، با مدیریت اجرایی مژگان قاسمی انجام گردید. چادرشب پارچهای است زیبا و رنگارنگ که در منطقه قاسم آباد از توابع شهرستان رودسر و براساس فرهنگ، آداب و رسوم دیرینه مردم آن دیار بافته میشود.
چادرشب در نوع اصیلش با ابریشم مرغوب یا کج و در نمونه های متأخر با نخهای پنبه ای، با استفاده از دستگاههای بافندگی دو وردی بافته میشود. چادرشبهای قاسم آباد به دو نوع چهارخانه و یکرنگ تقسیم میشوند. نوع یکرنگ با حرکت پود اضافه با نقشهای برگرفته از طبیعت، محیط اطراف و زندگی روستایی بافته میشود. چادرشبهای چهارخانه نیز با نقوش هندسی، چهارخانه و ساده برای مصارفی همچون دستمال، بقچه، روتختی یا پتویی استفاده میشوند. شناختهترین کاربرد چادرشبها بهعنوان کمرپیچ زنان محلی در هنگام کار است.
برای بافت چادرشب در گذشته ابریشم استفاده میشد. در حالی که بخاطر گسترش محصولات ماشینی وخصوصاً رنگرزی صنعتی با رنگهای مصنوعی که با کمیت و کیفیت متفاوتی در بازار رایج شده است. باعث از رونق افتادن چادرشبهای ابریشمی منطقه قاسم آباد، گردید. امروزه هنرمندان چادرشب باف به جای نخ پنبه و ابریشم از نخ کاموا که دارای رنگ ثابت بوده و با قیمت ارزانتری تهیه می شود، استفاده میکنند.
زنان هنرمند منطقه قاسم آباد به مرور زمان بافتن چادرشبهای ابریشمی را کنار گذاشته و فقط تعداد کمی از آنان که دغدغه احیای بافت چادرشب های ابریشمی گران و اصیل را در سر میپرورانند، به این عمل دست میزنند. عدم تمایل به بافتن چادرشب های ابریشمی به دلیل گرانی نخ، سختی کار با نخ ابریشم و عدم قدرت خرید محصولات ابریشمی در بازارهای محلی گیلان ، چادرشبهای ابریشمی به کلی از رونق افتاده است و به همین دلیل کسی رغبت به بافتن پارچههای ابریشمی ندارد.
اهداف پژوهش
-1 طرح موانع و مشکلات موجود در تولید چادرشب ابریشمی در منطقه قاسم آباد گیلان
-2 ارائه راهکارهای قابل اجرا، به منظور ترویج و گسترش هنر چادرشب ابریشمی در منطقه قاسم آباد گیلان
سوالات پژوهش
-1 دلایل وجود موانع و مشکلات تولید چادرشب ابریشمی در منطقه قاسم آباد بر چه مبنایی است؟
-2 چه نوع راهکارهایی جهت ترویج و احیاء چادرشب ابریشمی انجام پذیرفته و یا میتوان انجام داد؟
پیشینه پژوهش
درباره شناخت موانع، مشکلات و ارائه راهکارهای ترویج هنر چادرشب ابریشمی در گیلان، مقالات و پژوهشهای کمتری ارائه شده است. و تنها مطالب اندکی در خصوص معرفی این هنر و بررسی نقوش مختلف در چادرشب و هم چنین شیوه تولید آن در برخی کتب اشاره شده است. اصلاح عربانی در کتابی تحت عنوان"کتاب گیلان"،1387به مراحل پرورش کرم ابریشم و تولید نخ ابریشم طبیعی در گذشته و در منطقه گیلان به ویژه در مناطق روستایی اشاره کرده است.
گلاک در بخش از کتاب تحت عنوان"سیری در صنایع دستی ایران"،1353، نحوه تولید چادرشب، مراحل بافت و همچنین به معرفی نقوش مورد استفاده در این دستبافته پرداخته که برخی از این نقوش متأثر از آثار قدیمی موجود در منطقه میباشد.. موسوی در مقاله ای تحت عنوان" چادرشببافی قاسم آباد"،1383، در بخشی از مقاله، کاهش تولید چادرشب ابریشمی درسال های 57-56 به دلیل واردات بی رویه کالاهای حاصل از فرآوردههای پتروشیمی، استفاده از نخ کاموای اکریلیکی که به سهولت در اختیار بافندگان قرار میگرفت را عنوان کرده است.
صنعت ابریشم و جایگاه آن در صنایع دستی و خانگی گیلان نوغانداری در ایران یکی از فعالیتهای جنبی کشاورزی است. از زمانی که جعبه نوغان توسط زارعین به روستا آورده میشود. زنان عمده ترین نقش را ایفاء میکنند. اصولاً به دلیل همزمانی کارهای عمده کشاورزی با پرورش کرم ابریشم در اغلب نقاط ایران مردان روستایی به کارهای عمده کشاورزی میپردازند، به همین دلیل عملیات پرورش کرم ابریشم که در اصطلاح روستاییان ورآمدن و ریزه خواری نامیده میشود. کنترل درجه حرارت و رطوبت و رعایت بهداشت و نظافت بسترهای پرورش، تغذیه لاروها و برداشت پیله از عده کارهایی است که زنان انجام میدهند.1
