بخشی از مقاله
چکیده
علوم تجربی یکی از یازده حوزه ی یادگیری در برنامه درسی ملی است. مباحث آزمایش های مرتبط با علوم تجربی که به طور خاص و ویژه در کتاب آزمایشگاه علوم تجربی پایه دهم دوره دوم متوسطه شاهد آن هستیم از اهمیت بسیاری برخوردار است. در بخش اول این پژوهش تحلیل محتوایی آزمایش های کتاب آزمایشگاه علوم تجربی پایه دهم از منظر فعال و غیر فعال بودن بر اساس روش ویلیام رومی انجام شده است. جامعه مورد مطالعه در این بخش آزمایش های کتاب آزمایشگاه علوم تجربی پایه دهم دوره دوم متوسطه چاپ - 1395فصل دوم ،سوم و چهارم - مورد بررسی قرار گرفته است.
نتایج حاصل از این تحلیل محتوایی بیانگر میزان فعال بودن متن کتاب - دستور کار و پرسشها - در فصول مورد مطالعه با ضریب درگیری 1/5 و همچنین فعال بودن تصاویر موجود در آزمایش ها با ضریب درگیری 1/16 می باشد.در بخش دوم پژوهش به روش توصیفی و تهیه پرسش نامه و تجزیه وتحلیل پرسشنامه ها در یک جامعه آماری 70 نفره ازدبیران سطح کشور به بررسی موانع اجرایی کتاب در مدارس و ارائه پیشنهادات جهت رفع موانع موجود ارائه گردیده است.
نتایج حاصل از پرسش نامه ها به طور کلی بیانگر این است که می بایست به برگزاری دوره های ضمن خدمت برای دبیران با دقت و کیفیت بیشتر توجه شود تا اهداف کتاب به بهترین شکل ممکن محقق شود و میان دبیران 4رشته ی علوم پایه - شیمی،زیست شناسی،زمین شناسی،فیزیک - جهت ایجاد نگرش تلفیقی و بین رشته ای در دانش آموزان و با تاکید بر یادگیری کاوشگرانه هماهنگی ایجاد گردد و در راستای رفع کمبود امکانات مرتبط با آزمایش ها در مناطق محروم وجود یک لوح فشرده ی آموزشی مکمل کتاب درسی که حاوی فیلم های آموزشی آزمایش های کتاب و آزمایشگاه مجازی باشد می تواند موثر و مفید واقع شود.
-1 مقدمه
از آن جایی که چند ماه بیشتر از تالیف کتب درسی جدید پایه دهم دوره ی دوم متوسطه نمی گذرد. تحلیل محتوایی این کتب و نقد و بررسی آن های از جمله مباحث پژوهشی کاربردی در حوزه ی آموزش و پرورش محسوب می شوند.در این میان آنالیز و تحلیل محتوایی کتب تازه تالیف شده بررسی تطابق محتوای طراحی شده با استانداردهای ملی آموزش علوم و از همه مهمتر بررسی موانع اجرایی این کتب در مدارس و برای دبیران و مربیانی که این دروس را تدریس می نمایندو ارائه راهکارهایی در جهت رفع موانع موجود از کاربردیترین دستاوردها جهت انجام اصلاحات احتمالی توسط هیئت محترم تالیف کتب خواهد بود. در این میان برای اولین بار شاهد تالیف یک کتاب اختصاصی برای مقوله ی آزمایش ها ی حوزه علوم پایه در دوره متوسطه با نام - - آزمایشگاه علوم تجربی - - می باشیم.
از این رو در این پژوهش قصد داریم تا محتوای آزمایش های کتاب آزمایشگاه علوم تجربی پایه دهم را به روش ویلیام -رومی تحلیل محتوا نموده و همچنین بررسی میزان تطابق محتوای کتاب تالیف شده با استاندارد های ملی آموزش علوم از جمله رعایت و به کارگیری استاندارد هایی مانند تلفیق بین علوم -یاد گیری کاوشگرانه - به کار گیری دانش پیشین دانش آموزان و... را با مصاحبه با متخصصین آن حوزه و دبیران و مربیان آزمایشگاه علوم تجربی بررسی نماییم و مشکلات اجرایی کتاب فوق را در مدارس کشور شناسایی و راه کار هایی جهت رفع موانع احتمالی ارائه نماییم.
-2 تحلیل محتوایی کتاب آزمایشگاه علوم تجربی به روش ویلیام-رومی
روش تحلیل محتوا به بررسی محتوای آشکار پیام های موجود در یک متن می پردازد.در این روش محتوای آشکار و پیام ها به طور نظام دار و کمی توصیف می شود. از این رو این روش را می توان روش تبدیل داده های کیفی به داده های کمی در نظر گرفت. فن پژوهش عینی اصولی و احتمالا کمی در محتوا به منظور تفسیر آن را تحلیل محتوا گویند.تفکر بنیادی تحلیل محتوا عبارت است از قرار دادن اجزای یک متن - کلمات-جملات-پاراگراف ها و امثال آن بر حسب واحد هایی که انتخاب می شوند - در مقولاتی که از پیش تعیین شده اند البته تحلیل محتوا تنها محدود به متن و نوشته نمی شود. بلکه می تواند شامل سایر بخش ها مانند تصاویر نمودار ها و نقاشی ها و نقشه ها نیز باشد.
مزایا و نقاط قوت تحلیل محتوا :
ملاحظه مستقیم ارتباط با استفاده از متون یا نوارهای ضبط شد
تحلیل روابط متقابل و تعاملات اجتماعی
امکان انجام روش های تحلیل به صورت کمی و کیفی
تفسیر و تحلیل متون برای رسیدن به محتوای متن
از مهم ترین و کاربردی ترین دلایل تحلیل محتوا را می توان این چنین بیان نمود : یافتن نسبت بین اهداف و محتوا به منظوربهبود محتوای موجود. چنان چه در تعاریف مختلف از محتوا نیز مشاهده شد. محتوا دارای عناصر متعدد و پیچیده ای است ضمن آنکه جنبه های مختلفی را نیز در بر دارد. از این رو یکی از دلایل تحلیل محتوا تشخیص این عناصر و آن جنبه هاست. مسلما در صورتی که اجزای مختلف محتوا شناخته شده و دسته بندی گردد درک ان ساده تر و انتقال آن مقدور تر خواهد بود.
روش تحلیل محتوایی به روش ویلیام رومی - William Romey - از نوع تجزیه و تحلیل کمی است که در آن میزان یادگیری دانش آموران در فرایند یادگیری را ارزیابی می کنندوهرچند این روش همه ابعاد را در برنمی گیرد، اما یکی از بهترین تکنیک های موجود برای تعیین فعالسازی دانش آموزان است.
برنامه و محتوای کتاب درسی یکی از عناصر مهم نظام اموزش و پرورش است و در تحقق اهداف آموزش و پرورش نقش اساسی دارد.پس نیاز است تا محتوای کتب درسی مورد بررسی و تحلیل قرار گیرند تا با بازنگری و تجدید نظر و اصلاح برنامه و محتوای کتب درسی زمینه رشد و پیشرفت تحصیلی را فراهم آورد.یکی از مهم ترین برنامه های درسی در مدارس آموزش علوم است. در این برنامه درسی تجربه مستقیم دانش آموز در ارتباط با این آموزش در الویت اهداف ارایه برنامه ی درسی قرار دارد.
با توجه به اینکه علوم تجربی یکی از دروس پایه در مقطع متوسطه می باشد و با توجه به پیشرفت های روز که همه روزه در مورد این درس انجام میگیرد نیاز به تحلیل و بررسی برای تغییر و تحول در کتاب های این برنامه درسی احساس می شود.
در این بخش از پژوهش برآنیم تا تمامی آزمایشات کتاب آزمایشگاه علوم تجربی سال دهم دوره دوم متوسطه چاپ سال 1395 مربوط به بخش های شیمی ، زیست شناسی ، زمین شناسی و فیزیک را در بخش های تصاویر و متن - شامل دستور کار و پرسش ها - با استفاده از تکنیک ویلیام رومی تحلیل محتوایی نموده و میزان فعال بودن هر کدام از بخش های کتاب را به طور کمی گزارش و با یکدیگر مقایسه نماییم.
1؛-2سوالات تحقیق
.1 میزان فعال بودن محتوای - متون و تصاویر - هر یک از دسته آزمایشات دروس شیمی، زیست شناسی، زمین شناسی و فیزیک تا چه مقدار است ؟
2. میزان فعال بودن کل آزمایشهای کتاب را چگونه می توان ارزیابی نمود ؟
3. چه مشکلات اجرایی برای آموزش کتاب آزمایشگاه علوم تجربی سال دهم وجود دارد؟
2؛-2روش تحقیق
این تحقیق به روش تحلیل محتوا و با استفاده از تکنیک ویلیام رومی انجام شده است. برای بررسی مشکلات اجرایی از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است.
