بخشی از مقاله
چکیده
امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی، فنآوریهای جدید می توانند بینش مسئولان و مجریان را در تمامی سطوح و زمینهها گسترش دهند. در این راستا سیستم اطلاعات جغرافیایی - GIS - و سنجش از دور - RS - ، برای فراهم آوردن داده های بروز و چند زمانه، قدرت تجزیه و تحلیل، نگهداری، به روزرسانی، تجزیه و تحلیل، ترکیب، تهیه خروجی و مدیریت حجم زیادی از دادههای جغرافیایی یا مکانی استفاده می شود. این پژوهش توصیفی - تحلیلی ابتدا با مراجعه به پایگاههای اطلاعاتی داخلی و خارجی گویه های کاربردی در زمینه سیستم اطلاعات جغرافیایی را استخراج کرده و در نهایت راهکارهاری کاربردی برای بستر سازی کاربست این سیستم در مدیریت آموزشی و برنامه درسی استنتاج نموده است.
این سیستم برای موارد زیادی از جمله تحقیق و بررسیهای علمی، مدیریت منابع و ذخایر و همچنین برنامه ریزیهای توسعهای به کار گرفته میشود. ولی متاسفانه به استفاده از این تکنولوژی نوین جهت ارتقاء آموزش و پرورش کمتر توجه شده است. این مقاله با هدف آشنایی بیشتر با GIS و RS و کاربردهای وسیع آن بویژه در آموزش و علوم تربیتی تهیه گردیده است، در همین راستا ابتدا به بررسی چگونگی کار با GIS و RS به زبان ساده پرداخته و سپس به روش توصیفی- تحلیلی کاربردهای نوین این سیستم در آموزش و پرورش در دو بخش برنامه درسی - در بعد محتوا و روش تدریس - و مدیریت آموزشی توضیح داده شد.
مقدمه
یکی از سامانههایی که بواسطه فنآوری اطلاعات ظهور پیدا کرده است، سیستم اطلاعات جغرافیایی - GIS - و دیگری سنجش از دور - RS - می باشد، اولی علاوه بر ایجاد مدیریت پرس و جو، تجزیه و تحلیل، ترکیب و نمایش داده های مکانی و توصیفی، می تواند به عنوان یک سیستم پشتیبان تصمیمگیری نیز در نظر گرفته شده و از برنامهریزی و تصمیمگیری مدیران حمایت و پشتیبانی نماید . - Pirmoradi, 2009, P8 - اما دومی داده های به روز و چند زمانه را که در سطح جهانی و به طور پیوسته جمع آوری می گردد، در اختیار مدیران و برنامه نویسان و نیز کاربران GIS این رشته قرار می دهد . - Liliesand and etal, 2002, P22 - در عصر حاضر کلیه متخصصین و مدیران دریافته اند که مدیریت و اداره امور آموزشی با استفاده از ابزارهای قدیمی عملا غیر ممکن بوده و شامل اتلاف وقت و بار مالی بالایی می شود.
استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور به عنوانابزاری توانمند در برنامه ریزی و مدیریت حجم بالای داده ها و تولید اطلاعات بخش مربوط به آموزش، کاربردی گستردهای دارد. بنابراین آگاهی از وجود این سیستم ها، توانایی کار کردن با آنها و استفاده از آنها برای جمعآوری و تجزیه و تحلیل داده ها ، موجب کاهش اشتباهات در تصمیمگیریهای سازمانها از جمله سازمانهای آموزشی میگردد.
با توجه به اینکه انتخاب صحیح کاربری های آموزشی یکی از مهمترین فاکتور هایی می باشد که در کیفیت تحصیلی دانش آموزان تاثیر دارد و مشکلاتی از قبیل عدم هماهنگی نهاد های اجرایی شهر، مشکلات مادی بخش آموزش و پرورش و عدم آشنایی مسئولین با موازین علمی مکانیابی در پاسخ به نیاز جمعیت دانش آموزان از مشکلات عمده در بخش آموزش و پرورش است. سنجش از دور داده های دقیق مکانی و زمین مرجع شده از محل تجمع جمعیت ها، کاربری های اراضی و تغییرات زمانی آنها را تولید می کند.
با آنالیز این داده ها، اطلاعات دقیق و به روز در اختیار کاربر قرار می دهد که غیر مستقیم در زمینه های مختلف از جمله آموزش و پرورش و نیازهای برنامه درسی، برنامه ریزی درسی و مدیریت آموزشی کاربرد دارد . - Verjee, 2015, P28 - داده ها بعد از آنالیز نقشه های موضوعی تولید می کند که برای تحلیل هدفمند در GIS به کار می رود - فرشاد، 1392، صفحه. - 161 سیستم اطلاعات جغرافیایی به عنوان یک سیستم توانمند و پشتیبان، کمک می کند تا مشکلات مدیران برنامه ریز تا حد امکان برطرف گردد. بنابراین هدف مقاله حاضر بررسی چگونگی کار با GIS و RS به زبان ساده و نگاهی به کاربردهای نوین این سیستم ها در ایران و بویژه کاربرد آن در آموزش و پرورش است که در ایران کمتر به این نکته اخیر توجه شده و تقریبا نادیده گرفته می شود.
روش
پژوهش حاضر از نوع کیفی است که با روش توصیفی- تحلیلی انجام پذیرفته است. مطابق ویژگیهای عمده ی تحقیق کیفی،بررسی مسئله به صورت عمیق پرداخته شد و با تعقل،استدلال، تفکر و منطق در مورد مسئله، تجزیه و تحلیل صورت گرفت. در این روش از دادههای آماری استفاده نمیشود . - Strauss and Corbin, 2001, P403 - در روش توصیفی - تحلیلی نیز ابتدا جهت ارائه شرح واضح و کاملی از یک مفهوم و یا موضوع به جمع آوری اطلاعات به روش کتابخانه ای و اسنادی پرداخته و سپس به استنباط و تحلیل پرداخته می شود. به همین منظور در این پژوهش ابتدا با مراجعه به پایگاه-های اطلاعاتی داخلی و خارجی گویه های کاربردی در زمینه سیتم اطلاعات جغرافیایی استخراج شده و در نهایت راهکارهاری کاربردی برای بستر سازی کاربست این سیستم در مدیریت آموزشی و برنامه درسی استنتاج گردید.
یافته ها GIS چیست؟
سیستم اطلاعات جغرافیایی ابزاری برای مدیریت و تجزیه و تحلیل اطلاعات مکانی بوده که قابلیت جمعآوری، ذخیره سازی، تجزیه و تحلیل و نمایش اطلاعات جغرافیایی - مکانی - را دارد . - Gharakhlou, 2001, 403 - دادهها در این سیستم بر اساس موقعیتشان نشان داده میشوند. تکنولوژی GIS با جمعآوری و تلفیق اطلاعات پایگاه دادههای معمولی، به وسیله تصویرسازی و استفاده از آنالیزهای جغرافیایی، اطلاعاتی را برای تهیه نقشهها فراهم میسازد.
این اطلاعات به منظور واضح تر جلوه دادن رویدادها، پیش بینی نتایج و تهیه نقشه هابه کار گرفته میشوند . - Alizadeh, 2006, P124 - در واقع سامانه اطلاعات جغرافیایی یک سامانه رایانه ای متشکل از سخت افزار، نرم افزار، داده ها و کاربردهاست که قادر می باشد دادههای مکاندار را بطور رقومی کسب، نگهداری، بازیابی، مدل سازی و تجزیه و تحلیل نموده و بطور متنی و گرافیکی ارائه نماید . - Makhdoom , 2001, P101 -
دریک سیستم اطلاعات جغرافیایی واژه اطلاعات جغرافیایی 5 عبارت است از موقعیت دادهها، برحسب مختصات جغرافیایی - طول و عرض - ، که این دادهها، برای ارائه دانستههای مفید، نه تنها به صورت نقشهها و تصاویر رنگی بلکه بصورت گرافیکی یا آماری، جداول و پاسخهای نمایشی متنوع و به منظور جستجوهای عملی، سازماندهی میشوند. واژه سیستم6 نیز نشان دهنده این است که GIS از چندین قسمت متصل و وابسته به یکدیگر برای کارکرد های گوناگون، ساخته شده است . - Baroo, 1997, P65 -
مراحل استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی
برای اینکه یک سیستم اطلاعات جغرافیایی مفید واقع گردد، باید قادر به دریافت و تولید اطلاعات به صورت موثر باشد. کسب داده و خروجی دادهها - نتیجه نهایی تجزیه وتحلیل - ، ارکان اساسی کار GIS می باشند که با جهان خارج ارتباط برقرار میکند.
مراحل فوق در طی فرایند زیر انجام میگیرد:
-1 جمعآوری اطلاعات مورد نیاز و وارد کردن آنها در غالب نقشههای جداگانه در سیستم
-2 ایجاد لایه های موردنیاز طی فرایند رقومی سازی در نرم افزار مناسب
