بخشی از مقاله
چکیده
برای رسیدن به اهداف استراتژیک، ماموریت ها و وضع مطلوب فناوری اطلاعات، سازمان ها نیازمند برنامه جامع و مناسبی هستند؛ بر این اساس، برنامه ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات به عنوان یک جزء از برنامه ریزی استراتژیک سازمان مطرح می گردد. برنامه ای که برای هر سازمان، منشور و برنامه کلان سازمان در زمینه سیستم های اطلاعاتی و به طور کلی فناوری اطلاعات می باشد. یکی از پرسش های بنیادی در این حوزه این است که موفقیت برنامه ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات از چه عواملی متاثر است.
این پژوهش برای پاسخگویی به این پرسش انجام شده است. در این راستا عوامل موثر برموفقیت برنامه ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات را می توان بر اساس معیارهای مختلف تقسیم بندی کرد، دراین تحقیق با استفاده از مدل TOE متغیرها به سه دسته عمده تقسیم شده اند که عبارتند از: عوامل تکنولوژیک، عوامل سازمانی و عوامل محیطی، که هر یک از این عوامل دارای بعدهای مربوط به خود می باشند و در نهایت در خاتمه تحقیق بر اساس عوامل ذکر شده یک مدل مفهومی ارائه گردیده است.
-1 مقدمه
در دنیای امروز که شاهد تغییر و تحولات شگرف در زمینه های مختلف هستیم، محیط با عدم اطمینان زیادی مواجه است و رقابت شدت زیادی پیدا کرده است. سیستم های سازمانی در راستای کسب موفقیت در میدان رقابت از نوعی برنامه ریزی بهره می گیرند؛ به نحوی که ضمن شناسایی عوامل تاثیرگذار محیطی، در یک افق زمانی بلند مدت تاثیر آن ها را بر سازمان و نحوه تعامل سازمان با آن ها را مشخص نماید. این نوع برنامه ریزی در واقع همان برنامه ریزی استراتژیک است که با بررسی محیط خارجی و داخل سازمان، فرصت ها و تهدیدهای محیطی و قوت ها و ضعف های داخلی را شناسایی می کند و با درنظر داشتن ماموریت سازمان، اهداف بلند مدت برای سازمان تنظیم می کند و برای دستیابی به این اهداف، از بین گزینه های استراتژیک اقدام به انتخاب استراتژی هایی می کند، تا در صورت اجرای صحیح باعث موفقیت سازمان در میدان رقابت شود
از سویی امروزه فناوری اطلاعات در شکل های مختلف وارد زندگی فردی، اجتماعی و سازمانی شده است. با گسترش استفاده از این فناوری، سازمان ها برای حفظ مزیت رقابتی و همچنین تسهیل فرآیندهای کاری با سرعت رو به افزایشی به استفاده از این فناوری ها روی آورده اند. بنابراین برای استفاده از مزیت های فناوری اطلاعات نیازمند یک برنامه استراتژیک برای آن هستند، که معمولا خروجی این برنامه استراتژیک تعریف یک سری پروژه جهت برطرف کردن شکاف بین وضعیت موجود و وضعیت مطلوب استفاده ازفناوری اطلاعات و در نهایت معماری فناوری اطلاعات مورد استفاده برای سازمان می باشد
برنامه ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات عامل اساسی در انسجام فناوری اطلاعات در یک سازمان برای افزایش مزیت رقابتی است. فرآیند برنامه ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات شامل افق های برنامه ریزی بلندمدت برای سرمایه ها، خدمات انسانی، تخصص فنی، الزامات سخت افزاری و نرم افزاری برای استفاده از فرصت های پیش آمده است لذا در این نوشتار برآنیم تا به بررسی عواملی که در موفقیت این برنامه ریزی موثر هستند بپردازیم.
-2 ادبیات تحقیق
1-2 فناوری اطلاعات - IT2 -
فناوری اطلاعات را می توان به طور خلاصه به کارگیری دانش و تخصص در عرصه تمامی فناوری هایی دانست که با تکیه بر سخت افزارها، نرم افزارها، ارتباطات شبکه و زیرساخت های یارانه ای به فرآیند جمع آوری، ذخیره سازی، سازمان دهی، بازیابی، اشاعه و به طور کلی پردازش مدون اطلاعات می پردازد
2-2 سیستم های اطلاعاتی - IS3 -
سیستم های اطلاعاتی مجموعه ای از منابع اطلاعاتی است که برای پردازش، جمع آوری، نگهداری و به کارگیری و به اشتراک گذاری، توزیع یا در اختیار گذاشتن اطلاعات طراحی شده است - سرلک، ص - 1387-20 به عبارت دیگر سیستم های اطلاعاتی مجموعه ای از اجزا به هم وابسته است که اطلاعات را جمع آوری، پردازش، ذخیره و توزیع می کنند تا از فرآیند تصمیم گیری و کنترل سازمان پشتیبانی گردد و به علت گستردگی و پیچیدگی موجود در سیستم ها، مدیران اطلاعات و متخصصان اطلاعاتی به سیستم های اطلاعاتی یعنی سیستم هایی که به کمک ابزارهای یارانه ای و فناوری اطلاعات به گردآوری و پردازش اطلاعات می پردازند روی آورده اند
3-2 برنامه ریزی استراتژیک - SP4 -
برای آنکه سازمان بداند به کجا خواهد رفت باید بداند اکنون دقاًی کجا قرار گرفته است. پس از آن باید آنچه میخواهد باشد را به درستی تعریف کرده و چگونگی رسیدن به آن جایگاه را مشخص کند. مستندات حاصل از این فرآیند را برنامه استراتژیک سازمان مینامند. به عبارت دیگر، برنامهریزی راهبردی تلاشی منظم و سازمانیافته جهت اتخاذ تصمیمها و مبادرت به اقدامات بنیادی است که به موجب آن، اینکه یک سازمان چیست، چه میکند و چرا اموری را انجام میدهد مشخص خواهد شد
برنامه ریزی استراتژیک در یک برداشت کلی عبارتست از فرآیندی که در آن سازمان ها محیط های داخلی و خارجی خود را تحلیل کرده و بر اساس آن استراتژی هایی را خلق می کنند که در رسیدن به اهداف تعیین شده، آنان را یاری می رساند - یزدان پناه، - 1387 و به بیان سادهتر برنامه ریزی استراتژیک پیش بینی آینده برای هماهنگی با تغییرات، غلبه بر مشکلات و تضمینی برای عملکرد بهتر میباشد
4-2 برنامه ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات - ITSP5 -
برنامه ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات برای هر سازمان، سندی است که معماری اطلاعات سازمان را در پرتو ملاحظات استراتژیک مانند ماموریت، اهداف و اولویت های سازمان تعیین کرده و برنامه اجرایی لازم برای دستیابی به سیستم ها و پایگاه های اطلاعاتی را در سطح سازمان تعیین می کند. به عبارت دیگر، برنامه ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات منشور و برنامه کلان سازمان در زمینه سیستم های اطلاعاتی و به طور کلی، فناوری اطلاعات است
با تعریف برنامه استراتژیک در حوزه IT مطمئن خواهیم شد:
· اولویت های سازمان در تخصیص منابع و بودجه در نظر گرفته می شود،
· کلیه پروزه های IT همراستا با یکدیگر تعریف می شوند،
· معماری اطلاعات مناسب در سازمان در نظر گرفته خواهد شد،
· تصمیمات اتخاذ شده در حوزه IT بر اساس یک سری استراتژی صحیح و فکر شده است.
مدیران میانی می توانند به سرعت بر اساس ITSP برنامه های کوتاه مدت IT خود را بدون نیاز به هماهنگی و رایزنی های وقت گیر تعریف کنند و بسیاری منافع بدیهی دیگر را که برنامه استراتژیک در بر خواهد داشت تحقق بخشند
5-2 چارچوب کلی برنامه ریزی استراتژیک IT
بطور کلی متدولوژی برنامه ریزی استراتژیک IT برای کلیه سازمان ها به صورت کاملا منحصر به فرد وجود ندارد. بلکه باید هر روش را متناسب با شرایط و اهداف آن سازمان بومی سازی کرد. چارچوب برنامه ریزی استراتژیک شامل تحلیل وضیت موجود، فرموله کردن استراتژی، برنامه ریزی اجرایی می باشد. این مفهوم در شکل 1 نشان داده شده است.
نقطه شروع بر برنامه ریزی استراتژیک IT ارزیابی وضعیت موجود است. ارزیابی وضعیت موجود این اهمیت را دارد که نقطه شروع عملیات طراح سیستم را نشان می دهد و از سرمایه گذاری های قبلی، یک خود آگاهی سازمانی ارائه می کند. ارزیابی وضعیت موجود از جنبه های متفاوت انجام می شود، از یک سو موقعیت محیطی سازمان ارزیابی موقعیت رقابتی سازمان و نیز منافع و قابلیت ها - آنالیز قوت ها و ضعف ها - گردآوری و از سوی دیگر تعریف کلان سازمان، ماموریت ها، اهداف و رسالت آن نیز استخراج می گردد. در مرحله بعد مقوله های کلیدی پیشنهاد گزینه های استراتژیک برنامه پیشامدهای احتمالی، ارزیابی بازار و اندازه گیری های قابل سنجش مورد بررسی و استخراج قرار می گیرند. مرحله چهارم مرحله تحلیل، تعیین استراتژی ها و اهداف و پیدا کردن جایگزین هاست. مرحله پنجم نیز مرحله برنامه ریزی در حد عملیاتی و وسیع است
شکل : - 1 - چارچوب برنامه ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات
