بخشی از مقاله
چکیده
مطالعه هندسه و نحوه گسترش مکانی خطوارههاي ساختاري و سیستم شکستگیها میتواند به درك مدل سه بعدي زمین-شناسی مخزن هیدروکربوري و کاهش هزینههاي اکتشاف در میدان هاي نفتی، کمک قابل توجهی نماید. هدف از این تحقیق شناسایی و تحلیل خطوارههاي ساختاري تاقدیس نفتی دیل در کوههاي زاگرس است. در این تحقیق با بکارگیري روشهاي مختلف پردازش تصاویر ماهوارهايLANDSAT8 و IRS و با استفاده از مدل ارتفاعی رقومی منطقه و نقشههاي زمین شناسی، سیستم شکستگیهاي منطقهي مورد مطالعه شناسایی شدند و لایه ساختاري منطقه تهیه گردید.
نتایج حاصل از تحلیل شکستگیها در GIS نشان میدهد که بیشترین میزان تراکم شکستگیها در بخش مرکزي یال جنوب غربی تاقدیس قرار دارد که تطابق خوبی با توزیع مکانی چاههاي اکتشافی نشان میدهد. بنابراین، این منطقه پتانسیل مناسبی جهت سنگ مخزن ذخایر هیدروکربوري را در اعماق نشان میدهد. جهت مطالعات دقیقتر پیشنهادمیشود اکتشافهاي ژئوفیزیکی و مطالعه سیستم شکستگیها در مغزههاي حفاري براي اکتشاف و توسعهي ذخایر هیدروکربوري در این بخش از تاقدیس نفتی دیل متمرکز گردد.
-1 مقدمه
با توجه به اینکه قسمت اعظم میادین نفتی وگازي ایران در کمربند زاگرس چین خورده قرار دارد، شکستگیها تأثیر مهمی درتولید بالاي این هیدروکربورها در مخازن کربناته جنوب غربی ایران دارند .[11] بنابراین، شناسایی و تحلیل خطوارههاي ساختاري و مطالعه سیستم شکستگیها میتواند به طرح توسعه میدانهاي نفتی، تعیین محلهاي مناسب جهت حفر چاههاي اکتشافی، افزایش طول عمر و بهرهدهی مناسب مخزن هیدروکربوري، کاهش هزینههاي پی جویی و درك سه بعدي ما از سیستم شکستگیها مدلهاي زمین شناسی این مخازن هیدروکربوري در میادین نفتی کمک قابل توجهی نماید.
تحلیل و به نقشه درآوردن ویژگیهاي خطوارههاي ساختاري بر اساس یک سري گسترده از منابع اطلاعات علوم زمین شامل دادههاي زمینشناسی، نقشههاي توپوگرافی، مدلهاي ارتفاع رقومی، دادههاي رادار و متداولترین آنها که تصاویر ماهواره اي و عکسهاي هوایی انجام میشود . تصاویر ماهواره اي که در این زمینه مورد استفاده قرار میگیرند، شامل اط لاعات با قدرت تفکیک مکانی بسیار بالا از قبیل تصاویر QuickBird و IKONOS با قدرت تفکیک زیر یک متر هستند که به دلیل هزینه ي بالاي آنها کمتر در پروژههاي استخراج خطوارهها استفاده میشوند .[10]
متداولترین اطلاعات ماهوارهاي استفاده شده تصاویر ماهوارههاي [12-9-7-6- 1] LANDSAT، [8] SPOT، [3] IRS و [14] ASTER هستند. هدف از این پژوهش تلفیق دادههاي زمین شناسی و تصاویر ماهوارهاي به منظور شناسایی و تحلیل خطوارههاي ساختاري د ر تاقدیس نفتی دیل در کمربند چین خورده زاگرس، جنوب غرب ایران، با هدف تعیین مکانهاي مناسب جهت مطالعات ژئوفیزیک تفضیلی و حفر چاههاي اکتشافی است.
-1-2 زمین شناسی ناحیهاي
کمربند چین خورده-رانده زاگرس، بهعنوان بخشی از کمربند کوهزایی آلپ-هیمالیا، از کوهستانهاي تاروس در جنوب شرقی ترکیه آغاز شده و تا گسل میناب در نزدیکی تنگه هرمز به طول 1600 کیلومتر امتداد دارد[5] و به سبب در برداشتن میادین هیدورکربنی عظیم، یکی از غنیترین کمربندهاي نفت خیز جهان به شمار میرود .[4] تاقدیس دیل با رخنمون سنگی از سنگ آهکهاي سازند آسماري در شمال فروافتادگی دزفول و شهر گچساران در محدوده 50œ38 تا 51œ49 طول شرقی و 30 œ 26 تا 30 œ 36 عرض شمالی، واقع شده است. این تاقدیس با گسترش در فرودیواره گسل پیشانی کوهستان، از معدود ساختارهاي فروافتادگی دزفول محسوب می شوند که با رخنمون کامل از سازند آسماري در سطح زمین ظاهر شده است . این تاقدیس داراي طولی حدود 21 کیلومتر و عرضی حدود 7 کیلومتر در بخش میانی تاقدیس بوده و از نوع تاقدیسهاي با میل دوگانه است - شکل . - 1
-2 روش تحقیق
در این تحقیق براي استخراج خطوارههاي ساختاري نظیر سیستم شکستگیها و گسلها و تعیین ارتباط آنها، از تصاویر ماهوارهاي LANDSAT8 و IRS استفاده گردید . ماهواره LANDSAT 8 داراي قدرت تفکیک طیفی بالا 11 - باند - و قدرت تفکیک مکانی متوسط 15 - متر - است. از طرفی باند PAN ماهواره IRS داراي قدرت تفکیک مکانی بالا 5 - متر - و قدرت تفکیک طیفی پایین - تک باند - است. جهت ایجاد تصویر با جزئیات بالا، در نرم افزار ENVI و با استفاده از الگوریتم PC Spectral Sharpening ترکیبی ایجاد شد که در آن قدرت تفکیک مکانی از باند PAN ماهواره IRS و قدرت تفکیکی طیفی از باند 1 تا 9 ماهواره LANDSAT 8 کسب گردید به این ترتیب تصویري با 9 باند و دقت زمینی 5 متر حاصل گردید.
سپس با استفاده از نرم افزار دورسنجی ENVI،. فیلترهاي بالاگذر N , P و جهتی در 4 جهت اصلی بر روي تصویر ترکیبی باندهاي 742 اعمال شد، سپس تصاویر بهدست آمده جهت رقومی سازي شکستگیها به نرم افزار ArcGIS انتقال یافتند. همچنین از مدل ارتفاعی رقومی منطقه و روش Hill shading DEM، براي شناسایی و تفسیر بهتر خطوارهها استفاده شد. شناسایی و تحلیل خطوارههاي ساختاري بایستی بر اساس شرایط زمینشناسی و زمین ریخت شناسی منطقه و همچنین شناخت ویژگیهاي هندسی و جنبشی آنها صورت بگیرد.
بنابراین جهت تشخیص گسلها و درزهاي تاقدیس دیل و استخراج لایه ساختاري شکستگیها علاوه بر دادهها و روشهاي سنجش از دور از نقشه زمین شناسی 1 : 100000 منطقه و همچنین انجام بازدیدهاي صحرایی در مناطق کلیدي منطقه کمک گرفته شد. - شکل. - 2 پس از استخراج شکستگیها و گسلها از دادههاي ماهوارهاي منطقه، بهمنظور نشان دادن راستاي غالب شکستگیها و گسل ها با استفاده از نرم افزار RockWorks نمودار گل سرخی سیستم شکستگیهاي منطقه رسم گردید.
