بخشی از مقاله
چکیده
رشد فزایندة جمعیت جهان، مشکلات عمدهاي را در ارتباط با پاکیزه نگاه داشتن زمین ایجاد کرده است. نگرانی دربارة تأمین بهداشت و رفع آلودگی هاي ناشی از صنعت که سرنوشت و حیات زمین را به مخاطره خواهند افکند برنامهریزیهاي جدي را براي تغییر و بهبود شرایط زندگی طلب میکند.
در سالهاي اخیر با پیدایش بیماریهایی مانند ایدز و انواع هپاتیتها و همچنین بازگشت بیماریهاي عفونی فراموش شدهاي مانند سل و تداخل آن با ویروس ایدز، اهمیت مصرف محصولات بهداشتی بیش از بیش مشخص شده است. به طوري که تحولات عمدهاي در نحوه تولید و مصرف فرآورده هاي شوینده بهداشتی پدید آمده است.
گسترش بیش از حد صنایع صابون و شویندهها در جهان علیرغم دارا بودن جنبههاي مثبت فراوان آلودگیهاي نوینی را به محیط زیست وارد کرد و توجه مسئولان محیط زیست کشورها را به خود جلب نمود.
ورود شوینده ها به فاضلاب به لحاظ بروز مسائل و عوارض متعدد چون پدیده مغذي شدن و تجزیه ناپذیري گروه سخت شویندهها و ایجاد کف و ... سبب آلودگی منابع آبی و محیط زیست می شود.
در این مقاله ترکیب شیمیایی شویندهها، مشکلات زیستمحیطی ناشی از شویندهها و تأثیرات فسفات در محیط زیست و راهکارهاي مقابله با این مشکلات نظیر انتخاب مواد اولیه مناسب، تهیه محصولاتی با کارایی بیشتر، کاهش مواد پرکننده، تجزیه پذیري شویندهها و تولید محصولات شوینده کنسانتره بررسی و پیشنهادهایی به منظور کاهش اثرات مخرب شوینده ها در محیط زیست ارائه شده است.
مقدمه
آشنایی با صابون به عنوان اولین پاك کننده به قرنها پیش برمی گردد، ولی رشد جمعیت و توجه انسان به بهداشت موجب شد که تولید صابون با منشأ طبیعی جوابگوي مصرف نباشد. در نتیجه از اوایل قرن نوزدهم میلادي مواد شوینده مصنوعی به نام دترجنت وارد بازار شد
استفاده از دترجنتها پس از جنگ جهانی دوم گسترش یافت. به ترکیباتی که علاوه بر انحلال و پخش در آب قدرت پاك کنندگی آن را افزایش دهند دترجنت گفته میشود. انواع طبیعی پاك کنندهها مثل صابون، گل سرشور و غیره از زمانهاي قدیم مورد استفاده قرار گرفته اند ولی آنچه که امروز به نام دترجنت مصرف می شود سنتیک - تولید شده به صورت مصنوعی - میباشد. ورود این مواد در زندگی انسان به سرعت باعث کاهش کاربرد انواع طبیعی پاك کنندهها شده است
کف کردن صابونها در آبی که املاح کلسیم و پتاسیم داشته باشد به تأخیر میافتد در نتیجه این املاح باعث کاهش قدرت پاك کنندگی می شوند. در حالی که این مشکل به علت فرمول خاص دترجنتها تا حدود زیادي برطرف شده است
اجزاي شیمیایی یک پاك کننده به طور کلی به سه دسته عمومی طبقهبندي می شود: -1 سورفاکتانتها - مواد فعال سطحی یا مواد مؤثر - -2 سازندهها - پرکنندهها - -3 مواد متفرقه
سورفاکتانتها به عنوان عامل خیس کننده عمل کرده کشش سطحی آب را کم میکنند در نتیجه آب بهتر وارد بافت الیاف می گردد. این مواد همچنین ذرات کثیف و آب را به یکدیگر اتصال میدهند.
سازندهها نقش اصلی در پاك کننده ها دارند و عامل جدا کنندگی هستند. سازندهها، یونهاي منیزیم و کلسیم موجود در آب سخت را به شکل یونهاي بزرگ محلول در آب درمیآورند .]4[ مواد سازنده خاصیت قلیایی در آب ایجاد میکنند و مانع از نشست مجدد لکهها میشوند. امروزه بیشترین سازندههاي متداول مورد استفاده، پلیفسفاتها هستند
پاك کنندهها داراي مواد دیگر مختلفی از قبیل براق کننده ها، عطرها، عوامل ضد خوردگی، آنزیمها، نرمکنندهها، خوشبو کنندهها و مات کنندهها هستند
دترجنتهااصولاً ترکیبات آلی زنجیرهاي کربن دار هستند که داراي 2 قطب هیدروفیل و لیپوفیل میباشند. قطب هیدروفیل، آب دوست و قطب لیپوفیل، چربی دوست میباشد.
بر اساس خصوصیات قطب هیدروفیل دترجنتها به 3 گروه تقسیم می شوند :
-1 دترجنتهاي آنیونی: این ترکیبات در اثر یونیزاسیون در محیط آبی به یونهاي منفی
R −O −S3− که در آن R یک زنجیر کربنی طولانی الکیلی و یک یون مثبت که اغلب سدیم است تفکیک می شوند. بیشترین دترجنت مصرفی در منازل و مصارف عمومی در این گروه قرار دارد
-2 دترجنتهاي کاتیونی: این دترجنتها در اثر یونیزاسیون به یونهاي مثبت گروه آمونیومی که دافع آب است و گروه یون هاي منفی جاذب آب تبدیل می شود و داراي قدرت زیاد باکتري کشی میباشند
-3 دترجنتهاي خنثی: این پاك کنندهها از ترکیب چند شاخه اتیلن بر روي یک ریشهاي که دافع آب است حاصل میشود و بهترین مثال از آنها پلی گلیکول اتوالکیل فنل است که قدرت پاك کنندگی شدیدي دارد
شویندهها بر اساس مواد فعال سطحی به دو دسته سخت و نرم تقسیم میشوند که شویندههاي نرم شامل LABS یا الکیل بنزن سولفونات خطی هستند که تجزیه پذیر میباشد. شویندههاي سخت که شامل ABS یا الکیل بنزن سولفونات شاخهاي میباشند از این گروه می توان به مشهورترین عامل دودسیل بنزن سولفونات سدیم اشاره کردکهبه دلیل داشتن شاخه فرعی در محیط زیست تجزیه نمیشود و سبب آلودگی محیط زیست می گردد 4[ و .]9
در کشورهاي پیشرفته با ارتقاء بهداشت و پاکیزه تر شدن محیط زندگی، بدون تردید مصرف پاك کنندهها افزایش یافته و وماًلز با رعایت جنبههاي اقتصادي همراه شده است
