بخشی از مقاله
چکیده
مدیریت امور اکتشاف شرکت ملی صنایع مس ایران متولی انجام مطالعات اکتشاف ذخایر معدنی مس کشور میباشد و بر کلیه طرحهای اکتشافی ذخایر فوق نظارت میکند. این مدیریت به منظور ساماندهی و تجزیه وتحلیل دادههای مختلف و انجام وظایف محوله خود در جهت هدایت و نظارت بهتر بر ذخایر معدنی مس در سطح کشور، در فروردین ١٣٨٠ تصمیم به ایجاد یک سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS نمود.
پروﮊه سیستم اطلاعات جغرافیایی مس - CuGIS - به عنوان یک GIS کاربردی، براساس نیازهای مدیریت امور اکتشاف مس به نحوی تعریف گردید که قابلیتهای نمایش، ذخیره سازی، بازیابی، بهنگام سازی، پردازش و آنالیز انواع مختلف اطلاعات را داشته باشد. به منظور هدایت پروﮊه، کمیته فنی - SCC - CuGIS که شامل متخصصین ﮊئوماتیک و زمینشناسی میباشد، تشکیل گردید.
برای مدیریت و انجام پروﮊه، این کمیته - SCC - پروﮊه را به بخشهای مختلف تقسیم بندی نموده است. در این مقاله بخشهای مختلف این پروﮊه با تاکید بر مراحل شناخت و مدل مفهومی تشریح گردیده است.
١- مقدمه
کشور ما یکی از غنیترین کشورهای جهان در زمینه معادن مس میباشد، لذا برنامهریزی سیستماتیک و جامع در شناسایی اندیسهای معدنی و تعیین اندیسهای قابل تبدیل به معدن از اهمیت بسیاری برخوردار است.
مطالعات اکتشافمعادن در جهت شناسایی مناطق امید بخش در سه مرحله پی جویی اولیه، نیمه تفصیلی وتفصیلی انجام میگیرد در هر مرحله مطالعات توپوگرافی، زمین شناسی، ﮊئوشیمی، ﮊئوفیزیک و حفاری در مقیاسهای مختلف و در سطوح کاربردی مختلف انجام میگیرد. با تلفیق نتایج بدست آمده در هر مرحله، طبق مدلهای موردنیاز، محدوده مورد مطالعه کوچکتر می گردد و در نهایت محدوده پیشنهادی برای حفاری تعیین میگردد. با ارزیابی نتایج حاصل از حفاری، شکل و عیار توده معدنی محاسبه و ذخیره معدنی ارزیابی اقتصادی میگردد.
در این رابطه حجم عظیم اطلاعات موجود، عدم وجود استاندارد و دستورالعملهای جامع در این خصوص، وجود محیطهای متعدد ذخیره سازی و پردازش، وجود بخش اعظم از اطلاعات به صورت آنالوگ، جدا بودن اطلاعات مکانی و توصیفی در اغلب موارد و عدم وجود یک تفکر سیستمی در اخذ، مدیریت، دسترسی و کاربرد اطلاعات، استفاده بهینه از این ثروتهای طبیعی را با مشکل مواجه ساخته است. مدیریت امور اکتشاف مس به منظور حل مشکلات موجود و بهبود شرایط موجود در جهت هدایت و نظارت بهتر بر ذخایر معدنی مس در سطحکشور، تصمیم به ایجاد سیستم اطلاعات جغرافیایی نمود.
پروﮊه GIS مس براساس نیازهای مدیریت امور اکتشاف مس، در مقیاسهای ٠٠٠,٠٠٠,١:١، ٠٠٠,٢٥٠:١، ٠٠٠,٢٥:١ و ٠٠٠,٥:١ تعریف گردید. اطلاعات مربوط به سه مقیاس اول، در سیستم اطلاعات جغرافیایی پایه معادن و فلزات - M&MGIS - تهیه میگردند]١. [ در این طرح، اطلاعات در مقیاس ٥٠٠٠:١ و کاربردهای موردنظر مدیریت امور اکتشاف مس در این مقیاس، مطالعات اکتشاف معادن مس در مرحله تفصیلی، تهیه و تدوین شده و به M&MGIS اضافه میگردد.
به منظور مدیریت و انجام طرح سیستماطلاعاتجغرافیایی مس - - CuGIS ، این طرح به بخشهای مختلف تقسیم بندی گردید که در بخش دوم این مقاله تشریح می گردند. مرحله شناخت و مدل مفهومی این پروﮊه به طور تفصیل در بخش سوم و چهارم تشریح میگردد و در بخش پنجم نتایج این طرح ارائه می گردد.
٢- مراحل اجرایی طرح سیستم اطلاعات جغرافیایی مس
مراحل انجام طرح سیستم اطلاعات جغرافیایی مس به شرح زیر پیشنهاد میگردد. ارتباط قسمتهای مختلف طرح سیستم اطلاعات جغرافیایی مس در نمودار شماره ١ ارائه گردیده است :
نمودار شماره ١ : نحوه ارتباط مراحل مختلف طرح سیستم اطلاعات جغرافیایی مس - - CuGIS
١-٢- شناخت
مرحله شناخت پیش نیاز انجام کلیه مراحل هر طرح سیستم اطلاعات جغرافیایی می باشد. حرکت از وضع موجود به وضع مطلوب، مستلزم شناخت جامع سازمان، نیازها، اهداف، امکانات و منابع تجهیزاتی و اطلاعاتی، سیاستهای مدیریتی ،گردش اطلاعاتی و نظرات کارشناسی جهت طراحی و ایجاد سیستم اطلاعات جغرافیایی است. در این مرحله از طرح، نیازهای مدیریت امور اکتشاف مس از نظر اطلاعاتی و سیستمی مشخص شده و امکانات موجود از نظر اطلاعات مکانی و توصیفی، سخت افزار، نرم افزار و نیروی انسانی تعیین گردیده است.
در بخش سوم این مرحله به تفصیل تشریح می گردد.
٢-٢- تهیه مدل مفهومی
در GIS کلیه پردازشها، تجزیه و تحلیلها و پرسشها بر مبنای اطلاعات موجود در سیستم و روابط مکانی و غیرمکانی حاکم بین آنها انجام میشوند. بنابراین لازم است تا قبل از طراحی یک سیستم اطلاعات جغرافیایی، با انجام بررسی های دقیق، اطلاعات مکانی و توصیفی موردنیاز کاربران سیستم اطلاعات جغرافیایی، شناسایی، ارزیابی و مستندسازی گردند و بر اساس آن طراحی سیستم را انجام داد. در بخش چهارم این مرحله به تفصیل تشریح میگردد.
٣-٢- ملاحظات نرم افزاری وسخت افزاری
یکی از اجزای اصلی سیستمهای اطلاعات جغرافیایی، سختافزار و نرمافزار کامپیوتری میباشد. در این مرحله از طرح، بر اساس نتایج مرحله انتخاب محیط سیستم پایه اطلاعات جغرافیایی معادن و فلزات، حجم اطلاعات، نوع و ماهیت اطلاعات، توابع موردنیاز و قابلیتهای مورد انتظار از CuGIS، ابزار توسعه کاربردی، طراحی شبکه ارتباطی بین ایستگاههای مختلف کاری و ... محیط مناسب که مشتمل بر معماری شبکه، سخت افزار، نرمافزارGIS، سیستم عامل و ابزار توسعه کاربردی است، انتخاب و پیشنهاد میگردد.
٤-٢- تدوین استاندارد
عدم وجود یک روش استاندارد و جامع در تولید و ذخیره سازی اطلاعات، مکانمرجع نبودن اکثر اطلاعات وتنوع نقشه های موجود، از نقطه نظر مشخصات فنی فایلها ایجاب می نماید که اطلاعات در قالب یک استاندارد ارائه گردد. در این مرحله بر اساس استانداردهای موجود و نیازمندیهای تجزیه و تحلیل شده در مراحل قبل، مشخصههای اطلاعاتی موردنیاز جهت استاندارد نمودن اطلاعات مکانی و توصیفی استخراج میگردد و برای هر عارضه یک برگه مشخصات استاندارد، طراحی و تدوین میگردد.
٥-٢- تدوین دستورالعملها
دستورالعملها در واقع روش پیاده سازی استانداردها را نشان میدهند. دستورالعملهای مورد نظر شامل:
دستورالعملتولید اطلاعات، ویرایش و آماده سازی، کنترلکیفیت و کارتوگرافی میباشد.در دستورالعمل تولید اطلاعات، نحوه تولید اطلاعات مکانی و توصیفی تدوین میشود.
