بخشی از مقاله
چکیده
امروزه گسترش و توسعه شهر ها به سمت حومه از یک طرف و وضعیت نامناسب مراکز شهرها از طرف دیگر باعث مهاجرت مردم به ویژه قشر پردرآمد به سمت مناطق توسعه یافته برای پیدا کردن مکانی مناسب برای زندگی شده است.با این وجود به نظر می رسد که رویکرد دهکده شهری می تواند راهکار مناسبی برای برنامه ریزی و طراحی مرکز شهر رفسنجان باشد و مانع خارج شدن مردم از این منطقه شود.
در این مقاله ابتدا تعریفی از الگوی دهکده شهری داده می شود و در ادامه به بررسی وضع موجود نمونه موردی پرداخته و سپس این الگو در نمونه موردی که مرکز شهر رفسنجان می باشد مورد بررسی قرار می گیرد و به سوال مطرح شده یعنی آیا رویکرد دهکده شهری می تواند راهکار مناسبی برای برنامه ریزی و طراحی مرکز شهر رفسنجان باشد و مانع خارج شدن مردم از این منطقه شود؟پاسخ داده می شود.در واقع با الگوی دهکده شهری پیشنهاد هایی برای مرکز شهر رفسنجان داده می شود و در نهایت به نتیجه گیری و پاسخ به سوال مطرح شده در طول مقاله می پردازیم و اینکه الگوی دهکده شهری قابلیت پیاده سازی در مرکز شهر رفسنجان را دارا بوده و می تواند مانع خارج شدن مردم از مرکز شهر شود.
-1مقدمه
امروزه گسترش و توسعه شهر ها به سمت حومه از یک طرف و وضعیت نامناسب مراکز شهرها از طرف دیگر باعث مهاجرت مردم به ویژه قشر پردرآمد به سمت مناطق توسعه یافته برای پیدا کردن مکانی مناسب برای زندگی شده است. شهر رفسنجان یکی از شهرهای ایران می باشد که به دلیل مدیریت های اشتباه دچار همین گستردگی شده به شکلی که طی 40 سال گذشته وسعت شهر چند برابر شده که این امر باعث ازبین رفتن زمین های کشاورزی ، خارج شدن ساکنان از مرکز شهر و ساکن شدن آنها در مناطق دیگر شده .
خارج شدن این افراد باعث ساکن شدن افراد کم درآمد و مهاجرین افغان در این منطقه شده که عدم توانایی آنها در بهبود وضع کالبدی ، اجتماعی، اقتصادی و ... باعث بوجود آمدن معضلات فراوانی شده .در طول دهه های گذشته نظریات مختلفی برای جلوگیری از این گستردگی و فشرده تر شدن شهر مطرح شده که ازجمله آن می توان به رشد هوشمند ،نوشهرگرایی ،توسعه درونزا و ...اشاره کرد که یکی از این نظریات دهکده شهری یاurban-village می باشد .
در واقع دهکده شهری - - urban-village راهکارهای اقتصادی ،اجتماعی ،مدیریتی و زیست محیطی را مطرح می کند که با استفاده از آن می توان باعث فشرده شدن شهر ، استفاده بهتر از پتانسیل های موجود در درون شهر،جلوگیری از گسترش بی رویه شهر ، جلوگیری از ازبین رفتن زمین های کشاورزی و... شد. با توجه به موارد گفته شده به نظر می رسد که رویکرد دهکده شهری می تواند راهکار مناسبی برای برنامه ریزی و طراحی مرکز شهر رفسنجان باشد و مانع خارج شدن مردم از این منطقه شود.
-2روش تحقیق
روش تحقیق از نوع توصیفی - تحلیلی می باشد ودر تحقیق از روش اسنادی ،پیمایشی و مشاهده مستقیم استفاده می شود. در این پژوهش ابتدا به بررسی و استخراج اصول ومبانی دهکده-شهری از طریق روش اسنادی پرداخته شده ودر ادامه تجارب جهانی مورد بررسی قرار می گیرند. در رابطه با شناخت نمونه موردی محقق شخصا با عکس برداری و برداشت مستقیم،استفاده از نقشه های موجود،مصاحبه با مدیران و مسئولین شهری و کارشناسان پژوهشی به جمع آوری اطلاعات می پردازد .
برای برداشت میدانی از فرم های برداشت استفاده شده و اطلاعات وارد شده در این فرم ها وارد نرم افزار GIS می شود. بعد از بررسی اصول و مبانی دهکده شهری و هچنین جمع آوری اطلاعات نمونه موردی به بررسی وتجزیه و تحلیل این اطلاعات می پردازیم ، برای این تحلیل از نرم افزار Arc GIS استفاده می کنیم . در نهایت با توجه به بررسی ها به این سوال که آیا رویکرد دهکده شهری می تواند راهکار مناسبی برای برنامه ریزی و طراحی مرکز شهر رفسنجان باشد و مانع خارج شدن مردم از این منطقه شود؟پاسخ داده می شود.
-3الگوی دهکده شهری و تبیین اصول و معیارهای طراحی
مفهوم دهکده شهری در واقع در رد شهرسازی تک بعدی مدرنیستی به وجود آمد . از آنجا که در شهر سازی مدرنیستی فضاهای کار و تفریح و سکونت از یکدیگر تفکیک شده اند، محیطی سرد و بی روح بر این فضاها حاکم بوده و استفاده بیش از حد از اتومبیل نیز روابط انسانی را کاهش داده و آلودگی های زیست محیطی را نیز سبب می شود و در نتیجه منجر به کاهش پایداری در سکونتگاهها می گردد .
در حالی که ولیعهد انگلستان، دهکده شهری را به عنوان مکانی دارای مقیاس انسانی، صمیمیت، هویت و سرزندگی توصیف می نماید در این راستا وی، گروهی از معماران ، طراحان و برنامه ریزان را گردهم آورده و گروهی تحت عنوان گروه دهکده شهری شکل می گیرد .
هدف این گروه از مطالعاتشان به دست آوردن اصول حاکم بر محیط های انسانی و ارائه پیشنهادها و راهکارهایی برای چگونگی به کارگیری این اصول در توسعه های جدید بود - . - Thampson Fawcet,1996 یافته های اعضای گروه دهکده شهری در سال 1992 در " گزارش دهکده شهری " منتشر شد. دیوید ساچر دلیل مطرح شدن این الگوی توسعه را در پاسخ به نیاز های جدید مردم تنوع بیشتر، حق انتخاب، وابستگی کمتر به شهر و محیط راحت برای زندگی با حفظ حریم خصوصی بیان می کند.
-1-3دهکده شهری در شهرسازی
تقریباَ 3 دهه بعد از گنز برای اولین بار واژه دهکده شهری توسط فرد دیگری و به شکل دیگری مورد استفاه قرار گرفت. شاهزاده ولز بعنوان یک معمار منتقد گنز این واژه را به عنوان یک چشم انداز برای بریتانیا بکار برد. وی بیان می کند: امیدوارم که ما بتوانیم توسعه دهکده شهری را به منظور باز آفرینی مقیاس انسانی ، صمیمیت و زندگی پرطراوت خیابانی به کار ببریم. به منظور پیگیری این چشم انداز شاهزاده گروهی از مسکن سازان ،برنامه ریزان و معماران را در خصوص بحث بر سر اینکه چگونه می توان محیط زیست شهر را به شکل مکان هایی با کیفیت بالای شهری سنتی گذشته درآورد گرد هم جمع نمود. همین امر منجر به شکل گیری گروهی تحت عنوان دهکده شهری شد که اعضای آن شروع به بازدید از مکان های مختلف انگلستان از جمله شهر جدید ادینبورگ و کلارک ول در لندن بعنوان مکانهایی که قابلیت خوبی در این زمینه داشتند نمودند. هدف اصلی آنها پالایش اصول محیط زیست انسانی بود.
-2-3ویژگیهای دهکده شهری
در گزارشی که در سال 1992 تحت عنوان گزارش دهکده شهری در انگلستان منتشر شد ، ارکان اصلی نهضت به شرح زیر اعلام گردید:توسعه فضای مناسب و توده کافی، محیطی پیاده مدار و جاذب عابر پیاده، اختلاط مناسب کاربری ها و وجود فرصت های اشتغال، معماری متنوع و پایدار، اختلاط بخش مسکونی و کاربری های اشتغال زا، امکان تامین نیازهای اساسی خرید، بهداشت و آموزش و خود اتکا یی نسبی
-1-2-3ویژگی های زیست محیطی
خلق محیط زیستی سالم در دهکده های شهری با کاستن از سفرهای طولانی وکم کردن نیاز به وسیله نقلیه شخصی حمایت میگردد .
