بخشی از مقاله
چکیده:
در سالهاي اخیر شاهد محتواهاي الکترونیکی بسیاري هستیم که گاهی مواقع به لحاظ گرافیکی در جایگاه مطلوبی قرار دارند ولی از لحاظ رعایت اصول آموزشی در موقعیت ضعیفی قرار دارند. هدف پژوهش حاضر ارائه چارچوبی استاندارد براي طراحی و تولید محتواي الکترونیکی و تولید نمونه محتواي الکترونیکی مطلوب در موضوع اخلاق پزشکی است. نمونه پژوهش بخشهایی از درس اخلاق پزشکی کاپلان و در مرحله دیگر تعدادي از متخصصین اخلاق پزشکی و تکنولوژي آموزشی است. براي رسیدن به پاسخ سؤالها از روش کتابخانهاي، مصاحبه و پیمایش استفاده شد.
با مطالعه منابع علمی و بررسی نظرات متخصصان و با روش تحلیل محتوا چارچوب طراحی و تولید محتواي الکترونیکی درس اخلاق پزشکی تعیین شد که مؤلفههاي اصلی این چارچوب شامل: توجه به طراحی آموزشی، رعایت اصول چندرسانهاي، رابط کاربري مناسب محتواي الکترونیکی، داشتن قسمت ارزشیابی، استفاده از الگوي طراحی آموزشی مریل، قسمت بازخورد به سؤالها، ارائه تمرینهاي اصیل در انتهاي هر جلسه، ارائه نقشه مفهومی هر جلسه در ابتداي درس و فرمهاي طرح درس ترمی و جلسهاي است. بر اساس چارچوب تعیین شده نمونه محتواي الکترونیکی دوره اخلاق پزشکی تولید شد.
در مرحله بعد محتواي الکترونیکی تولیدشده مورد ارزیابی متخصصین تکنولوژي آموزشی و اخلاق پزشکی قرار گرفت و اصلاحات لازم انجام شد و نمونه محتواي تولیدشده در قالب مبتنی بر سی دي و مبتنی بر شبکه اینترنت ارائه گردید. به منظور تجزیهوتحلیل دادهها از روش تی تک نمونه اي - one sample t test - استفاده شد. نتیجه ارزیابی نشان میدهد که میانگین نمره رضایت در گروه نمونه 25/05 با انحراف استاندارد 2/79 بود که به طور معناداري - p<0/05 - از نمره برش 3 بالاتر بود و محتواي الکترونیکی تولیدشده در حد مطلوبی قرار دارد.
مقدمه:
گذر زمان و ورود فناوريهاي نوین به زندگی بشر امروزي سبک زندگی را تغییر داده است، انسان امروز براي بهرهوري بیشتر زندگی نه تنها باید خود را با این فناوريهاي نوین همگام نماید و با آنها سازگار شود بلکه باید جهت حرکت آنها را نیز مشخص نماید. یادگیري الکترونیکی هم یکی از نمودهاي تأثیر فناوري بر زندگی انسان است چراکه تا چندین سال پیش واژههایی چون یادگیري الکترونیکی، وب2,0، سیستم مدیریت یادگیري جدید به نظر میآمدند امّا امروزه جایگاه خود را پیدا نموده و بهصورت کاربردي از آنها استفاده میشود و منجر به تغییر صورت و گاهی سیرت تعلیم و تربیت شده است.
رشد این تکنولوژي و تبلور آن در حوزه یادگیري، متخصصان این حیطه را به این فکر واداشته است که به نیاز آموزشی یادگیرندگان از طریق راهاندازي دورههاي یادگیري الکترونیکی که بسیاري از آرمانهاي آموزشی مانند؛ یادگیري در بدون وابستگی به زمان و مکان، یادگیري مشارکتی، خودارزیابی و خود راهبري را تحقق بخشیده است پاسخگو باشند . - Mcgorry, 2003 -
دانشگاههاي علوم پزشکی نیز نیازمند به سازگاري با سیر تحولات و تغییرات جدید میباشند و در گردهماییهاي مختلف نیز براي رفع نارساییهاي موجود در آموزش پزشکی بر توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات در عرصه آموزش علوم پزشکی تأکید کردهاند. موضوع اخلاق در پزشکی هم از جمله مباحث مطرح در علوم پزشکی است اما علیرغم تلاشها براي آموزش اخلاق در نظام آموزشی، شاهد کارایی و اثربخشی این آموزشها در جامعه نیستیم - فرید و دیگران، - 1389 و به لحاظ کمی و کیفی آموزش در حیطه اخلاق مطلوب و رضایتبخش نیست - حسنی، . - 1393 قراملکی - 1388 - بیان میکند که در عرصه آموزش اخلاق با نقصان عملی و آموزشی روبهرو هستیم. در این راستا بهره بردن از آموزشهاي الکترونیک اخلاق پزشکی میتواند راهکار مؤثري باشد - نصیري و دیگران، . - 1393
حال ازآنجا که دورهي آموزش الکترونیکی مطلوبی براي موضوع اخلاق پزشکی فراهم نشده است. از سوي دیگر صاحبنظران عقیده دارند که دورههاي یادگیري الکترونیکی به همان سرعتی که اوج گرفته و گسترش یافتهاند، با شکست مواجه شدند و بسیاري از پروژههاي معروف و گسترده که پیشگام نیز بودهاند، دچار ورشکستگی شدهاند و پژوهشهاي چندي شکست یادگیري الکترونیکی را تائید مینمایند - - Mcgorry, 2003 پژوهش حاضر به دنبال این سؤال است که طراحی آموزشی مطلوب و تولید محتواي الکترونیکی دوره اخلاق در پژوهش پزشکی چگونه باید باشد و هدف از این پژوهش طراحی، تولید و ارزشیابی محتواي الکترونیکی مطلوب دوره اخلاق پزشکی است.
سؤالهاي پژوهش:
1. فرایند طراحی آموزشی و تولید محتواي الکترونیکی براي آموزش اخلاق در پژوهش پزشکی چگونه خواهد بود؟
2. طراحی آموزشی محتواي الکترونیکی دوره اخلاق در پژوهش پزشکی چه ویژگیهایی دارد؟
-1-2طراحی محتواي الکترونیکی آموزشی براي آموزش اخلاق پزشکی با توجه به تحقیقات انجامشده چه ویژگیهایی دارد؟
-2-2طراحی محتواي الکترونیکی آموزشی براي آموزش اخلاق در پژوهش پزشکی با توجه به نظر متخصصان چه ویژگیهایی دارد؟
.3 تا چه میزان چندرسانهاي تولیدشده براي آموزش اخلاق در پژوهش پزشکی، اصول طراحی ذکرشده را رعایت کرده است؟
طراحی آموزشی در یادگیري الکترونیکی
در حال حاضر در حوزه یادگیري الکترونیکی، این سؤال مطرح است که براي بهبود یادگیري دانشجویان در یادگیري الکترونیکی صرفاً بهرهگیري از فناوري مؤثر است؟ - . - Clark, 2001 پژوهشها نشان داده است، صرف بهرهگیري از فناوريها براي ارائه آموزش؛ دسترسی کارآمد و بهموقع به محتواي یادگیري را فراهم نمیسازد. کلارك - - Clark, 2001 معتقد است فناوريها صرفاً وسایلی هستند که آموزش را ارائه میدهند، اما براي موفقیت شرط کافی نیستند. مطالعات فرا تحلیلی و تحقیقات انجامشده درباره رسانهها برگفتههاي کلارك صحه میگذارد، این مطالعات نشان میدهند که هرچند در مقایسه با آموزش سنتی، زمانیکه از رسانههاي شنیداري – دیداري یا رایانه براي آموزش استفاده میشود، دانشجویان بیشتر یاد میگیرند اما این موفقیت تنها مدیون رسانهها نیست.
پژوهشهاي به عمل آمده نشان میدهد که دلیل یادگیري بهتر، تنها رسانه آموزشی نیست بلکه طراحی مطلوب آمورشی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. - Anderson, & Elloumi, 2004 - بیان میکنند براي پرورش مهارتهاي تفکر برتر در یادگیري الکترونیکی، محیط یادگیري باید فراهمکننده فعالیتهاي پویا و تلاش برانگیزي باشد تا یادگیرندگان بتوانند اطلاعات جدید را با اطلاعات قدیمی پیوند دهند و دانش معنادار کسب کنند و این امر در سایه، طراحی آموزشی مناسب دورهها و دروس الکترونیکی میسر است . - Anderson, & Elloumi, 2004 -
همچنین نتایج پژوهشها، مؤلفههاي ارزشیابی کیفیت دورههاي آموزشی آنلاین را شامل تعامل و مشارکت، طراحی آموزشی، تسهیلات، ارزشیابی، بازخورد، محتوا میدانند و طراحی آموزشی را مهمترین عنصر در نظر میگیرند چراکه سایر عناصر را نیز در خود دارد - . - Mcgorry, 2003, Song, 2004 طراحی آموزشی را میتوان "تجویز یا پیشبینی محتوا، روشها و مواد آموزشی مطلوب براي نیل به اهداف از پیش تعیینشده" تعریف کرد.
فردانش 1392 به نقل از آیبید1 طراحی را اینگونه تعریف کرده است" طراحی در لغت به معناي ابداع کردن، اندیشیدن یا تنظیم نظریهاي ذهنی، ترسیم، ساختن و آماده کردن پیشنویس برنامه، اختصاص دادن یا به کار بستن منابع براي دستیابی به یک هدف و سرانجام تهیه برنامهاي صحیح براي حصول آنچه از پیش تعیینشده است است" بهصورت مشخصتر طراحی آموزشی را میتوان " تجویز یا پیشبینی روشهاي مطلوب آموزشی براي نیل به تغییرات موردنظر در دانشها، مهارتها و عواطف فراگیران دانست" - فردانش، - 1392 که یکی از الزامات دورههاي الکترونیکی است.
روششناسی تحقیق:
الف- نوع مطالعه: روش پژوهش شامل دو بخش بود، بخش اول مطالعه کتابخانهاي و بخش دوم شامل مصاحبه و پیمایش است. روش پیمایشی یکی از روشهاي جمعآوري دادهها است که اطلاعات از طریق افرادي که پاسخگو نامیده میشوند گردآوري خواهد شد - سعدي پور، . - 1393 در بخش مطالعه کتابخانهاي از روش تحلیل محتوا استفاده کردهایم. تحلیل محتوا به هر روش استنباطی اطلاق میشود که به صورت منظم و عینی بهمنظور تعیین ویژگیهاي پیامهاي آموزشی بهکاربرده میشود.
حجم نمونه: جامعه آماري پژوهش در بخش اول شامل 10 نفر از متخصصان تعلیم و تربیت و تکنولوژي آموزشی، برنامه درسی، اخلاق پزشکی و در بخش دوم محتواي آموزشی کتاب اخلاق پزشکی کاپلان بود روش نمونهگیري پژوهش از نوع نمونهگیري در دسترس انجام شد.
