بخشی از مقاله
چکیده
محتوای الکترونیکی یکی از بنیان های اساسی سیستمهای آموزش نوین و از دست آوردههای مهم آموزش الکترونیکی میباشد به گونهای که، تحقق اهداف یادگیری و آموزشی بر مبنای تهیه و تولید محتوای مناسب و کارآمد با بهرهگیری از الگوهای طراحی آموزشی و کمک آموزشی به منظور تعمیق یادگیری و به عنوان یکی از ارکان اساسی برنامهریزی درسی و بستر تحقق آموزش الکترونیکی از جایگاه مهمی برخوردار است. محتواهای الکترونیکی، تنها یکی از برنامههایی هستند که معلمان عزیز میتوانند به راحتی و به کمک کامپیوتر، به طراحی و تولید آنها پرداخته و در کلاس درس از آنها استفاده کنند. اکثر معلمان، برای تهیه و تولید محتوای الکترونیکی خوب و استاندارد اطلاعات کافی ندارند و همین امر باعث می شود که سراغ تولید محتوای الکترونیکی نروند و یا محتوایی بیکیفیت را تولید کنند. پژوهش حاضر، که با روش کتابخانهای گردآوری و تدوین شده است مهمترین اصول و معیارها و مسیر تهیه و تولید محتوای الکترونیکی را معرفی میکند.
واژگان کلیدی: محتوای الکترونیکی، تولید محتوای الکترونیکی، اصول تولید محتوا، مسیر تولید محتوا، نقش معلمان
-1 مقدمه
توسعه سریع تکنولوژی کامپیوتر و اینترنت، یادگیری الکترونیکی را به یک روش مهم یادگیری تبدیل کرده است. یکی از ویژگی های کلیدی یادگیری الکترونیکی، قابلیت کنار هم قرار دادن رسانههای مختلف از قبیل متن، تصویر، صدا، پویانمایی و ... برای ایجاد یک محیط یاددهی- یادگیری مفید و قابل اتکا برای بهبود بخشیدن لذتهای یادگیری و رضایتمندی در نزد یادگیرندگان است. برای دستیابی به این مزایا و توانمندیهای محیط های یاددهی- یادگیری الکترونیکی، نیازمند داشتن برنامهای منسجم برای تضمین تحقق اهداف آموزشی هستیم. در عصر حاضر پیوند فناوری اطلاعات با محیطهای یاددهی- یادگیری و عجین بودن این دو خصیصه واضح و غیرقابل انکار است.
قرن بیست و یکم، قرن دانایی محور و مشارکت دانش و تحول در امر اطلاعات است در این عصر که بسیار شتابنده و متغیر رو به سوی جلو در حال حرکت می باشد، نظام آموزشی از طرفی به دلیل رشد علم و فناوری و از طرف دیگر به دلیل افزایش تقاضا برای آموزشهای متنوع و قابل انعطاف و فراگیران مستعد، خلاق و پویا، ناچاراً باید به سمت آموزشهای الکترونیکی جهت ارتقا بخشیدن به فرآیند یاددهی- یادگیری و یادگیری موقعیتی و عدالت آموزشی حرکت کرد. بدیهی است محتوای آموزشی یکی از دستاوردهای مهم سیستمهای آموزشی نوین میباشد.در محیط آموزش الکترونیکی ارائهی محتوا از طریق متن، صدا، فیلم، تصاویر متحرک - انیمیشن - و شبیه سازها - توصیف موقعیت زنده و واقعی - علاوه بر ایجاد یادگیری مبتنی بر تجربه و هماهنگ با محیطهای تدریس، باعث ارائهی جذابتر مطالب سخنرانی مربی و ایجاد یادگیری معنادار می شود - گاماس، . - 2010
از این رو راهبردهای طراحی وتولید محتواهای الکترونیکی نیز به دلیل تفاوت اساسی با فرآیند یاددهی-یادگیری سنتی، مستلزم توجهاتی در زمینهی رعایت استانداردها و معیارهای لازم آموزشی در طراحی آنها میباشد. از سال 1380 تا کنون بخشهای مختلف طرح و تدوین برنامههای عملیاتی راه اندازی گردیده و پروژههای اجرایی طرح توسعهی فناوری اطلاعات و ارتباطات تعریف شده است که تولید محتوای الکترونیکی یکی از مهمترین این پروژهها می باشد. همچنین طبق مطالعات انجام شده تولید محتوای الکترونیکی یکی از مهمترین تأثیرات فناوری در امر یادگیری است - عباسی و بادله، . - 1393 برای تولید محتوای الکترونیکی ممکن است سؤالاتی مطرح شود که چگونه یک محتوای الکترونیکی تولید کنیم؟ یک محتوای الکترونیکی خوب و استاندارد چه ویژگیهایی باید داشته باشد؟ معلمان به چه اندازه در توسعه و گسترش تولید محتوای الکترونیکی نقش دارند؟ پژوهش حاضر، به سوالات فوق پاسخ میدهد.
شیوهی پژوهش
مقالهی حاضر با روش مطالعهی کتابخانهای گردآوری و تدوین شده است. یعنی هیچ گونه دادهای موجود نمیباشد که جنبه کمی داشته باشد و بتوان بر روی آن محاسبات آماری انجام داد.
-2 محتوای الکترونیکی محتوای الکترونیکی به مجموعه ای از تصاویر، متون، فیلمها و صداها اطلاق میشود که هدف آن آموزش یک یا چند بخش از محتوای درسی است. البته میتوان مجموعهای تصاویر و یا متون و یا انیمیشنهای مرتبط با یک موضوع درسی را جداگانه و هر کدام به تنهایی یک محتوای آموزشی بهشمار آورد. اما طبق نظریهی هوشهای چندگانهی گاردنر میدانیم که همهی مخاطبان ما از یک شیوه برای یادگیری استفاده نمیکنند. طبق آنچه گاردنر میگوید و نظریات سایر دانشمندان، سه روش عمدهی یادگیری وجود دارد.
-1 جنبشی
-2 دیداری
-3 شنیداری استفاده از روش جنبشی برای آموزش الکترونیکی کار بسیار حرفهای تری است. اما در بسیاری از کلاسهای امروزی میتوانیم از دوروش شنیداری و دیداری به خوبی استفاده کنیم. مسلماً به کارگیری نرم افزارها و فناوریهای رایانهای با توجه به تنوع و گستردگی که دارند میتوانند در ارائهی بهتر و قویتر محتواهای آموزشی بسیار مؤثر باشند. مسیر تولید یک محتوای آموزشی شامل 4 فرآیند اساسی است.
-1 جمع آوری محتوای آموزشی
-2 آمادهسازی محتواهای گردآوری شده -3 طراحی گرافیکی صفحات و سرفصلها مطابق محتوای جمع آوری شده -4 اتوران سازی محتوا
-1-2 جمع آوری محتوای آموزشی:
محتوا مهمترین بخش یک درس افزار است. که شامل فیلم، عکس، صدا، متن، پویانمایی و ....... بوده و هدف آن آموزش یک یا چند بخش از محتوای درسی است. اگر کسی قصد تولید یک نرم افزار آموزشی را داشته باشد بایستی %50 زمان و انرژی را صرف این مرحله کند.
-2-2 آماده سازی محتوای جمع آوری شده:
بعد از اینکه محتوای اولیهی شما آماده شد نمی توانید به همان صورت استفاده کنید بلکه ابتدا بایستی هر کدام از آنها را با نرم افزارهای ادیت، ویرایش نموده و آماده استفاده در نرم افزارهای اتورانساز کنید. این مرحله %20 از وقت و انرژی را میگیرد.
-3-2 طراحی گرافیکی صفحات:
این قسمت بعد از محتوا قابل لمسترین قسمت یک نرم افزار است در واقع داشتن یک محتوای مناسب و کامل، بدون توجه به رنگ آمیزی آن محتوا تأثیرپذیری و کاربرپسندی آن را کاهش میدهد. بنابراین طراحی گرافیکی صفحات به منظور نمایش محتوای تهیه شده منجر به ارائهی اثر تأثیرگذار و موفقی خواهد بود. این قسمت هم %20 اهمیت تولید محتوا را دارد.
- 4-2 اتوران سازی:
تا اینجای کار %90 روند تولید محتوا انجام شده است. بسیاری از افراد تازهکار و مبتدی بر عکس این فکر میکنند آن ها باور دارند که بخش اعظم کار یک پروژه قسمت اتورانسازی آن است در حالی که بیشترین وقت یک محتوا ساز تهیهی محتوا، رنگ آمیزی محتوا و سپس تبدیل به اتوران است.
-3 انواع محتوای الکترونیکی در حالت کلی و عمومی نمیتوان تقسیمبندی مشخصی برای انواع محتواهای الکترونیکی ارائه داد، اما در حال حاضر یکی از جامعترین تقسیمبندیهای موجود، تقسیمبندی ذیل میباشد - عباسی و بادله، : - 1393
1.درس افزارهای خودآموز: شبیه سازی فرآیند یاددهی و یادگیری در نرم افزار، درسافزار بوده و این نوع خاصی از نرم افزار است که هدف و محتوای آن با سرفصلهای برنامهی درسی ملی و سطوح نظام آموزشی رسمی مطابقت دارد.
2. نرم افزارهای مکمل آموزشی: پوشش دهندهی کل یا بخشی از محتوای کتابهای درسی بوده و در مجموعهی فرآیند یاددهی و یادگیری یاریگر معلم و دانش آموزان میباشد.
3. نرم افزارهای ابزرا معلم - راهنمای معلم - : ویژگی این نرم افزار تعمیق در آموزش و داشتن بانک تصاویر، سوال و ... میباشد.
4.نرم افزارهای دایره المعارف - دانشنامه - : تأمین کنندهی منابع اطلاعاتی در موضوعات خاص میباشد.
5.نرم افزارهای بازی و سرگرمی آموزشی: برای آموزش غیر مستقیم مفاهیم به فراگیران بهکار میرود.
6.کتابهای الکترونیکی: محتوای آن میتواند متن کتابهای درسی باشد که شامل متن و تصویر است.
7.نرم افزارهای شبیه ساز کارگاه یا آزمایشگاه.
-4 عناصر تشکیل دهنده محتوا حال که با تعریف محتوای الکترونیکی - نرم افزارهای آموزشی - و انواع آن آشنا شدید، باید عناصر تشکیل دهندهی محتوا را بشناسید.
عناصر تشکیل دهندهی محتواهای الکترونیکی میتوانند متنها، تصاویر، صداها، فیلم ها، انیمیشنها، بازی ها و ... باشند. زمانی که تصمیم به تولید محتوای الکترونیکی میگیرید، باید موارد ذیل را مد نظر داشته و تمهیدات لازم برای طراحی و تولید محتوای الکترونیکی را اتخاذ نمایید.
1.اهدافی که به دنبال تحقق آن هستیم.
2. مخاطبان مورد نظر
3.شناخت سخت افزار و نرم افزارهایی که قرار است محتوای الکترونیک با آن طراحی، تولید و اجرا شود - ویندوز، آی او اس، اندروید و... -
4.رعایت اصول کلی طراحی نرم افزارهای آموزشی
-1-4 رعایت استانداردهای زیر در تولید محتوای الکترونیکی ضرورت دارد:
· محتوای آموزشی با عنوان درسی و طول مدت آن متناسب باشد
·محتوا به حد کافی مطالب را پوشش دهد و هدفهای آموزشی را ارائه نماید.
·از ابزارهای مناسب برای تولید محتوا استفاده گردد.
-5 ضرورت و اهمیت محتوای الکترونیکی آموزشی
