بخشی از مقاله
فاژدرمانی و باکتری های مقاوم به آنتی بیوتیک ها
چکیده
ظهور باکتری های پاتوژن مقاوم به بیشتر آنتی بیوتیک های متداول در دسترس، یک مشکل عمده در پزشکی می باشد. این حقیقت وجود دارد که باکتری های چند مقاومتی مثل پسودوموناس ائروژینوزا و استافیلوکوکوس آرئوس در حال گسترش هستند. امروزه یکی از گزینه های ممکن برای جایگزینی آنتی بیوتیکها، استفاده از باکتریوفاژها به عنوان عوامل ضد میکروبی است. فاژدرمانی یک جایگزین بسیار مناسب برای آنتی بیوتیک ها، در مواقع ابتلا به پاتوژن های مقاوم به دارو است. عملکرد اختصاصی فاژها بر روی پاتوژن ها یک مزیت بسیار مهم محسوب می شود.
کلمات کلیدی: فاژ، فاژدرمانی، مقاومت آنتی بیوتیکی، واکسن
.1 مقدمه
در سال طلایی کشف آنتی بیوتیک، تعداد بیشماری میکروارگانیسم شناخته شده بود. در آن زمان داروهای آنتـی بیوتیـک بـه خوبی بر روی پاتوژن ها موثر بودند ولی مصرف بی رویه آن هـا منجـر بـه بوجـود آمـدن مقاومـت آنتـی بیـوتیکی در بـین میکروارگانیسم ها شد. به طوریکه در سال های اخیر مقاومت همزمان یک میکروارگانیسم به چند آنتی بیوتیک مشاهده شده است. در حال حاضر بیماری هایی نظیر سل مقاوم به آنتی بیوتیک باعث مرگ هزاران نفر در دنیا می شود. بـه همـین دلیـل دانشمندان بحث فاژ درمانی را مطرح و تحقیقات وسیعی را آغاز نموده اند .[1]
.2 معرفی فاژ
باکتریوفاژها یا به اختصار فاژها، ویروسهایی هستند که به باکتریها حمله میکنند و آنها را از بین میبرند. این ویروسهـا برای باکتریها اختصاصی هستند و نمیتوانند به یوکاریوتها حمله نمایند. مشابه سایر ویروس هـا آن هـا نیـز شـامل یـک اسیدنوکلئیک درونی هستند که این ژنوم توسط یک پوشش پروتئینی حفاظتی در خارج احاطه شـده اسـت. باکتریوفاژهـا بـه تعداد زیادی در آب و غذاهایی وجود دارند که فقط با مولکول های خاص در سطح باکتری عمل کرده و ایـن مولکـول هـای ویژه سطحی برای هرگونه باکتری اختصاصی است .[5]
1
.3 شناسایی فاژ
سابقه کشف باکتریوفاژ موضوعی است که بحث های زیادی را تاکنون در برداشته است و ادعاهای مختلفی در این خصـوص شده است با این حال اولویت اول به Ernest Hnkin در سال 1896 بر می گردد که به حضور یـک مـاده ضـد بـاکترایی فعال در آب رودخانه گنگ در هندوستان اشاره نمود. بیست سال بعد Fredrick Twort ، پدیده ای شـبیه آن چیـزی کـه Ernest Hnkin دیده بود گزارش کرد و فرضیه ای ارائه نمود که اثر ضد باکتریایی ممکن است به علت حضـور ویـروس باشد .[7]
Felis Dherelle میکروبیولوژیست فرانسوی - کانادایی در انستیتو پاستور پاریس موفق به کشف ویروسی گردیـد که تصمیم گرفت از آن در درمان بیماران در حال مرگ مبتلا به اسهال خونی استفاده نماید و با این شـیوه توانسـت آنـان را معالجه کند این شیوه بعدها فاژدرمانی نام گرفت 7] و.[3
Dherelle بعد از این موفقیت اولیه به فاژدرمانی ادامه داد به طوری که آوازه این درمان جدیـد همـه جـا پیچیـد و شرکت های دارویی در پاریس محصـولاتی را کـه شـامل فاژهـای اختصاصـی بودنـد بـا نـام تجـاری Bacte-intesti-phage,Bacte-coli-phage و Bacte-rhino-phage,Bacte-pyo-phage تولیـــد نمودنـــد کـــه ایـــن محصولات برای آبسه ها و زخم های چرکی و عفونت مجرای ادراری بیماری هایی نظیر تیفوئیـد و وبـا مـورد اسـتفاده قـرار گرفت .[7] به هر حال تاثیرات فاژهای تجاری بحث برانگیر بود و با ظهور آنتی بیوتیک هـا تـا دو دهـه در کارهـای درمـانی توسط فاژها وقفه افتاد .[2]
.4 برخی مشکلات اولیه درمان با فاژ
برخی از مشکلاتی که در درمان با فاژها مشاهده شده است عبارتند از:
· محدود بودن میزبان برای فاژها
· به منظور فاژدرمانی قبل از شروع کار باید حساسیت فاژها تعیین شود تا ناخالص بودن فاژهای تجاری به خاطر وجود مواد آلوده کننده (آندوتوکسین) که حاصل از تجزیه سلولی باکتری است و می توانند اثر فاژها را خنثـی نمایند مشخص گردد. البته می توان جهت بالا بردن درصد خلوص فاژها ازروش هـایی ماننـد تبـادل یـون هـا در کروماتوگرافی و استفاده از سانتریفیوژ های سرعت بالا و سایر تکنولوژی های مدرن استفاده نمود.
· قابلیت زیستی ضعیف فاژها در نمونه های تجاری باید مورد بررسی قرار گیرد و در صورت نیاز از مکمـل استفاده شود. البته امروزه با پیشرفت در تکنولوژی در خالص سازی و تعیین تیترفاژها قبل از استفاده در درمان، این مشکل بهبود یافته است.
· از طرف دیگر عدم اطلاعات کافی در خصوص نحوه فعالیت فاژها تفکیک چرخه لیتیـک و لیزوژنیـک در فاژها می تواند مشکلاتی را به همراه داشته باشد. البته به خاطر احتمال انتقال ژن ها و مقاومت آنتی بیـوتیکی بـه وسیله فاژهای لیزوژنیک، بهتر است از فاژهای دارای چرخه لیتیک برای درمان استفاده شود.
2
