بخشی از مقاله
فراتحلیل تحقیقات انجام شده پیرامون تاثیر فضای مجازی بر اخلاق اجتماعی
چکیده:
با توجه به اهمیت موضوع شبکه های اجتماعی مجازی و تاثیرات آن براخلاق اجتماعی، هدف پژوهش حاضر این است که با استفاده از الگوی پژوهشی فراتحلیل میزان اثرگذاری این پدیده را بر اخلاق اجتماعی مشخص نماید. این پژوهش با استفاده از تکنیک فراتحلیل با یک پارچه کردن نتایج حاصل از انجام تحقیقات مختلف، به تاثیر فضای مجازی براخلاق اجتماعی پرداخته است. بدین منظور، از بین پژوهشهای مورد مطالعه، 60 مورد پژوهش که معیارهای لازم را برای ورود داشتند، انتخاب و فراتحلیل بر روی آنها انجام گرفت. یافته های پژوهش نشان داد،که شبکه های اجتماعی در کنار همه آثار مثبت خود، دارای پتانسیل لازم برای توسعه در تمامی ابعاد آموزشی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است، فضای مجازی با افزایش قدرت تحلیل و ایجاد روحیه انتقادی و شکل گیری خرد جمعی توانسته نیروی تفکر و ذهن کاربران شبکه اجتماعی، را به مدد تعاملات اجتماعی و بهره گیری از ابزارهای اینترنتی ترکیب و همراه نماید و نیرویی عظیم با قدرت پردازشی بالا پدید آورد از سویی این امکان را فراهم ساخته تا افراد به بیان ایده ها به صورت آزادانه فعالیت کرده و با افکار و سلیقههای دیگران آشنا شوند. فضای مجازی آثار منفی و تهدید کننده ای را هم ایجاد نموده و نقش مخرب آن در برخی از ارزش ها و هنجارهای اجتماعی امنیت اخلاقی جامعه، را با آسیب های جدی روبرو ساخته، که از آن جمله می توان به تعاملات آسیب زا، بی اعتمادی بین افراد، بی صداقتی، فریب و دروغ، کاهش نوعدوستی و خیر خواهی، عدم رعایت حقوق و احترام، کاهش عزت نفس، کمرنگ شدن هویت های اجتماعی، اشاره نمود. بنابراین، آنچه که مهم است، این است که به جای برخورد سلبی با این مسئله بررسی و ریشه یابی مشکلاتو پیش گرفتن راه حل های اصلاحی مسلماٌ نتایج بهتری در بر خواهد داشت. که در این راستا ضرورت دارد سیاستگذاران و برنامهریزان به عنوان بازیگران فعال در عرصه جهانی و با اتخاذ تدابیر لازم، هوشمندانه و به صورت مستمر با رویکرد محققانه به این امر نگاه کرده و با استفاده از امکانات و فرصتهای ایجاد شده شرایط تقویت و گسترش اخلاق اجتماعی را برای افراد جامعه فراهم نمایند.
کلید واژه: شبکههای اجتماعی مجازی (اینترنت، فیسبوک، بازیهای اینترنتی، چت، وایبر)، اخلاق اجتماعی
1
-1 مقدمه و طرح مساله:
ظهور فناوری های نوین ارتباطی و نقش روز افزون آن ها در زندگی اجتماعی سبب شده تا ساختار تازه ای در بین جوامع در شرف تکوین باشد. آنچه در جامعه ایران مشاهده میگردد این است که حضور این پدیده، ارتباطات افراد در جامعه را دستخوش تغییر نموده است.
از آنجاکه حضور در فضای مجازی، فعالیتی زمان بر است، میزان تعامل و ارتباط افراد را در فضای واقعی با یکدیگر کاهش داده، و در این میان جوانان به لحاظ فراغتی که دارند بیش از بزرگسالان مدت زمان بیشتری را به استفاده از فضای مجازی به خود اختصاص می دهند و بر خلاف فیلتر بودن شبکه اجتماعی، فیس بوک، بسیاری از جوانان به دلیل متنوع بودن فضای این شبکه در برقراری ارتباط، تبادل آزادانه اطلاعات و وجود نداشتن عرصه عمومی عضو این شبکه شده اند (عاملی، :1389 (304، فضای مجازی بسته به ساخت های اجتماعی شکل مییابد و رشد فناوری، همگرایی رسانهای و مسائل مربوط به آن، در شرایط اجتماعی گوناگون بروندادهای متفاوتی داشته است. شبکههای اجتماعی از گروه هاییعموماً فردی یا سازمانی تشکیل شده که از طریق یک یا چند نوع از وابستگیها به هم متصلاند و در بستر یک جامعه اطلاعاتی پیچیده، کارکرد مؤثر شبکه همگرا را تصویر میکنند و موفقیت و محبوبیت روزافزون آن ها به دلیل داشتن رنگ و بوی اجتماعی است آلوین، لی، 1378 (55:، در جهان معاصر که به عصر اطلاعات و ارتباطات تعبیر می شود شبکه های اجتماعی به لحاظ برخورداری از ویژگی سیال و پویا مدارانه، جوامع امروز را در معرض دگرگونی و تحولات قرار داده و سعی بر جهت دهی افکار عمومی به سمت و سوی اهداف خود دارند، بنابراین به دلیل گستردگی این پدیده و بروز و ظهور چالشها و بحرانهای جدیدی که در عرصه های مختلف اجتماعی ایجاد نموده، شناخت صحیح و شیوه های برخورد با آن امری لازم و ضروری محسوب می شود.
یکی از دغدغه های اساسی جوامع، در عصر اطلاعات، که جامعه ایران نیز از این امر مستثنی نبوده، مساله اخلاق عمومی است. اهمیت مساله اخلاق و نقش و تاثیر آن در زندگی انسان ها و پیشرفت جوامع بر کسی پوشیده نیست تمامی متفکران و اندیشمندانی که در زمینه سعادت و نیکبختی انسان تحقیق نمودند. به جایگاه اخلاق اجتماعی در بهبود وضع زندگی انسان ها واقف بودند و همواره انسان را به رعایت و پایبندی به آن رهنمون ساختند.
اخلاق اجتماعی، بهعنوان مجموعه ای از ارزش ها و قواعد رفتار در جامعه است. لذا این قواعد رفتاری، مجموعهای از عقاید، ارزش ها و هنجارهایی هستند که نسبت به فرد، اموری بیرونی و مستقل تلقی می شوند، در جریان جامعه پذیری برای او درونی می گردند و به صورت جزئی از شخصیت او در میآیند (رجب زاده، (64 :1376، و در نهایت رفتار فرد را در جامعه تعیین می کنند و به عنوان اخلاق اجتماعی مد نظر قرار می گیرد. براین اساس اخلاق اجتماعی، حوزه ای از فرهنگ عمومی یک جامعه را تشکیل می دهد که شامل عقاید، ارزشها و هنجارهای اجتماعی جامعه محسوب می شود. فرهنگ عمومی خود عبارت است از مجموعه پاسخ هایی که هر جامعه برای مسائل گوناگون پیدا می کند؛ که مبتنی بر تجربه نسل های گذشته است یا از طریق دستیابی به توانایی ها و ذخیره های تازه، حاصل آمده است (اسدی، (16 :1376، به عبارت دیگر فرهنگ عمومی عبارت است از اندیشه ها و معرفت
2
مشترک یک جامعه که تحت تاثیر عناصر مختلفی نظیر جهان بینی، ارزش ها، گرایشها، کنشها، نمادها و تکنولوژی قرار می گیرد (افروغ، (4 :1377، امروزه مسائل مربوط به فضای مجازی و اثرات آن بر اخلاق اجتماعی در جامعه ما نسبت به سایر حوزه های دیگر حجم درخوری از پژوهش ها و گفتمانها را به خود اختصاص داده است، بنابراین تنوع و حجم پژوهشها در این حوزه نشانگر اهمیت و ضرورتی است که جامعه دچار آن می باشد. در این راستا اخلاق در جامعه ایران حائز اهمیت فراوان است این ضرورت از آنجا ناشی می شود که در ایران امروز روایت کلان یا عمده ای در باره وضعیت اخلاق وجود دارد مبنی بر این که آن را در شرایط کاملاٌ بحرانی و در معرض فرو پاشی1، اضمحلال و از دست رفتن میدانند. (حاجیانی، (12 :1393، باید گفت دغدغه و نگرانی در باره مسئله اخلاق در جامعه از ناحیه نیروهای مختلف اجتماعی- فرهنگی و سیاسی نیز مطرح و دامن زده شده است (همان: (13، مساله اخلاق از سوی نهادهای رسمی و بویژه نیروی انتظامی مورد توجه قرار گرفت و برای آن نهاد سازی شده که در پی آن انواع طرح های انتظامی- پلیسی در کشور به اجرا درآمد. برای مثال؛ هر
ساله شاهد راه اندازی و فعالیت طرح های مقابله با بد حجابی در تابستان ها هستیم. همچنین سایر اقدامات نیروی انتظامی در اجراء قانون منع استفاده از گیرنده های ماهواره ای، تشکیل نهادهای اداری خاص و ... را نیز بایستی در همین چارچوب ارزیابی نمود. در مجموع این شواهد حاکی از آن است که دغدغه در باره اخلاق اجتماعی- به معنا و مفهوم امنیت اخلاقی-در سطح رسمی کشور نیز مستمراٌ مطرح و دنبال شده است (جاجیانی،.(15 :1393
این مقاله با استفاده از روش فرا تحلیل؛ تحقیات صورت گرفته در حوزه فضای مجازی و تاثیر آن بر اخلاق اجتماعی انجام گرفته است. غالب پژوهش های انجام شده در فضای مجازی جنبه پیمایشی داشته و در برخی از پژوهش ها به مواردی از تحقیقات کیفی برخورد نمودیم به نظر می رسد با وجود استقبال گسترده جوانان ایرانی و تعامل آنان در فضاهای مجازی، هنوز پاسخی منطقی برای استفاده از آن و تاثیراتی که به صورت مثبت یا منفی در جامعه داشته است، داده نشده و در این مقاله سعی بر این است که با نگاهی فراتحلیل، این سوالات مطرح گردد:
-1 در تحقیقات مربوط به تاثیر فضای مجازی بر اخلاق اجتماعی در ایران چه متغیرهایی مورد مطالعه قرار گرفته است؟
-2 اثرات شبکهها و تکنولوژیهای اطلاعاتی و ارتباطی بر فرآیندها و برآیندهای اخلاق اجتماعی چیست؟
-2 مبانی نظری پژوهش:
تعریف و مولفه های اخلاق اجتماعی:
اخلاق اجتماعی: آنچه که در زبان جامعه شناسی به عنوان اخلاق و یا اخلاق اجتماعی شناخته می شود همان چیزی است که تحت عنوان جامعه پذیری در فرآیند درونی شدن عقاید، ارزش ها و هنجارها و یگانگی فرد با فرهنگ و جامعه از آن بحث می شود. لذا این قواعد رفتار مجموعه ای از
3
عقاید ارزش ها و هنجارهایی هستند که نسبت به فرد اموری بیرونی و مستقل تلقی می شود. و در جریان جامعه پذیری برای او درونی می شود و به صورت جزئی از شخصیت او در می آیند و در نهایت رفتار فرد را در جامعه تعیین می کنند و به عنوان اخلاق اجتماعی محسوب می شود (خوشفر، :1387 .(2
تعهد و مسئولیت اجتماعی: مسئولیت پذیری اجتماعی به احساس تعهد و رفتار مسئولانه ایی که افراد به عنوان کنشگران اجتماعی در قالب خود( شهروند)، نسبت به جامعه و ارزش های جمعی آن در ابعاد گوناگون اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی داشته یا دارند، دلالت می کند 245)؛234،(Miller,2004، تعهد و مسئولیتی که فرد نسبت به خودش( عقاید، ارزش ها، وظایف شغلی و خانواده) دارد (Blunket, 2003)
همدلی1 اجتماعی: همدلی به معنی با دیگری حس کردن است. همدلی کردن با کسی یعنی احساس او را درک کردن فرآیندی که حکایت ازحس مشترک و رابطه عمیق انسانها با یکدیگر است که این لازمه یک رابطه سالم با انسانها می باشد (ساروخانی، 1378، .(9
سالومون اش معتقد است همدلی یک صفت و خصوصیت برای انسان محسوب می شود و بررسی انسان به عنوان موجود اجتماعی جز با دیدی متناسب با زندگی اجتماعی و ارتباط او با دیگران میسر نمی باشد ایجاد همدلی و درک، انسان را در شبکه ارتباطی بسیار وسیع از وابستگی متقابل بین انسانها قرار می دهد و شرط شکوفایی شخصیت اجتماعی او می شود. (کراوس، 1377، .(33
نوعدوستی:2 نوعی رفتار است که بواسطه آن شخص رفع نیازهای دیگران را در اولویت قرار می دهد. دیگر خواهی در نهایت به فنای خویشتن منجر می شود همانند ایثارگری های دوران جنگ. نوعدوستی را غالبا معادل با مدد رسانی می دانند اما این دو واژه در همه حال مترادف با یکدیگر نمی باشند علاوه بر توجه به دیگران، اصطلاح نوعدوستی به معنای یاری رساندن مورد تجدید نظر قرار گرفته است ( .(Freud, 1954
فریب و دروغ: دروغ یعنی اخبار از چیزی به خلاف آنچه در واقع است یا بطور خلاصه خبر خلاف واقع (یحیی بن عدی، 19، طبرسی، (27، کانت آن را به زبان چیزی گفتن و در دل چیزی دیگر داشتن می داند آگوستین ، دروغ یعنی دادن خبری که متکلم باور به نادرستی اش دارد- به شخص دیگر با این فصد که او باور کند آن خبر درست است (Mahon,p,3)
سرمایه اجتماعی: پاتنام محور اصلی در بحث سرمایه اجتماعی را ارزشهای حاصله از شبکه-های اجتماعی می داند، این ارزش ها جمعی است، مردم با آن آشنا هستند و تمایل دارند در روابط اجتماعی آنها را به ظهور رسانده و در تعاملات آنها را به کار گیرند. سرمایه اجتماعی فقط شامل احساسات گرم و عاطفی نیست بلکه گستره وسیعی از اختیارات خاص کیفی را شامل میشود مفهوم سرمایه اجتماعی برای کلمن، وسیله ای جهت تبیین نحوه همکاری و تعاون افراد با یکدیگر است. از نظر وی سرمایه اجتماعی یک منبع است زیرا متضمن شبکه های مبتنی براعتماد و ارزش های
4
مشترک می باشد و در مقاله ای سرمایه اجتماعی را منبعی مفید تعریف می کند که از طریق اتصالات اجتماعی برای کنشگر قابل استفاده است ودر جایی دیگر آن را یک کالای عمومی می نامد (فیلد،.(1388
اعتماد اجتماعی: آنتونی گیدنز اعتماد را به عنوان اطمینان یا اتکا به نوعی کیفیت، یا صفت و یا اطمینان به حقیقت عبارت یا گفته ای توصیف می کند. به اعتقاد وی اعتماد نوع خاصی از ااطمینان است و چیزی یکسره متفاوت از آن نیست( گیدنز، (37 :1384، تالکوت پارسونز عامل ایجاد اتحاد و انسجام اجتماعی و ثبات و نظم را اعتماد می داند به عقیده وی اعتماد، این باور را در افراد ایجاد می کند که دیگران به منظور دستیابی به یک موقعیت گروهی از منافع شخصی دست می کشند. "وی نظام منسجم را نظامی می داند که بتوان به عاملان آن در انجام وظایفشان اعتماد کرد که این امر خود به پایداری و نظم سیستم اجتماعی کمک می کند" (انعام،.(25:1380
انزوای اجتماعی:انزوای اجتماعی وضعیتی است که در آن شخص فاقد پیوند های کافی جهت جذب حمایت و منابع اجتماعی است (سارو خانی، .(1382
مشارکت اجتماعی:مشارکت را می نوان فرآیند سازمان یافته ای دانست که افراد جامعه به صورت آگاهانه، داوطلبانه و جمعی با در نظر داشتن هدفهای معین و مشخص، که منجر به سهیم شدن در منابع قدرت می گردد، تعریف کرد (ازکیا، غفاری، .(15-16 :1380
هویت اجتماعی: به معنی چه کسی بودن از نیاز طبیعی انسان به شناخته شدن و معرفی شدن به چیزی یاجایی نشأت می گیرد.این احساس نیاز به تعلق نیازی ذاتی و اساسی است که در هر فرد وجود دارد از دیدگاه روانکاوانه، هر شخصی در زندگی خود پیوسته تجربیاتی می اندوزد و بر هسته ی اصلی شخصیت خود لایه های جدید می افزاید، چنان که افزایش و تثبیت این لایه ها سبب شکل گیری هویت آدمی می شود (حاجیانی، 195،.(1379
عزتنفس: نیاز به احترام به خود یا عزتنفس نیاز به کسب موفقیت و تأیید یا نیاز به ایجاد تصور مثبت در باره خود و دیگران است و اینکه دیگران او را فردی قابل احترام بدانند عزت نفس چیزی است که شخص درباره خود فکر میکند .به عبارتی دیگر، چگونگی ارزیابی شخص از خودپنداره می باشد (بورگر .(2006
جدول شماره -1 تعاریف و مولفه های اخلاق اجتماعی
رویکردهای نظری شبکه اجتماعی و اخلاق اجتماعی: دیدگاه روانشناسان در خصوص کاربران فضای مجازی:
اساساٌیکی از کاربردهای اصلی شبکه های مجازی، برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران است. ارتباط در فضای مجازی، عموما بر متن استوار است و بنابراین، از نشانههای بصری و شنیداری در تعاملهای رودررو بیبهره است. بسیاری از روان شناسان این نگرانی را داشتهاند که آسانی ارتباط های اینترنتی، چه بسا افراد را وادارد تا زمان بیشتری را به تنهایی بگذرانند؛ و با غریبهها صحبت کنند و ارتباط سطحی برقرار سازند و این کارها را به قیمت از دست دادن گفتگوهای رودررو و ارتباط های فامیلی و دوستانه انجام دهند. پژوهشگران معتقدند که استفاده فزاینده از اینترنت با کاهش ارتباط خانوادگی و شرکت در محافل اجتماعی محلی همراه است. که کاهش ارتباطات، به انزوای اجتماعی آنان منجر شده است. به گفته برخی صاحب نظران »واقعیت مجازی ایده آل و فضای سایبر باید توانایی این را داشته باشد که کاربر را به فراسوی واقعیت دنیای واقعی ببرد.« در نتیجه »فضای واقعی به پس زمینه رانده میشود و مجاز اهمیت می یابد.« حال آنکه تعاملات انسانی، همدردی ها و خیر خواهی ها، گفتگوی چهره به چهره نیازهای انسانی هستند که فقط در دنیای حقیقی حاصل می گردند. حضور در شبکههای اجتماعی مجازی، این موقعیت را فراهم میکند که افراد بتوانند به تنهایی اما در کنار هم، دست به کنش هایی بزنند که تا حد زیادی فردی است و به تنهایی صورت میگیرد، اما ضمنا به همراه دیگران و به طور دسته جمعی انجام میشود؛ بدون آنکه تنهایی هیچ کس خدشه دار شود. در واقع چنین به نظر میرسد که شبکههای اجتماعی در بسیاری از مواقع و برای این گروه از اعضایش به عنوان فضایی جمعی و محیطی برای بودن افراد در کنار هم به کار گرفته نمیشود. بلکه بیشتر، فضایی است برای پرداختن به »خود« است. به عبارت دیگر حضور در شبکههای مجازی توسط اینگونه افراد با تنها بودن اما در کنار یکدیگر بودن همراه است؛ نوعی تنهایی که میتوان آن را »تنهایی جمعی« نامید.
نتایج پژوهش یانگ (1997)، در این زمینه نشان داد که یکی از دلایل مهم اعتیاد به اینترنت در افرادی که روابط عمومی کمتری دارند، به دست آوردن حمایتهای اجتماعی است. حمایت اجتماعی با ارتباط های اینترنتی زودتر و آسانتر به دست میآید. با ورود به شبکه های اجتماعی و به ویژه » اتاق های گپ« نوعی آشنایی و همدلی یا همدردی میان کاربران، پدید میآید که دارای ارزش ها، معیارها، زبان، نشانهها و نوآوریهای ویژه ای است و همگان با این هنجارها همنوایی میکنند. در این فضا، بسیاری از اطلاعات شخصی، میان افراد رد و بدل میشود، بدون اینکه احساس ترس، طرد شدن و در معرض داوری بودن وجود داشته باشد. ایجاد این نوع ارتباط، در پیدایش احساس حمایت اجتماعی موثر است.
رویکرد روانی شبکه های اجتماعی:
آسیب های روانی شبکه های اجتماعی در چهار دسته تقسیم بندی می شوند:
7
- کاهش احساسات: اغلب ارتباطات در این فضا نوشتاری است و کیفیت ارتباط در فضای واقعی را ندارد و از احساس کمتری برخوردار است. این موضوع از آنجا اهمیت دارد که یک نوشته ممکن است حق مطلب را ادا کند اما به هیچ وجه نمی تواند احساس افراد را در جریان کنش متقابل منتقل کند
- متن گرایی: با وجود امکانات چند رسانه ای موجود در فضای مجازی، قسمت بزرگی از ارتباطات در فضای مجازی را ارتباطات متنی تشکیل می دهد و ارتباط متنی می تواند شکل جدیدی از هویت مجازی را شکل دهد.
- انعطاف پذیری هویتی: افراد در فضای مجازی می توانند چهره ها و بازنمایی های متفاوتی از خود ارائه دهند.
- دریافت های جایگزین: در ارتباطات مجازی می توان دیوارها را شکست و به حوزه خصوصی دیگران وارد شد و حرف هایی را که افراد حاضر نیستند در ارتباط چهره به چهره بگویند، می گویند .(Abraham Hassanien, 2010)
برایان دی لودر و لیت کیبل (2001)، معتقدند: فن آوری های جدید ارتباطی، به همراه فرآیند جهانی شدن و حرکت سریع سرمایه، موجب ناامنی اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی درجهان و به خصوص کشورهای پیشرفته شده اند. فن آوری اطلاعات در شیوه افعال و اقدامات روزمره ما تاثیر میگذارد برخی از مفاهیمی که در حوزه اخلاق، کاربردی خاص داشته اند با پیشرفت فناوری اطلاعات دچار مشکلاتی شده اند که از آن جمله می توان به حریم خصوصی (احترام به حقوق دیگران، امانتداری)، آزادیهای اساسی و مفهوم مسئولیت اجتماعی و اخلاقی، هویت های مجازی اشاره نمود در عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات، اشخاص با هویت های مجازی در فضای الکترونیکی حاضر می شوند و به تبادل اطلاعات درست یا اشتباه می پردازند و گاهی غافل می شوند که ممکن است با کسی ارتباط داشته باشند که هویتی کاملا مخالف با آنچه نشان داده است دارد این یک هویت مجازی است اما این هویت مجازی می تواند در راستای پیشبرد اهدافی شوم و ضد اخلاقی قرار گیرد. بارزترین مصداق ظهور ناهنجاری های اخلاق فناوری اطلاعات، استفاده نادرست و مهار نشده کودکان و نوجوانان از شبکه اجتماعی است. شبکه های اجتماعی می توانند کانون شکلگیری گروههای فریبکار و هنجارشکن باشند به علت عدم امکان شناسایی هویت واقعی اعضا و نیز عدم امکان کنترل محتوای تولید شده توسط کاربران شبکه های اجتماعی، یکی از مهمترین پیامدهای منفی این شبکه ها، شکل گیری و ترویج سریع شایعات و اخبار کذبی خواهد بود که توسط برخی از اعضای این شبکهها و با اهداف خاص و غالباً سیاسی منتشر می شود. امروزه شبکه های اجتماعی هویت یابی نسل جوان رادرابعاد فکری
واخلاقی تحت تأثیر قرارداده و موجب اعتیاد نو و مدرن شده و بدین وسیله زمینه های آسیب اجتماعی و اخلاقی را فراهم آورده است. سودجویان از طریق اینترنت به راحتی کالای خود را تبلیغ می کنند، خبرهای دروغین را برای جوامع می فرستند، ابهت فرهنگی و اخلاقی خانواده ها را می شکنند و زمینه های آشفتگی هویت را برای جوانان فراهم می کنند. به باور Bauman، رابطه های اینترنتی به دلیل ماهیت مجازی و دروغین و تضعیف مفاهیم سنتی وفاداری و عشق واقعی، به شدت زندگی بشریت را تهدید می کنند.در فضای مجازی بازی ها عمدتا به صورت انفرادی صورت می گیرند و مشارکت، هم
8
اندیشی و کار گروهی که از ویژگی های سازنده متعارف به شمار می آید در بازی ها، کمتر به چشم می خورد چه در این بازی ها از مواجهه ی رو در رو، ارتباط نگاهی و تعاملات انسانی خبری نیست. از این رو، رفته رفته مشارکت افراد به ویژه کودکان و نوجوانان در فعالیت های اجتماعی کاهش یابد و انزواطلبی، درونگرایی و کاهش ارتباطات اجتماعی به
طور مشهود پدیدار می شود .(2000: Sub rahmanyam)
امروزه اینترنت در زندگی اجتماعی، جای دوستان و نزدیکان را گرفته و در حقیقت جایگزین روابط دوستانه و فامیلی شده است. افرادی که ساعت ها وقت خود را در سایت های اینترنتی می گذرانند بسیاری از ارزش های اجتماعی را زیر پا می نهند. چرا که فرد دیگر فعالیت های اجتماعی خود را کنار گذاشته و به فعالیت های فردی روی می آورد. نتایج پژوهش شاندرز نشان داد که استفاده زیاد از اینترنت با پیوند ضعیف اجتماعی مرتبط است. برعکس کاربرانی که از اینترنت کمتر استفاده می کنند، به طور قابل ملاحظه ای با والدین و دوستانشان ارتباط بیشتری دارند (صبوری خسروشاهی).
رویکردهای سازنده به فن آوری های اطلاعاتی:
فن آوریهای اطلاعاتی، گذشته از تسهیلات و خدمات اطلاعاتی و ارتباطاتی، می توانند تاتیرات سازنده ای بر سلامت روان، کارکردهای شناختی و یا فعالیت های اجتماعی داشته باشند. برای نمونه Attewell و همکاران نشان دادند که استفاده از رایانه در خانه بر مهارتهای شناختی تاثیر مثبت دارد. همچنین، استفاده از رایانه برای بازی نه تنها به سرگرمی و تفریح کاربران کمک می کند بلکه باعث هماهنگی چشم و دست، کمک به سرعت و قدرت تکلم، تقویت یادگیری از طریق مشاهده و کمک به رشد ذهنی کودکان می شود.
کرات((2002 پارک( :(1998 معتقد است اینترنت نیز می تواند بر سلامت روانی و اجتماعی فرد تاثیر مثبت داشته باشد. برای نمونه، نتایج تحقیقات حاکی از تاثیر مثبت اینترنت بر افزایش حمایت اجتماعی به واسطه ی تسهیل ارتباط با دوستان یا شکل گیری روابط جدید است.
آمی چی((2006، وای بارا :(2005) براین باور هستند که اینترنت فضایی را برای تعامل اجتماعی پدید می آورد که در آن نیازی به مهارت های اجتماعی لازم برای تعاملات بین فردی وجود ندارد که به ویژه برای نوجوانان گوشه گیر مفید است.
کمپل( :(2006 که ناشناس بودن و نبود ارتباط رو در رو در اینترنت می تواند پناهگاهی امن را برای جبران کمبود تعاملات اجتماعی در زندگی واقعی فراهم کند.
پارک :(1998) براین باور هستند که رابطه های مجازی می تواند سازنده، آموزنده و کم خطر باشد و زمینه را برای همگرایی، درک و وابستگی متقابل، پیش بینی پذیر، تعهد و تمایل برای روابط نزدیک تر فراهم سازد.
