بخشی از مقاله
چکیده:
مقدمه و هدف: اعتیاد اینترنتی به عنوان یک رفتار وسواسی، یا آرزوي برقراري پیوند، یا شاید حتی نمودي از انتقال و یا بازتاب روابط ابژه، و یا رفع نیاز قلمداد میشود. اعتیاد به اینترنت مشکلی است که در جوامع و فرهنگهاي مختلف به چشم میخورد. تحقیقات موجود در زمینه اعتیاد اینترنتی گویاي آن است که اعتیاد اینترنتی با آسیبهاي جدي در حوزه عملکرد فردي، اجتماعی و شغلی افراد رابطه دارد.
روش: مقاله حاضر با به کارگیري روش اسنادي به فرا تحلیل مطالعات پیشین در رابطه با اعتیاد اینترنتی دانشجویان در ایران پرداخته است و دستاوردها و یافتههاي آنان را مورد بحث و بررسی قرار داده است.
یافتهها: نتایج این تحقیق نشان میدهد پژوهشهاي پیشین عمدتاً در حوزههاي روانشناسی، روانپزشکی و جامعهشناسی صورت گرفتهاند. پژوهشهاي روانشناسی و روانپزشکی به بررسی ویژگیهاي شخصیتی افراد مبتلا به اعتیاد به اینترنت پرداخته اند و اینکه استفاده زیاد از اینترنت چه تاثیري بر سلامت روان کاربران دارد و پژوهشهاي جامعهشناسی بررسی تاثیر اعتیاد به اینترنت بر عملکردهاي شغلی، تحصیلی و اجتماعی افراد مبتلا را مد نظر قرار داده اند.
بحث و نتیجهگیري: براساس یافتههاي تحقیقات پیشین سن، جنسیت، وضعیت تاهل، میزان ساعات استفاده از اینترنت، ارتباطات اجتماعی و ویژگیهاي شخصیتی کاربران از مهمترین عوامل مؤثر در اعتیاد اینترنتی میباشند.
کلمات کلیدي: اینترنت، اعتیاد به اینترنت، فرا تحلیل، جوانان، اعتیاد
١ - کارشناسی ارشد علوم اجتماعی elhamzare.1986@gmail.com ٢ - کارشناسی ارشد علوم اجتماعی aeinysepid@yahoo.com
مقدمه
در سالهاي اخیر با رشد تحقیقات در حوزههاي مختلف علوم و مواجهه شدن جامعه علمی با انفجار اطلاعات، دانشمندان در عمل به این نتیجه رسیدهاند که اطلاع و تسلط بر تمامی ابعاد یک رشته و به روز بودن در این زمینه تا حدود زیادي امکان پذیر نیست، لذا انجام پژوهشهاي ترکیبی که عصارهي تحقیقات انجام شده در یک موضوع خاص را به شیوهي نظاممند و علمی فرا روي پژوهشگران قرار میدهند، گسترش روزافزون یافته است. از طرف دیگر در رشتههاي علوم اجتماعی به ندرت مطالعهي واحدي پیدا میشود که با آن بتوان به حل مسالهي مورد پژوهش دست یافت. پدیدههاي مورد مطالعه علوم اجتماعی به دلیل آن که موجود انسانی موضوع اصلی و عمدهي تحقیق میباشد، پیچیدهتر از آن است که بتوان در چارچوب مطالعهي واحدي به تبیین آنها پرداخت (ازکیا و توکلی، .(2 :1385
فراتحلیل1 در حوزهي مطالعاتی دنیاي امروز جایگاه ویژهاي دارد. استفاده از برایند یافتههاي پژوهشهاي مختلف، جهت برنامهریزي و اداره بخشی از جامعه یا کل آن، از مهمترین عواملی است که موجب اهمیت این مطالعات شده است.
طرفداران فراتحلیل معتقدند که ترکیب پژوهشها، چیزي کمتر از یک پژوهش علمی واقعی نیست و باید تمام دقت و مراحلی را که در پژوهش علمی واقعی وجود دارند در آن رعایت شود و چه بسا اهمیت پژوهشهاي ترکیب کننده بیشتر از پژوهشهایی باشد که خود دادههاي مورد نیاز را جمعآوري میکنند. چرا که پژوهش فراتحلیلی بر آن است که نتایج تمام پژوهشهاي انجام شده در یک حوزه را جمعآوري کند. آنچه فراتحلیل بر آن تکیه دارد عبارت است از جمعآوري یافتههاي پژوهش از مطالعات منفرد و پراکنده به منظور ترکیب و یکپارچهسازي یافتههاي آن جهت استفادهي علمی و کاربردي. از طرف دیگر مطالعهي روششناختی این پروژهها میتواند نقاط ضعف و قوت پژوهشها را در کشور نشان دهد.
بیان مسئله
بیشک اینترنت پیشتاز انقلاب صنعتی جدید است. با ورود روزانه هزاران عضو جدید و حدود 200 میلیون نفر کاربر در سراسر دنیا، اینترنت در حال شکل دادن یک انقلاب ارتباطی، اجتماعی و اقتصادي است. اینترنت اکنون در اوج قله انقلاب صنعتی دیجیتالی قرار دارد و هرگونه انقلاب جدیدي، بیگمان مشکلات و گرفتاريهاي جدید میآفریند
(خواجه موگهی، .(360 :1389
تعداد کاربران اینترنت بطورشگفتآوري در حال افزایش است و تا دسامبر سال 2002 میلادي تعداد استفاده-
کنندگان از اینترنت 665 میلیون نفر در جهان گزارش شده است (علوي، .(57 :1389 ویژگیهاي منحصر به فرد اینترنت
1 - meta-analysis method
از جمله سهولت دسترسی به آن، 24 ساعته بودن، سادگی کار، هزینه پایین، گمنام ماندن کاربران آن و ... همگی موجب استقبال عظیم مردم در سراسر جهان از آن شده است (خواجه موگهی، .(360 :1389
با وجود این و علیرغم امتیازها و قابلیتهاي فراوان، اینترنت مشکلات جدي بسیاري را ایجاد کرده است، مانند انبوهسازي و انفجار اطلاعات، ارائه تصویرها و مطالب نابهنجار و محرمانه نماندن اطلاعات. جالب این است که اعتیاد به اینترنت با اعتیادهاي دیگر شباهت نزدیکی دارد (اسنو1، .(4 :2002 اعتیاد به معناي بروز شرایطی است که در آن افراد به صورت جسمی و روانی به یک نوع ماده خاص، به ویژه مواد مخدر وابستگی پیدا میکنند. بسیاري از پژوهشگران، مفهوم اعتیاد را براي توجیه انواع خاصی از رفتارهاي مشکوك نیز به کار میبرند، زیرا یافتهها و نشانههاي اعتیاد در این حالت نیز دیده میشود انواع غیر مادهاي اعتیاد به عنوان اعتیادهاي رفتار محور طبقهبندي میشوند بنابراین اعتیاد به اینترنت2 نیز اعتیاد رفتار محور محسوب میشود (درگاهی، .(266 :1386
امروزه اعتیاد به اینترنت به عنوان یک اختلال روانشناختی در علم روانشناسی و پزشکی مطرح شده است. به طوري که متخصصان بالینی مواردي از این اختلال را در کلینیکهاي خود گزارش میکنند و این اختلال، به عنوان شکل جدیدي از اعتیاد در سالهاي اخیر توجه پژوهشگران را در حوزهي روان شناسی، روانپزشکی، جامعهشناسی، و حوزههاي علمی دیگر به خود جلب کرده است. اعتیاد به اینترنت مشکلی است که در جوامع و فرهنگهاي مختلف به چشم می-
خورد. شیوع این مسئله باعث شده است که شناسایی علل، پیامدها و عوارض آن توسط محققان و متخصصان، پیگیري و مورد پژوهش قرار گیرد(حسن زاده، (80 :1388
حجم رو به رشدي از تحقیقات صورت گرفته پیرامون اعتیاد اینترنتی، حکایت از آن دارد که اختلال اعتیاد اینترنتی نوعی اختلال روانشناختی - اجتماعی است که از مشخصه هاي آن؛ تحمل، علائم کناره گیري، اختلالات عاطفی، و ازهم گسیختگی روابط اجتماعی است (علوي، .(58 :1389
یانگ3 در مطالعه خود پیرامون اعتیاد اینترنتی بدین نتیجه رسید که افراد معتاد به اینترنت دچار علائم خاصی بوده و با پیامدهایی مواجهاند که دقیقاً مشابه پیامدهاي افرادي است که به الکل، شرطبندي (قماربازي)، خرید و سایر رفتارهاي وسواسی دچار هستند. طبق نظر وي افسردگی خفیف تا شدید با استفاده بیمارگونه از اینترنت رابطه دارد وي بیان نمود که عزت نفس پایین، انگیزه ضعیف، ترس از طرد شدن و تاییدطلبی با افسردگی رابطه داشته و این افسردگی با میزان استفاده از اینترنت نیز رابطه دارد. طبق نظر یانگ تحقیقات موجود در زمینه اعتیاد اینترنتی موید آن است که اعتیاد اینترنتی با آسیبهاي جدي در حوزه عملکرد فردي، اجتماعی و شغلی افراد رابطه دارد(یانگ، .(27 :1998
1 - Sunwoo 2 - Internet addiction 3 - young
در سالهاي اخیر مطالعات اندکی در مورد اعتیاد به اینترنت در ایران انجام گرفته است که در هریک از آنها با رویکردي خاص آن را مورد بررسی قرار دادهاند. تحلیل منظم مباحث مربوط به این حوزه میتواند موجب انسجام بیشتر این تحقیقات شود. این مقاله با بررسی تحقیقات انجام شده در حوزه اعتیاد به اینترنت در فاصله سالهاي 1384 تا 1390 در کشور قصد دارد، تا متغیرهاي تاثیر گذار در اعتیاد به اینترنت را مورد بررسی قرار دهد، علل و پیامدهاي اعتیاد به اینترنت را شناسایی و پیشنهادهایی را ارائه کند.
