بخشی از مقاله
چکیده :
پژوهش حاضر با هدف شناسایی رابطه فضای مجازی - اینترنت - با تغییرات دینی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران صورت پذیاین پژوهش ازنظر هدف کاربردی، از نظر نوع دادهها کمی، از نظر نحوه گردآوری دادهها توصیفی از نوع همبستگی و از نظر شیوه اجرا پیمایشی است.. جامعه آماری پژوهش شامل 28000نفر از دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران می باشد. که از این تعداد380 نفر با استفاده از جدول » کرجس - مورگان« به روش نمونه گیری تصادفی ساده جهت انجام پژوهش انتخاب شدند.به منظور سنجش تغییرات دینی کاربران از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. روایی پرسشنامه توسط 5 نفر از خبرگان و استادان دانشگاه مورد تایید قرار گرفت.
به منظور پایایی پرسشنامه پژوهش، ازآزمون آلفای کرونباخ استفاده به منظور تحلیل دادهها از نرم افزار »اس، پی، اس، اس«، و با .شدکه نتیجه آن تغییرات دینی0/80 به دست آمد استفاده ازآزمونهای کولموگرف- اسمیرنف - به منظور بررسینرمال بودن توزیع متغیرها - ، و از آزمونهای ضریب همبستگی پیرسون و اسپیرمن استفاده شد.نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که بین میزان استفاده کاربران از اینترنت و تغییرات فرهنگی و تغییرات سبک زندگی و تغییر در هویت قومی آنان رابطه معناداری وجود دارد. لیکن بین میزان استفاده کاربران از اینترنت و تغییرات دینی و تغییر در هویت ملی آنان رابطه معناداری وجود ندارد.به عبارتی در دین ارزش هایی مطرح می شود که محدود به مکان و زمان خاصی نیست بنابراین فضای مجازی هم این ظرفیت را دارد که به ترویج این ارزش ها بپردازد.
واژگان کلیدی : فضای مجازی ، تکنولوژی، تغییرات دینی، هویت، هویت دینی
مقدمه
واژ کلیدی: فضای مجازی،تکنولوژی،تغییراتدینیی،هویت،هویتفضای مجازی - اینترنت - در سالیان اخیر به عنوان یکی از مهمترین عوامل تعیینکننده جهت گیری رفتار افراد و در نتیجه تاثیرگذار برسمت و سوی تحولات و دگرگونیهای جامعه، مورد توجه فراوانی قرارگرفته است. وسعت و گستردگی اینترنت، آن را به ابزاری برای انتقال، تغییر و تحول فرهنگ مبدل ساخته است. کاستلز - 1996 - عنوان می کنند که شبکه های ارتباطی نوین شامل فرهنگ ها، ارزش ها، وطرح های متنوعی بوده که ناشی از اندیشه های گوناگون و شرکت کنندگان متفاوت است - کاستلز3،. - 1996زمانی میتوانیم چگونگی غنا بخشیدن و دگرگونی فرآیندهای تکوین شخصیت توسط اینترنت را درک کنیم که آن را به عنوان صفت بارز دگرگونی فرهنگی به حساب آوریم. استفاده از اینترنت فقط این نیست که افراد صرفا به مجموعه ف آوری های ارتباطی خود ابزار دیگری را افزوده اند. اینترنت، روش زندگی افراد را دگرگون می سازد - اسلوین4،. - 158 ,1380
فضای مجازی به عنوان یکی از عناصر و اجزای تکنولوزی اطلاعاتی و ارتباطاتی هم تاثیر گذارند و هم تاثیر پذیر؛ این تکنولوژی هم شکل می دهند و هم شکل می گیرند. - میرمحمدی، - 1391 از جمله این تغییرات و دگرگونی ها ناشی از تحولات فضای مجازی - اینترنت - را در حوزه هویت دینی میتوان رصد کرد. دین به عنوان یکی از مولفه های اساسی تمدن بشری در تکوین هویت انسان ها دارد. هویت، باورها و ازش های یک جامعه از منابع مختلف جامعه پذیری از جمله رسانه های گروهی مانند تلویزیون، اینترنت ...تاثیر پذیرفته و شکل میگیرد - افخمی و آقا محمدیان، . - 1386در دنیای نوین روند تحولات هویت های جمعی بزرگتر و عام گرایانه تر جهانی در حال حرکت است - عبدالهی و حسین،. - 1381
آنچه که حساسیت بررسی تغییرات دینی را در ساحت فضای مجازی - اینترنت - دوچندان میکند ناشی از فرو ریختن مرزهای جغرافیایی و فراهم شدن فرصت تعامل و انتخاب های آزادانه بشر در تمامی عرصه های فردی و اجتماعی اعم از فرهنگی و دینی می باشد - احمد زاده کرمانی،. - 1390 در واقع در گذشته، مکان نقش کلیدی در خلق هویت اجتماعی افراد داشت؛ چرا که افراد در محیطهای کوچک و بسته زندگی میکردند و هویت اجتماعی آنها با ارتباط رو در رو با اطرافیان در یک محیط ثابت شکل میگرفت . افرادکمتر با دنیای خارج ارتباط داشتند وسنتهای بومی-محلی بخش اعظم هویت آنها را شکل میدادامّا. به دنبال مدرنیته وظهور فناوریهای نوین اطلاعاتی وارتباطی، نقش مکان در شکل دهی به هویت بسیار کمرنگ شد؛ زیرا رسانه ها و فناوریهای نوین اطلاعاتی و ارتباطی میتوانند فرد را از مکان خود جداکنند و به جهان پیوند بزنند .
در نتیجه افراد بامنابع هویتی ابیم تکثری رو به رو هستند و هویتی ابی شکلی غیر محلی و جهانی پیدا کرده است - خانیجزنی، 1381 ،ص33 - .این رسانه ها در پیدایش عادات تازه، تغییر در باورها و خلق وخوی و رفتار انسان ها، تکوین فرهنگ جهانیو نزدیک کردن جوامع سهمی شگرف دارند. البته میزان تاثیر رسانه ها و نیز استقبال همگانی از آنها در همه جوامه یکسان نبوده و تابع متغیر فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی هر جامعه است - سلجوقی، - 1387 لذا مطالعه و تحقیق در مورد رابطه فضای مجازی بر روی هویت دینی امری مهم و ضروری قلمداد میشود .به همیندلیل هدف نوشتار حاضر بررسی رابطه فضای مجازی - اینترنت - برهویتینی جوانان دانشجویان دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات است.
فضای مجازی5
فضای مجازی برای نخستین بار به وسیله ویلیام گیبسون 6در داستان نیومانسر - 1984 - 7 بکار رفت - هولمز، . - 2005 گیبسون، فضای مجازی موهوم را فضایی از تجسم مبتنی بر رضایت طرفین میداند و معتقد است این فضا جایگزینی است هم برای خود فیزیکی و هم خود مجازی. به عقیدهی او سلطه برمحیط فرد، داشتن تعامل، کشف هویت، و تحریک احساسات این پتانسیل را دارد تا در این حالتهای جایگزین سهیم شود - گیبسون, 1984: 54 همانطور که هایلس - - 1996 نشان می دهد، دیدگاه گیبسون خود به خود به وجود نیامده بود و دگر گونی های مبتنی برفناوری انجام شده در دهه های 1980 و 1990 نقش زیادی در ظهور این اصطلاح داشت - به نقل از ویتاکر، - 2004
امروزه اینترنت گستره فرهنگسازی و فرهنگپذیری را بیش از هر زمان دیگری وسعت بخشیده است و در نتیجهاطلاعات بیشتری را با شتابی غیر قابل تصور در مجاری ارتباطی جامعه جاری میکند و طبعاً مانند هر ابزار دیگری میتواند در جهات مثبت یا منفی مورد استفاده قرار گیرد. فضای مجازی فقط مجموعه ای از تعاریف نمادین است که شبکه ای از عقاید و باورها را رد وبدل می کنند. در واقع نامی است که تعداد زیادی از کاربردهای امروز فناوریهای جدید اتباطی را در بر می گیرد - بل، . - 2001 فضای مجازی عنوانی برای دنیایی کمسابقه و نوظهور در عصر پیدایش و گسترش رسانههای جدید ارتباطی است، که بیش از دو دهه نیز از رواج آن در جهان نمیگذرد. میتوان فضای مجازی را جهان ارتباط متقابل رایانهها و جامعهی حاصل از این ارتباطها دانست - ذکایی و خطیبی،. - 1385
کاربران اینترنتی
کاربران اینترنتی هم شامل مشترکینی است که برای دسترسی به اینترنت - به هر نوعی - هزینه می کنند و هم مردمی که به شبکه رایانه ای جهانی بدون پرداخت مستقیم به عنوان عضوی از خانواده، کار یا مدرسه دسترسی پیدا می کنند - گروه بانک جهانی8،. - 2009
دین9
تلاش برای تعریف دین و تبیین ماهیت آن به طوری که بتوان عرصه و حیطه آن را از دیگر بخشهای حیات اجتماعی متمایز ساخت، اساسا یک رویکرد غربی است. این تمایل زمانی در غرب قوت گرفت که میان »دین« از یک سو و »علم« و »سیاست« از سوی دیگر، نقاش نظری و دشمنی عملی جدی شد. وجود تعدد و تنوع فراوان در تعریف دین، علاوه بر تعدد منظر مطالعه - کلامی، تاریخی، جامعهشناختی، روانشناختی، فلسفی و... - و تنوع رویکرد - تحویلگرایانه، کارکردگرایانه، عقلگرایانه، شهودی، وجودی و... - ناشی از واقعیت دیگری است که باید از آن به تکثر »صورت دین« در تحقق خارجی آن یاد کرد.این دعوی که دین، جوهر واحدی است منبعث از تمایل درونی انسان که در تجلیات گونهگون خود در بسترهای فرهنگیاجتماعی مختلف، صور گوناگونی یافته است، از یک سو، و تلقی دیگری از آن که معتقد است دین پدیده ذاتاً متکثر و متباینی است که برحسب ضرورتهای اجتماعی، در حوزههای فرهنگی مختلف به گونهای مستقل شکل گرفته و ذهن آسانگزین بشری با تشخیص مشترکات، آنها را انتزاعاً«» یکی فرض نموده است، از سوی دیگر، منازعه دامنهداری را میان متکلمان و جامعهشناسان در درک و معرفی ماهیت دین برانگیخته است.
در اینجا بیآنکه قصد ورود به این نقاش و نزاع نظری ظاهراً بیسرانجام را داشته باشیم و یا بر نتایج مترتب بر »فطری« یا »کارکردی« دیدن دین اتکا کنیم، بر این واقعیت میتوان تاکید نمود که یکی از علل تنوع یافتن تعاریف دین، »گونهگونی تجلیات « آن است. از همین روست که دینشناسان متأخر به اتفاق، بر دشواری حصول توافق بر روی تعریف واحدی از دین اذعان نمودهاند. دشواری از آنجا ناشی میشود که از یکسو، وارد کردن هر ویژگی شاخص و عنصر ممیز در تعریف، دستهای از مصادیق قابل اطلاق دین را از شمول آن خارج میسازد و از سوی دیگر، فراگیر و گسترده گرفتن دامنه تعریف، انواع مکاتب مرامی و »شبه دین«10 را بدانمیافزاید - شجاعیزند، . - 8-15 ,1380
