بخشی از مقاله
دکتر شاهول محمدبن ابراهيم ، استاديار و رئيس دانشکده حسابداري ، علوم اقتصادي و مديريت دانشگاه بين المللي اسلامي مالزي است . وي داراي مقالات متعددي در زمينه حسابداري اسلامي و شريعت است ، که همگي گوياي ذهن مشغول ، دلنگراني وسيع و علاقه و مطالعات وصف ناشدني وي در ارتباط با دين مقدس اسلام و شريعت اسلامي است ، او که آرزوي داشتن حسابداري مبتني بر احکام خداوند و اسلام را هميشه در دل و ذهن خود دارد و علم و آگاهيهاي انکار ناشدني خود را هميشه در راه هدف و اعتقادش به کار گرفته است . وي از دانشمندان و مرداني است که اسلام در زمان و شرايط حاضر به آنها احتياج دارد. پس بايد حرفهايش را شنيد، مقالاتش و آثارش را مطالعه کرد و اگر ما نيز آرمان و هدفي مشترک با وي داريم ، بايستي با او همصدا و همگام شويم .
در مقاله حاضر، وي با تبيين مباني و حکمت وجودي و نقش حسابداري در کسب و کار و اقتصاد و سپس بررسي شرايط فعلي حسابداري و اقتصاد مرسوم ، آنرا حسابداري و اقتصاد سرمايه داري و سکولار مي داند و در مقابل ، لزوم تدوين و استقرار حسابداري و اقتصاد اسلامي در کشورهاي مسلمان را با توجه به دلايلي که ارائه مي کند، ضروري و انکارناپذير مي داند. وي ترکيب مذهب با حسابداري را نه تنها غيرممکن و انفجاري نمي داند، بلکه آنرا بسيار مثمر ثمر و ضروري مي شناسد.
مقدمه
براي حسابداران حرفه اي ، يعني کساني که بر مبناي اين ايده که حسابداري به عنوان رشته اي فني و عاري از ارزش است پرورش يافته اند، ايده و فکر الحاق يک صفت مذهبي و ديني به حسابداري ، مي تواند خجالت آور، غيرحرفه اي و حتي خطرناک به نظر برسد. اين امر در زمانيکه اين صفت الحاقي ، اسلام باشد )مسيحيت و يا بودايي تا حدودي قابل اغماض مي باشند(، که از طرف رسانه هاي جمعي با تروريسم معرفي مي شود، خجالت آورتر نيز جلوه مي کند.
از سويي ديگر، توسعه بانکداري و تامين مالي اسلامي ، در حال حاضر حتي از سوي مؤسسات سرمايه داري محض از قبيل سيتي بانک ، بانکهاي HSBC و ANZ پذيرفته شده و اين امر موجب انگيزش و علاقه مندي حسابداران به ايجاد فرصتهاي جديد در حرفه )مخصوصا در جهت بيداري از غفلتها و کم کاريها و تحقير بوسيله چهار موسسه بزرگ ( شده است . به نظر مي رسد، رسوايي انرون (Enron) موجب تحريک و روشن شدن مجدد و ايجاد علاقه اي در حسابداران و جامعه براي داشتن يک حرفه درخور اعتماد و امين که به طور صحيح از منافع عموم بيش از جيب خود مراقبت نمايد،گرديد.
ما اميدواريم که حسابداران به رغم علاقه ها و کنجکاويهايشان ، اين سري از مقالات را مفيد، آگاهانه و سودمند و درخور قبول يابند و همچنين اميدواريم که اين مقالات منجربه تامين حتي ذره اي از آنچه در جستجوي آن بوده اند بشود.
در اين مقاله ، ما در صدد توضيح چيستي حسابداري اسلامي هستيم اگرچه اين مقاله نمي تواند تعريف نهايي را ارائه کند توضيحي ، همراه با بحث در ارتباط با تفاوتهاي عمده مابين حسابداري اسلامي و حسابداري مرسوم و فراهم کردن برخي اصلاحات به منظور افزودن واژه اسلامي به واژه حسابداري ، ايجاد يک حالت اوليه براي حسابداري اسلامي و در نهايت ايجاد تفاوتهاي با اهميت مابين حسابداري بانکهاي اسلامي و حسابداري اسلامي با همان چيزي که در حال حاضر بسياري از مردم آن را خجالت آور مي دانند، از ديکر اهداف اين مقاله است .
معني حسابداري اسلامي
حسابداري اسلامي مي تواند به عنوان يک فرايند حسابداري که اطلاعات مناسب و نه ضرورتا محدود به داده هاي مالي را براي ذينفعان يک واحد تجاري فراهم مي کند تا آنها بتوانند از اينکه واحد تجاري همواره در محدوده و قلمرو شريعت اسلامي فعاليت کرده و به هدفهاي اقتصادي اجتماعي خود دست مي يابد، اطمينان يابند.
همچنين حسابداري اسلامي ، ابزاري است جهت قادر ساختن مسلمانان به ارزيابي ميزان پاسخگوييهاي خود در برابر خداوند با توجه به معاملات مابين انسان و محيط. معني حسابداري اسلامي ، در صورتي که آنرا با تعريف حسابداري مرسوم مقايسه کنيم ، آشکارتر خواهد شد. حسابداري مرسوم که ما مي شناسيم ، به عنوان شناسايي ، ثبت ، طبقه بندي ، تفسير و انتقال رويدادهاي اقتصادي به طوريکه استفاده کنندگان را قادر به تصميمگيريهاي آگاهانه نمايد، تعريف شده است (١٩٦٦ ,AAA). بر اين اساس ، چنين مشاهده مي شود که هم حسابداري اسلامي و هم حسابداري مرسوم ، نقش تهيه اطلاعات را عهده دار هستند. تفاوتهاي اين دو در زير ارائه شده است :
هدفهاي تهيه اطلاعات ؛
چه نوع اطلاعاتي بايد شناسايي شوند، و اين اطلاعات چگونه اندازه گيري ، ارزشگذاري ، ثبت و انتقال داده مي شوند؟ و اين اطلاعات به چه کساني استفاده کنندگان انتقال داده مي شوند؟
حال آنکه حسابداري مرسوم به تصميمگيريهاي آگاهانه توسط کساني که هدف غايي و نهايي آنها تخصيص کاراي منابع کمياب و محدود در دسترس به منظور استفاده موثر )و سودمند( از آنها به وسيله فراهم آوردن اطلاعات موثر و کارا در بازار است ، کمک مي کند .(FASB, 1978)
به طور واضح و آشکار، اين هدف براي استفاده کنندگان از طريق گرفتن تصميمهاي مناسب مربوط به خريد، فروش و يا نگهداري سرمايه گذاريها توسط آنان به دست ميآيد. از سوي ديگر، حسابداري اسلامي اميدوار است که استفاده کنندگان را قادر سازد به سازمانها و موسسات اسلامي از قبيل واحدهاي تجاري ، دولت يا NFP از طريق اعمال اصول شريعت و يا قانون اسلام در کسب و کار خود، پايدار مانده و قادر به ارزيابي نحوه دستيابي سازمانها و موسسه ها به هدفهاي خود شوند.
