بخشی از مقاله
مکان یابی نقاط مناسب جهت توسعه گردشگري کوهستانی در شهرستان لاهیجان با استفاده از نرم افزار GIS
چکیده :
مناطق کوهستانی از جمله اماکن طبیعی محسوب می شوند که گردشگران را بسوي خود جلب می نمایند. فعالیتهاي کوهنوردي و کوهپیمایی در دهه هاي اخیر مورد توجه گروههاي زیادي از اقشار قرار گرفته است. کوهستانها با تنوع آب و هوایی و دارا بودن جنگل ها، هواي پاك، مراتع، چشم اندازها و مناظر زیبا و بدیع و ... از مناطق داراي توان بالقوه اي هستند که می توان با اتخاذ تدابیر خاصی موقعیت ایده الی جهت توریسم بوجود آورند. در فراسوي نمودهاي محیطهاي کوهستانی، باید به این نکته توجه داشت که وجود تنگناهایی چون بروز سیلاب،ریزش بهمن ،لغزندگی زمین و ... اکوسیستم کوهستان را شکننده کرده به صورتی که توسعه بدون مطالعه، سبب ایجاد تخریبهاي جبران ناپذیر مناظر و حتی تخریب تاسیسات زیربنایی خواهد شد. بنابراین در توسعه گردشگري در منطقه کوهستانی، ارزیابی محیط لازم بوده تا با شناخت کامل توانهاي بالقوه آن برنامه ریزي نمود و نوع فعالیتهاي مجاز را معین کرد.
شهرستان لاهیجان مانند اکثر شهرستان هاي استان گیلان به خاطر بهر مندي از رشته کوههاي البرز ازتوان بالایی براي گردشگري وپذیرش توریسم برخوردار است.
روش کار در این تحقیق به صورت تحلیلی- کاربردي به همراه عملیات میدانی و استفاده از نرم افزار GIS است و هدف آن مکان یابی نقاط مناسب جهت توسعه تفرج گسترده در مناطق کوهستانی در شهرستان لاهیجان می باشد.
نتایج بدست آمده از این تحقیق گویاي این مساله است که با توجه به اینکه نزدیک به 120کیلومتر مربع از سطح شهرستان لاهیجان بصورت کوهستانی می باشد، با توجه به شیب بندي مناسب جهت توسعه تفرج گسترده لاهیجان داراي 38روستادراین منطقه می باشد .
واژگان کلیدي: مکان یابی ، گردشگري کوهستان، نرم افزار GIS
مقدمه:
محیط به عنوان رکن اصلی جریان گردشگري در تبلور فضایی براي جذب گردشگر نقش مهمی ایفا می کند و ابزارهاي متنوعی در اختیار می نهد.از این رو گردشگري و محیط (در ابعاد انسانی و طبیعی) به طور متقابل به هم وابسته اند. محیط بسیاري از جاذبه ها را شکل می دهد در حالی که پیشبرد توسعه جریان گردشگري خود به کیفیت محیط مورد بازدید بستگی دارد.علاوه بر آن اجراي طرحهاي گردشگري ، در مراحل مختلف همچون انتخاب و تعیین محل، ایجادامکانات دسترسی،احداث هتلها و سایر امکانات،ایجاد تسهیلات،شکل دهی و امکان فعالیتهاي تفریحی و جنبی و مهیا نمودن تاسیسات زیربنایی، در رابطه با محیط است و توجه به ابعاد محیطی در طرحهاي گردشگري همیشه در اولویت قرار دارد.(میراب زاده (1375
توسعه گردشگري در محیطهاي طبیعی باید در محدوده توانهاي محیطی باشد.منظور از توانهاي محیطی مجموعه داده هاي طبیعی است که در بهره وري اقتصادي انسان از محیط موثر بوده، در راستاي فعالیتهاي اقتصادي در محیط کاربرد دارد.عناصر طبیعی در اقتصاد گردشگري به عنوان ماده خام و اولیه در نظر گرفته و به شکلهاي مختلف عرضه می شود.این عناصر را که در گردشگري اهمیت دارد می توان به ساختارهاي زمین شناختی و ژئومورفولوژیکی،هیدرولوژي،پوشش گیاهی و حیات جانوري واقلیم تقسیم بندي کرد(UNIDO ،.( 1981
بهره گیري از جاذبه هاي فضاي کوهستان در روند برنامه ریزي توسعه اقتصادي می توانند سبب بالا بردن ارزش اقتصادي آن ناحیه گردد. گردشگري به عنوان یک صنعت داراي مزایایی است که توسعه آن در یک ناحیه مستعد،به نفع افزایش کار و درآمد ملی و هم به صورت ارز خارجی و هم به صورت سرعت گردش پول قابل توجه است.توریسم یک عامل مهم براي پیشرفت و تکامل اجتماعی،فرهنگی و اقتصادي کشورها محسوب می شود.انگیزه مسافرت هر چه باشد،در مجموع موجب برخورد فرهنگها شده و عقاید و نظرات جدید بوجود می آورد و در اثر این برخوردها تغییرات مطلوبی در آداب و رسوم، کردار و رفتار اجتماعی حاصل می شود.از جمله مزایایی که جهانگردي از نقطه نظر اقتصادي دارد،گستردگی زمینه اشتغال در آن است به گونه اي که هم کارگران ساده بدون مهارت و هم صاحبان مهارتهاي گوناگون می توانند در این رشته شاغل شوند.براي اشتغال در رشته هاي مختلف صنعت توریسم می توان با آموزشهاي ضربتی کوتاه مدت و میان مدت اشخاص صاحب ذوق سلیم و لایق در امر مدیریت را آماده کار نمود.توریسم پول و جمعیت را از مراکز تمرکز و ثقل صنعتی به سوي روستاها و نقاط طبیعی می کشاند. معمولا جهانگردي را در اصطلاح اقتصادي صادرات نامرئی محصولات و خدمات می نامند.
گردشگري در مناطق کوهستانی امروزه به عنوان یکی از انواع گردشگري محسوب شده که در تمامی طول سال در جریان است. مناطق کوهستانی به همراه دره هاي جالب و تماشایی، آب و هواي مطبوع، افزایش اکسیژن، کاهش دي اکسید کربن، افزایش بخار آب و ریزش باران، در جه حرارت مناسب 5-15) درجه سانتی گراد ) میزان آفتابی بودن روزها، سرعت باد، ریزش برف، ناهمواري و پوشش گیاهی داراي توان بالقوه زیادي براي صنعت اکوتوریسم می باشند بطوري که عزیمت به نواحی ییلاقی و خوش آب و هوا می تواند منجر به ایجاد استراحتگاهها گردد (رضوانی، 1374 ، صص ( 58-83
کوهستان در گذشته به عنوان محل زندگی و کشاورزي مردم و همچنین حمل و نقل و تجارت اهمیت ویژه اي داشتند و در دنیاي امروز ، گذران اوقات فراغت و تفرج. در مناطق کوهستانی ( که امروزه یکی از منابع عمده توریسم در جوامع پیشرفته است) به آمایش فضاهاي کوهستانی می پردازد و مردم منطقه را با این باور آشنا می سازد که چگونه می توان از داده هاي طبیعت در جهت افزایش درآمد و اشتغال و رفاه بیشتر و بهتر بهره گرفت.
فعالیتهاي جالب متعدد نظیر گشت و گذار، ورزشهاي کوهستانی مثل اسکی و لوژ، قله پیمایی، دامنه نوردي، صخره نوردي، دوچرخه سواري در کوهستان، گلگشت، کایت ، اردو زدن یا برپا نمودن چادر، استقرار کمپهاي بزرگ و دیدن شیوه ساده زندگی و آداب و رسوم محلی در مناطق کوهستانی کاربرد دارند.
شهرستان لاهیجان از جمله زیباترین و جذابترین مناطق توریستی استان گیلان محسوب می شود.جاذبه هاي طبیعی این شهرستان نه تنها مورد توجه میلیونها گردشگر داخلی بوده بلکه همواره به عنوان مقصد گردشگري خارجی نیز مورد توجه بوده است.وجود کوهستان در ضلع جنوبی شهرستان و اشراف آن به جلگه منتهی به سواحل دریاي خزر سبب شده است چشم اندازهاي طبیعی بسیار زیبا در این منطقه بوجود آید. از مهمترین ویژگی محیط کوهستانی لاهیجان قرار گیري آن در امتداد محور ترانزیت شمال و خصوصا استقرار شهر لاهیجان و روستاهاي مهم در دامنه هاي کوه می باشد که راه دسترسی به تمامی نقاط کوهستانی آسان نموده و زیرساختها در اکثر نقاط گردشگري وجود دارند.
محدوده کوهستانی شهرستان لاهیجان در بلندترین نقطه 7956متر ارتفاع داشته و 98 روستا به جمعیت حدود 36899 نفر در آن سکونت داشته و با کاشت چاي، تنباکو و دامداري امرار معاش می نمایند. هدف از نگارش این مقاله مکان یابی نقاط مناسب جهت توسعه گردشگري کوهستانی در شهرستان لاهیجان و بررسی شیب بندي منطقه جهت تفرج گسترده می باشد.
روش بررسی:
در این تحقیق با توجه به لزوم جمع آوري اطلاعات محیطی و تعاریف متغیرها از روشهاي میدانی و اسنادي( کتابخانه اي) استفاده شده است. روش کتابخانه اي شامل استفاده و جستجو در کتابخانه ها، نتایج کنفرانسهاي علمی، اسناد دولتی ملی و شخصی، استفاده از آمارنامه هاي مختلف می باشد.
روش میدانی مبتنی بر بازدید از محدوده مورد مطالعه و تعیین حدود و ثبت عوارض در سیستم اطلاعات جغرافیایی ( ( GIS می باشد.
جهت بررسی وضعیت شیب بندي مناطق کوهستانی جهت تفرج گسترده از مدل اکولوژیکی گردشکري ( مخدوم، ( 1382 بهره گرفته شده است. در این مدل شیب به سه طبقه تقسیم بندي شده تا با مشخص شده وضعیت منطقه بتوان جهت توسعه گردشگري را تعیین نمود . ( جدول شماره (1
به منظور تهیه نقشه شیب و بررسی بهتر مکان یابی نقاط مساعد گردشگري کوهستان در محدوده شهرستان لاهیجان از داده هاي رقومی در مقیاس 1:25000 همچنین نقشه هاي توپوگرافی در مقیاس 1:50000 وتصاویر ماهواره اي مربوط به سال 2002 استفاده شد . همچنین از نقشه هاي زمین شناسی درمقیاس1:50000 استفاده شده است .
براي ساخت نقشه شیب ابتدا مدل ارتفاع روقومی منطقه ایجاد شد dem یا همان مدل ارتفاع روقومی برحسب لایه هاي توپوگرافی ایجاد میشود . به این ترتیب که ابتدا لایه هاي توپوگرافی منطقه مورد مطالعه را باید فراخوانی می نمایید سپس بااستفاده از نرم افزار gis شما می توانید dem منطقه را ایجاد نمایید . این مدل ارتفاع رقومی کاربرد زیادي دارد یکی از کاربردهاي آن این است که برحسب ارتفاع می توانید شیب تهیه نمایید .(نقشه شماره ( 3
