بخشی از مقاله
چکيده
موسيقي پيوندي ذاتي با گردشگري دارد. به عنوان يک جاذبه ، يک معرف براي وضع معيشت و سبک زندگي و محملي براي پيام ها و انگيزه هاي سفر مي باشد. در ساده ترين سطح ، رويدادها و اجرا هاي صحنه اي موسيقي تقريبا پاي ثابت تمامي گونه هاي گردشگري فرهنگي هستند. گردشگري فرهنگي نوعي از گردشگري است که گردشگر را به فراگيري، آموزش ، کنکاش و کسب تجربه در باره فرهنگ حال و گذشته جامعه مقصد و مقايسه آن با داشته ها و انگيزه هاي جامعه خود و ديگران وا مي دارد.
در جريان گردشگري فرهنگي جنبه هاي معنوي فرهنگ بومي و همچنين تبلور عيني آن به عنوان ميراث فرهنگي از پارامترهاي اساسي هستند که به شدت داراي اهميت اقتصادي بوده و اطلاعات در آن به صورت ديداري منتقل مي شود. مرکز چندرسانه اي يک مرکز فرهنگي است که برنامه هاي متعددي از قبيل فيلم ، موسيقي، آموزش موسيقي و....به صورت چند رسانه اي در آن اجرا مي گردد. اين مرکز مي تواند به عنوان يک مرکز فرهنگي جهت معرفي و توسعه موسيقي بومي و محلي منطقه باشد. هدف اين تحقيق ، معرفي موسيقي محلي تبريز و اجراي آن در مرکز چند رسانه اي است که مي تواند يکي از جاذبه ها و پتانسيل هاي گردشگري فرهنگي اين منطقه باشد. روش مطالعه توصيفي-تحليلي بوده و نتيجه اين مطالعه نشان مي دهد که موسيقي محلي جزء جدا ناپذير فرهنگ منطقه مي باشد و مي تواند تاثير بسزايي بر روي توسعه گردشگري استان داشته باشد. پس با برنامه ريزي و اجراي برخي مراسم در مرکز چندرسانه اي مي توان ضمن احياي آداب و رسوم محلي، به جذب گردشگر در اين زمينه اقدام نمود.
واژه هاي کليدي: گردشگري، گردشگري فرهنگي، موسيقي محلي، مرکز فرهنگي، مرکز چندرسانه اي، تبريز.
١- مقدمه
فرهنگ ايراني عبارت است از دانش ها، باورها و اصول و ارزش هايي که بر مشي حيات اجتماعي و فردي ايرانيان تسلط دارد.
منابع و ماخذ اين فرهنگ در بدو امر، عقايد و باورهاي ديني مردم و در مرحله بعدي آداب و رسوم و ارزش هاي کهن ايراني است که تقابلي با ارزش ها و دانش هايي است که طي تاريخ طولاني تمدن ايراني در اثر تماس با ساير تمدن ها از آن ها اخذ شده و با استحاله به عنوان جزئي از فرهنگ ملي ايرانيان شناخته مي شوند (نقي زاده ، ١٣٨٥: ١٠٣).
در طول تاريخ ، فرهنگ نقش مهمي در گسترش «توريسم فرهنگي» ايفا کرده است و همواره به عنوان عاملي تعيين کننده در انتخاب مقصد، مطرح بوده است . ولي چنين به نظر ميآيد که با گسترش توريسم در ابعاد وسيع ، فرهنگ جايگاه برتر خود را از دست ميدهد. عليرغم آن که هنوز فرهنگ نقش مهمي در تعيين رفتار مسافران دارد، ليکن طنين مصرف فرهنگي به خاموشي ميگرايد. در دهه هاي اخير نوعي تجديد علاقه مندي به مقولات فرهنگي در جوامع مشاهده ميشود که اين امر در انتخاب مقصد سفر براي تعطيلات يا اقامتهاي کوتاه مدت و حتي گردش هاي يک روزه نقش تعيين کننده اي دارد. در سطح بين المللي آن چه که باعث تمايز در انتخاب کشورهاي مقصد از سوي مسافران ميشود «تنوع فرهنگي» و «غناي ميراث فرهنگي» کشورهاست .
مردم ايران به موازات فرهنگ رسمي و مکتوب خود، يک فرهنگ شفاهي يا فرهنگ مردمي هم دارند که هرکدام تمامي مواد و اجزاء خويش را دارا است و به اين اعتبار، هفت دستگاه رديف موسيقي اصيل شناخته شده و متداولي که در ايران وجود دارد در شمار فرهنگ رسمي محسوب مي شود و موسيقي هاي محلي سراسر ايران و فرهنگ توده ، چنان عرصه پهناوري دارد که نيروي چند هزار نفري کاردان و علاقه مند بايد سالها به مطالعه و تحقيق علمي و گرد آوري فني و اصولي به پردازد و مواد آن ها را از حافظه سالخوردگان و هنرمندان هر ناحيه بگيرد و ثبت کند (انجوي شيرازي، ١٣٧٧: ٤٨).
آهنگ هاي محلي، چکيده اي از زندگي پاک و بي آلايش افراد زحمتکش و فعالي است که به دور از فرهنگ شهري و برکنار از هرگونه تصنع و تظاهر و جاه طلبي در مناطق و روستاهاي خود، ساده و بي پيرايه زندگي مي گذراندند. سازنده آهنگ هاي محلي را در واقع بايد تمام افراد يک قوم و يا محل دانست که از بدو پيدايش ، زبان به زبان و دهان به دهان به نسل هاي بعدي منتقل شده و مطابق با زندگي محلي، از صافي و غربال گذشته و پالايش يافته اند. آهنگ هاي محلي کلي بوده و فرمايشي نبودند و به منظور منافع مادي ساخته نشده اند. بلکه فقط نياز عاطفي سازندگان ، عامل خلق ، تزئين و تکامل آنها بوده است . ولي چون طرز تفکر، نحوه زندگي برخورد سازندگان با مشکلات و وضع جغرافيايي، اقتصادي و آيين و سنن آنها با يکديگر متفاوت بوده ، آهنگ ها و ترانه هاي گوناگوني خلق شده است (ناهيد، ١٣٧٧: ٦٨ و ٦٩).
در اين راستا مطالعه حاضر سعي دارد ضمن معرفي موسيقي محلي تبريز، به توانمندي هاي آن به عنوان يکي از جاذبه هاي گردشگري فرهنگي در اين استان بپردازد.
٢- مفاهيم و اصطلاحات
٢-١- فرهنگ
فرهنگ را مي توان به فرهنگ مادي و فرهنگ معنوي تقسيم بندي کرد. فرهنگ مادي به مجموعه اي از پديده ها اطلاق مي گردد که محسوس و ملموس و قابل اندازه گيري با موازين علمي و کمي است ، مانند فنون ، ابزارهاي کاربردي و توليدي، وسايل و آثار معماري. فرهنگ غير مادي به موضوعات و مسايلي گفته مي شود که به موازين کمي قابل اندازه گيري نيست و به آساني نمي توان آنها را مقايسه و ارزيابي کرد، مانند: معتقدات ، ضوابط خويشاوندي، زبان ، هنر، ادبيات و رسوم که در واقع هويت فرهنگي يک جامعه را تشکيل مي دهد و به تبع از دست دادن يا به عاريت گرفتن آن ضايعه اي است که قوميت يک گروه اجتماعي را تهديد مي کند. اگرچه به هم پيوستگي فرهنگ مادي و غير مادي به ظاهر مشخص نباشد، ولي اين پيوند و تاثير، به تدريج و با توجهي اندک برملا مي شود (روح الاميني، ١٣٨٤: ٢٥-١٧).
٢-٢- گردشگري
گردشگري به مجموعه فعاليتي اطلاق مي شود که در جريان مسافرت يک گردشگر اتفاق مي افتد. اين فرآيند شامل هر فعاليتي از قبيل برنامه ريزي سفر، مسافرت به مقصد، اقامت ، بازگشت و حتي ياد آوري خاطرات آن نيز مي شود. همچنين فعاليت هايي که گردشگر به عنوان بخشي از سفر انجام مي دهد، نظير خريد کالاهاي مختلف و تعامل ميان ميزبان و مهمان را نيز در بر مي گيرد. به طور کلي مي توان هرگونه فعاليت و فعل و انفعالي را که در جريان سفر يک سياحتگر اتفاق مي افتد گردشگري تلقي کرد (لومسدون ، ١٣٨٧: ٣٤-١٥).
٢-٣- گردشگري فرهنگي
منظور از فرهنگ پديده هاي معنوي، هنري و علمي مي باشد که شناخت آن ها در پيشرفت اقوام و اجتماعات مختلف اثر بسزايي داشته است و در عين حال وسيله بسيار موثري براي جلب توجه جهانگرداني است که علاقمند هستند اين آثار را از نزديک مشاهده کنند (رضواني، ١٣٧٤: ٥٠). گردشگري فرهنگي از دو لحاظ تعريف مي شود. در بعد مفهومي، گردشگري فرهنگي حرکت انسان ها به سوي جاذبه هاي فرهنگي و جدا شدن از مکان هاي معمولي با هدف به دست آوردن اطلاعات و تجربه هاي جديد براي ارضاي نيازهاي فرهنگي تعريف شده است . از نظر فني، گردشگري فرهنگي حرکت انسان ها به جاذبه هاي فرهنگي خاص همچون مکان هاي تاريخي، نشانه هاي زيباشناختي و فرهنگي، هنرها و نمايش ها که خارج از مکان معمول سکونت قرار دارند را در بر مي گيرد (سندلر، ٢٠٠٧). گردشگري امکان تبادل فرهنگي ميان مردم محلي و گردشگران را فراهم مي آورد، ايشان درباره يکديگر مطلبي مي آموزند و نسبت به آن احترام قايل خواهند شد (رنجبريان ، ١٣٧٩: ٧٩).
گردشگري فرهنگي طبق اصول جهاني به ٢ نوع تقسيم مي شود :
١- گردشگري نوع اول ، که شامل ديدار از سايت هاي ملموس مانند موزه ها، سايت هاي تاريخي، باستان شناسي و معماري مي شود.
٢- گردشگري نوع دوم ، که شامل ميراثي ناملموس مانند آداب و رسوم ، فرهنگ ، نوع معيشت و جنبه هاي علمي مردم شناسي مي باشد.
طبق آمار سازمان جهاني گردشگري، ٣٧درصد گردشگري بين المللي با انگيزه ي فرهنگي است و به طور چشمگيري اين فرآيند، در حال افزايش است . رشد روزافزون اين نوع از گردشگري، توجه برنامه ريزان و سياست گذاران را در جهان به خود معطوف کرده است و در فرآيند برنامه هاي توسعه ي ايران نيز اين تأثير به خوبي مشاهده ميشود.
