بخشی از مقاله
پیاده سازي دولت الکترونیک
در استان خراسان شمالی
واژه هاي کلیدي : دولت الکترونیک1 ، فناوري اطلاعات و ارتباطات2 ، شهر الکترونیک 3، آمادگی براي دولت الکترونیک ، شکاف دیجیتالی ، جامعه دانایی محور4
چکیده :
در شروع هزاره سوم، فناوري اطلاعات به عنوان عمده ترین محور تحول و توسعه در جهان منظور شده و دستاوردهاي ناشی از آن نیز به گونه اي با زندگی مردم عجین گردیده است که روي گردانی و بی توجهی به آن ، اختلالی عظیم را در جامعه بوجود می آورد . در این راستا وجود برنامه هاي راهبردي توسعه فناوري اطلاعات به منظور شناسایی ، انتقال، جذب ، بومی سازي و همگامی و هم راستایی با جهان دانش در هر منطقه و استان هر کشوري می تواند زمینه حضور تدریجی ، منطقی ، علمی ، اقتصادي ، اجتماعی ، فرهنگی و سیاسی این پدیده ارزشمند را فراهم نماید که در حال حاضر معیار سنجش آمادگی استفاده از فناوري اطلاعات و ارتباطات در جهت ارائه اطلاعات و خدمات به شهروندان ، بخش هاي اقتصادي ، کارمندان دولت و سایر قسمت هاي دولتی و تحت عنوان دولت الکترونیک در هر منطقه می باشد .
دولت الکترونیک مزایاي مهمی براي شهروندان ، مشاغل و دولت ها در سرتاسر جهان بوجود آورده است ، اگرچه این فناوري هنوز دوره نوجوانی خود را طی می کند ولی قابلیت هاي انعطاف پذیر اینترنت شامل پتانسیل بالاي آن براي کاستن فوق العاده هزینه ها ، افزایش سود ، گسترش موارد قابل دسترس و از بین بردن فاصله ها است . دولت الکترونیک در حقیقت روش کلیدي براي دستیابی به بسیاري از اهداف مذکور است و دولت الکترونیک چیزي نیست جز سرعت دادن و کیفیت بخشیدن به خدمات رسانی مردم و کسب و کارهاي کشور جهت ارتقا سطح تحرك اقتصادي و رفاه اجتماعی .
ما در این مقاله به تعریف دولت الکترونیک ، هدف از پیاده سازي دولت الکترونیک را با توجه به کارکرد هاي مختلفش بیان کرده ایم . در ادامه با ذکر مزایاي دولت الکترونیک ، به ارزیابی میزان آمادگی و وجوه مختلف اجراي دولت الکترونیک در استان خراسان شمالی می پردازیم و در نهایت مراحل طراحی و پیاده سازي دولت الکترونیک در استان خراسان شمالی را ارائه خواهیم کرد .
.1 مقدمه
اطلاعات و اطلاع رسانی، مهمترین ابزار استراتژیک براي مدیریت و اداره صحیح همه واحد هاي اقتصادي، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی محسوب می گردد . در این راستا مدیریت سازمانهاي استانها به توجه به عمق وظایف و پیچیدگی روابط اقتصادي، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی عصر تعاملی حاضر، از اهمیت دوچندانی برخوردار اند . به دلیل اهمیت اطلاعات در فرآیند تصمیم گیري، فناوري اطلاعات در جهان با سرعت چشم گیري در حال توسعه است و تمامی فعالیت هاي روزمره بشر را تحت تاثیر قرار داده است .
در حوزه سرعت دادن و کیفیت بخشیدن خدمات رسانی به مردم استان خراسان شمالی و رشد کسب و کار هاي استان جهت بالا رفتن سطح تحرك اقتصادي و رفاه اجتماعی، لزوم اجراي دولت الکترونیک در استان خراسان شمالی در راستاي سند راهبردي توسعه فناوري اطلاعات کشور، ملی، طرح تکفا و قوانین و مصوبات رسمی کشور در این زمینه، به عنوان مرجع رسمی قابل استناد لازم و ضروري به نظر می رسد .
براي آغاز فرآیند دولت الکترونیک در استان خراسان شمالی، ابتدا باید از نظر استراتژیک چشم انداز، رسالت و برنامه اجرایی این فرآیند را مشخص کرد، که ما چشم انداز و ماموریت و برنامه هاي پیشنهادي اجراي دولت الکترونیک در استان خراسان شمالی را به صورت زیر ارائه می دهیم .
چشم انداز( : ( vision استان خراسان شمالی، استان پیشرو مبتنی بر جامعه دانایی محور .
رسالت و ماموریت ( : ( mission بکارگیري فناوري اطلاعات در تبدیل فرصت ها و منابع مالی به ثروت، توانایی و افتخار در راستاي توسعه پایدار ملی و خدمات رسانی .
ما در این مقاله ضمن بررسی ادبیات موضوع به تعریف دولت الکترونیک، هدف از پیاده سازي دولت الکترونیک با توجه به کارکرد هاي مختلفش در زمینه اقتصادي، سیاسی، فرهنگی، خدمات رسانی و اطلاع رسانی و اثرات بسیار زیادي که در استان خراسان شمالی به دنبال خواهد داشت پرداخته ایم . در ادامه با ذکر مزایاي دولت الکترونیک، به ارزیابی میزان آمادگی و وجوه مختلف اجراي دولت الکترونیک در استان خراسان شمالی می پردازیم و در نهایت مراحل طراحی و پیاده سازي دولت الکترونیک در استان خراسان شمالی براي تحقق شعار » استان خراسان شمالی، استان پیشرو در زمینه دولت الکترونیک « را ارائه خواهیم کرد .
.2 تعریف دولت الکترونیک :
براي دولت الکترونیک تعاریف مختلفی ارائه شده است. به عنوان مثال تعریف »گروه کاري انجمن روابط بین الملل اقیانوسیه« در مقاله »رهیافت براي نیل به دولت الکترونیک در جهان در حال توسعه« به این صورت می باشد : »استفاده از ICT براي ایجاد یک دولت کارا و موثر، با سهولت دستیابی به خدمات دولتی، دسترسی آزاد به اطلاعات براي عموم و همچنین ایجاد یک دولت پاسخگو به شهروندان.[1]« تعریف بانک جهانی از دولت الکترونیک به این ترتیب است : » استفاده از فناوري اطلاعات و ارتباطات براي بهبود کارایی1، اثر بخشی2، شفافیت و مسئولیت پذیري دولت[2]«
کمیته مشورتی فناوري اطلاعات ایالات متحده آمریکا3 دولت الکترونیک را به این صورت تعریف نموده است : »دگرگونی در زمینه دسترسی به دولت از طریق فناوري اطلاعات[3]« و بالاخره تعریف کشورمان در طرح تکفا بصورت زیر است »:بکارگیري فناوري اطلاعات و طراحی مجدد فرآیندهاي کاري به منظور ارائه خدمات دولتها به صورت بهینه و همچنین تسهیل تعامل مردم با دولت.[10]«
.3 هدف از پیاده سازي دولت الکترونیک :
مفهوم دولت الکترونیک به جنبه هاي مختلف جامعه مانند شهروندان، بخش تجاري و خود دولت مرتبط می گردد . پیاده سازي دولت الکترونیک با توجه به کارکردهاي مختلفش در زمینه اقتصادي، سیاسی، فرهنگی، خدمات رسانی و اطلاع رسانی تأثیرات بسیار زیادي را در استان خراسان شمالی، به دنبال خواهد داشت که در زیر به توضیح آنها خواهیم پرداخت.
کارکرد اقتصادي : در این دیدگاه دولت تلاش می کند تا با استفاده از اینترنت و تجارت الکترونیک، موقعیت و وضعیت اقتصادي استان خراسان شمالی را که شامل عناصري چون منابع بودجه اي، سرمایه گذاري، تولیدات و هزینه هاي جاري دولت می شود را بهبود می بخشد و باعث گسترش خدمات بانکداري الکترونیکی و استفاده از کارتهاي اعتباري، کاهش کاغذ بازي، کاهش هزینه ارائه خدمات و جلب توریست بیشتر براي استان خراسان شمالی و ایجاد زمینه براي سرمایه گذاري داخلی و خارجی و ارتباط تجاري استان خراسان شمالی با کشورهاي همسایه و سایر نقاط جهان شود.[3,10]
کارکرد خدمات رسانی : در این دیدگاه، دولت به این نکته معطوف می شود که با استفاده از ICT ، امکانی را فراهم آورد تا شهروندان استان خراسان شمالی بتوانند هر چه سریعتر، ارزانتر و بدون دردسر خدمات مورد نیاز خود را از ادارات و نهادهاي دولتی دریافت نمایند. در این دیدگاه تسهیل دسترسی به خدمات دولتی، افزایش تعداد خدماتی که بصورت تلفنی و اینترنتی ارائه می گردند و افزایش مسئولیت پذیري و پاسخگویی نهادهاي دولتی، نکات کلیدي بشمار می آیند. بعنوان مثال شرکت مایکروسافت در این کارکرد به »دریافت خدمات در هر زمان و هر مکان« و »دریافت خدمات به شکل دلخواه شهروندان باشد« تأکید می نماید.[12,3]
کارکرد اطلاع رسانی : در این دیدگاه دولت قصد دارد تا با استفاده از امکانات ICT بتواند، اطلاعات را هر چه بیشتر و سریعتر ـ ابتدا در محدود مقررات و سیاستهاي اطلاعاتی – در میان جامعه به اشتراك بگذارد. به این نگرش که در جهان مبتنی بر اطلاعات، افرادي داراي قدرت بیشتري خواهند بود که بیشتر و سریعتر به اطلاعات دسترسی داشته باشند و به عقیده بعضی از متخصصین مهمترین مزیت دولت الکترونیک
»افزایش میزان دسترسی جامعه به اطلاعات« است. در این حالت افزایش و تعمیق استفاده از اینترنت و نیز افزایش شفافیت دستگاههاي دولتی مورد توجه خواهد بود.
کارکرد سیاسی : در این دیدگاه توجه دولت به این مسأله معطوف می گردد که بتوان با استفاده از ICT، میزان مشارکت شهروندان را در تصمیم گیري ها افزایش داده و مردم سالاري را گسترش داد که این باعث بالا رفتن وجه سیاسی استان بعنوان یک استان پیشرو در کشور و منطقه آسیا خواهد بود. بعنوان مثال، ایجاد امکان انتخابات از طریق اینترنت و یا برقراري سیستم هاي نظرسنجی اینترنتی نمونه هاي قابل توجهی در این زمینه می باشند.[13]
کارکرد فرهنگی : در این دیدگاه می توان به شفاف سازي امور و فرایندها، آموزش مجازي مردم در موضوعات عمومی و اختصاصی در همه جا و در هرزمان دلخواه، امکان انتشار رسانه هاي دیجیتالی براي شهروندان استان خراسان شمالی، استفاده از کتابخانه هاي دیجیتالی، انتشار اخبار و اطلاعات به هنگام مربوط به استان و افزایش سواد دیجیتالی مردم و نشر فرهنگ و عقاید و دهها اثر فرهنگی دیگر اشاره کرد.[12]
4. مزایاي دولت الکترونیک [11]:
1. مدیریت دولتی کاراتر
2. ارائه بهتر خدمات دولتی به شهروندان
3. تعامل بهتر با شهروندان و بخش ها بازرگانی و صنعتی
4. افزایش توان از طریق دسترسی به اطلاعات
5. ارائه خدمات به مردم ، در هر زمان و در هر مکان
6. تسهیلات و سرعت بیشتر
7. شفافیت بالاتر
8. مسئولیت پذیري بیشتر
9. یکپارچه سازي شهروندان
.10 گسترش فرهنگ خود محوري در خدمات رسانی
. 5 ارزیابی میزان آمادگی براي دولت الکترونیک :
یکی از قدمهاي ابتدایی براي رسیدن به دولت الکترونیک ، تعیین میزان آمادگی دولت و جامعه براي تغییرات لازم و تطبیق با وضعیت جدید می باشد . عناصر متعددي در تعیین آمادگی دخالت دارند . همچنین این عناصر با توجه به شرایط دولت و شهروندان و همین طور با توجه به اهداف تعیین شده براي دولت الکترونیک، براي هر کشور و یا استان متفاوت خواهند بود . با این وجود ، به طور کلی می توان عناصر آمادگی را به چهار دسته زیر تقسیم نمود: [13]
. 1 آمادگی دولت ( حکومت ) براي تغییرات
. 2 آمادگی شهروندان براي تغییرات
. 3 فناوریهاي لازم براي تغییرات
. 4 آمادگی فرهنگی براي تغییرات هر یک از چهار بخش شامل عناصر متعددي می باشد که می توانند میزان آمادگی براي آغاز حرکت به سمت دولت الکترونیک را مشخص
نمایند . از سوي دیگر این عناصر و میزان بهبود آنها در طی اجراي برنامه دولت الکترونیک می توانند به عنوان شاخص هاي لازم براي اندازه گیري موفقیت و پیشرفت دولت الکترونیک مورد استفاده قرار بگیرند . در ادامه به شکل خلاصه این موارد مورد بررسی قرار می گیرند .
1-5 آمادگی دولت (حکومت ) براي تغییرات 1-1-5 اراده سیاسی1
به عقیده متخصصان، مانند هر فرآیند اصلاحی دیگر ، مهمترین عنصر آمادگی براي حرکت به سمت دولت الکترونیک، وجود اراده و انگیزه در میان رهبران سیاسی است . این اراده سیاسی اصطلاحا »رهبري الکترونیک « نامیده می شود . از آنجا که فرآیند دولت الکترونیک منابع مالی و انسانی هنگفتی را به طور همزمان درگیر می نماید، در صورت عدم پشتیبانی از سوي عالیترین رده هاي مدیریتی کشور، خطر شکست این فرآیند بسیار بالا خواهد بود . شکست در اجراي فرآیند دولت الکترونیک عواقب بسیار وخیمی مانند کاهش شدید اعتماد عمومی به دولت و ضررهاي مالی و بودجه اي هنگفتی در پی خواهد داشت . بنابراین فرآیند دولت الکترونیک تنها در استان خراسان شمالی تنها هنگامی قابل پی گیري خواهد بود که اراده سیاسی فعال، با ثبات و انگیزه رهبران سیاسی شکل گرفته باشد [4].
2-1-5 رویه ها
رویه هاي درون سازمانی، بین سازمانی و خدمات رسانی سازمان هاي استان خراسان شمالی همگی باید متناسب با فناوریهاي جدیدي که قرار است مورد استفاده قرار بگیرند ، بازبینی شده و در صورت نیاز مجددا طراحی گردند . به عنوان مثال باید رویه هایی که در گذشته اتوماتیک و یا الکترونیکی شده اند، ارزیابی گردد و میزان موفقیت این تغییرات اندازه گیري گردد. این بررسی باعث خواهد شد که برنامه هاي جدید بر مبناي موفقیت هاي گذشته شکل بگیرد و از دوباره کاري جلوگیري شود . همچنین باید رویه هایی که مفید و اثر بخش نیستند و می توان آنها را حذف نمود تشخیص داده شوند [3].
3-1-5 منابع مالی و بودجه اي
باید امکان فراهم کردن بودجه لازم براي اجراي فرآیند دولت الکترونیک مطمئن شد . همچنین در بررسی این عامل، منابعی که می توانند در اجراي برنامه ها در استان خراسان شمالی سرمایه گذاري کنند ، باید تعیین گردند مانند درآمدهاي دولت ، بخش خصوصی و سرمایه گذاري خارجی .
