بخشی از مقاله
چکیده
امروزه شهرها هر اندازه وبُعدی داشته باشند، به یک مدیریت بهینه، جهت کاهش مشکلات فرهنگی، اجتماعی، خدماتی، ایجاد آرامش و آسایش، اجرای عدالت به نحو مؤثر و تقویت روحیه مشارکت شهروندان نیازمندند. مزایای شهرهای کوچک در تعادل بخشی در توسعه منطقه ای و زندگی در شهرهای کوچک، باعث شده است تا در سالهای اخیر در سیاست گذاری توسعه شهری و ملی توجه بیشتری را به خود جلب کنند. این شهرها با وجود نقاط قوت و فرصتهای متنوع پیش رو، به لحاظ مدیریتی به ویژه در امور مالی با مشکلات زیادی روبرو هستند. پژوهش حاضر با رویکردی استراتژیک در صدد شناسایی و تحلیل نقاطقوّت و ضعف، فرصتها و تهدیدهای پیش روی مدیریت شهری اشنویه، جهت دستیابی به راهبردهای بهبود مدیریت شهری بوده است.
این تحقیق از لحاظ هدف، کاربردی و روش تحقیق آن توصیفی تحلیلی بوده و برای جمعآوری دادهها و اطلاعات مورد نیاز، از بررسیهای اسنادی کتابخانهای و مطالعات میدانی بهرهگیری شده و در نهایت تجزیه و تحلیل یافتهها با رویکرد تحلیل عوامل استراتژیک SWOT انجام شده است. نتایج نشان میدهند که شهر اشنویه، با وجود مشکلات خاصی که با آن مواجه هستند؛ به افراد با تجربه و متخصص جهت امر مدیریت و انجام وظایف تخصصی نیازمندند. علاوه بر این، در این زمینه، حمایت و تقویت بنیه مالی از سوی دولت، به منظور ارائه راهکارهای پایدار، ضروری است.
واژگان کلیدی: شهر اشنویه، شهر کوچک، مشکلات مدیریت شهری، مدل SWOT
.1 مقدمه
اداره یک شهر بدون مدیریت، امکانپذیر نیست. گسترش شهرها، طراحان، برنامهریزان و کارشناسان امور شهری را به مطالعه بیشتر در ابعاد گوناگون توسعه مناطق و تجزیه و تحلیل وجوه گوناگون مدیریت شهری؛ به منظور ارائه راهکارهای نوین واداشته است. از یک سو، پیچیدگیهای خاصی در مدیریت و اداره شهرهای بزرگ به نسبت جمعیت و تراکم وجود دارد و از سوی دیگر، شهرهای کوچک و میانی نیز با معضلات و مشکلات و مسائلی مواجه هستند؛ از این رو، اگر این مسائل با برنامه و هدفمند، حل نشوند، در آیندهگِرِه مدیریت شهری، در سطح ملی و منطقهای و محلی کورتر خواهد شد - زیاری و همکاران، . - 38 :1393 شهرهای کوچک هر اندازه کوچک باشند؛ از آنجا که شهر هستند، گرفتاریهای فراوانی برای اداره آنها وجود دارد.
هرهرچند کوچک و کم جمعیت هم باشد، پدیدهای پیچیده است و اگر ابزار و امکانات کافی برای اداره آن فراهم نشود، اداره آن به مراتب از شهرهای بزرگ که مملو از امکانات، سرمایه و نیروی انسانی متخصص هستند؛ دشوارتر خواهد بود - معصوم، . - 6 :1380 مهمترین هدف مدیریت شهری ارتقاء شرایط کار و زندگی جمعیت، در قالب اقشار و گروه های مختلف اجتماعی و اقتصادی و حفاظت از حقوق شهروندان و تشویق به توسعه اقتصادی واجتماعی پایدار است - سعید نیا،. - 46:1379 امروزه مدیریت شهری در جهان تحول اساسی یافته است و شهرها برای آن مدیریت می شوند تا بتوانند رفاه و آسایش ساکنان خود را تأمین سازند - شیعه،. - 9:1382
مدیریت شهری در آینده به طور اعم و در قرن 21 به طور اخص دچار نوعی چالش خواهد بود، چالشی که خود تابعی از تغییر وتحولات فناورانه، جمعیتی، اقتصادی، سیاسی و بین المللی محسوب می شود - صالحی،. - 137:1381در این نوشتار، مسائل و مشکلات مدیریتی شهرهای کوچک - نمونه موردی شهر اشنویه - مورد بررسی قرار میگیرد؛ اینکه این شهرها برای اداره امور خود با چه دشوار یها و مشکلاتی، دست به گریبان میباشند و در نهایت چگونه مدیریت درست، میتواند پایداری شهری را در این گونه شهرها به دنبال داشته باشد.
.2 تئوری و پیشینه تحقیق
مفهوم مدیریت شهر پس از دهه 1970 از سوی سازمان بینالمللی برنامه مدیریت شهری بانک جهانی و مرکز سازمان ملل، جهت بهبود مدیریت رشد شهرها در کشورهای در حال توسعه به طور جدی مطرح شد. بر اساس اسناد منتشر شده از سوی کمیسیون سکونتگاههای انسانی سازمان ملل - - UNCHS در سال 1993، اهداف مدیرتی شهری شامل الف: ارتقاء شرایط کار و زندگی همه ساکنان شهر با توجه ویژه به کسانی که موقعیت پایینتری در برآوردن نیازها و حفاظت از حقوق و شئونات خود دارند؛ ب: تشویق توسعه اقتصادی و اجتماعی پایدار؛ ج: حفاظت از محیط کالبدی می-شود. - طاهرخانی، - 45 :1379
شالوده مدیریت شهری عبارت است از برعهده گرفتن نقشی فعال در توسعه، مدیریت و هماهنگسازی منابع برای دستیابی به اهداف توسعه شهری - سعیدی، - 133 :1388 به بیانی دیگر مدیریت شهری عبارت از سازماندهی عوامل و منابع برای پاسخگویی به نیازهای ساکنان شهر است. هدف کلان مدیریت شهری ایجاد محیطی قابل زندگی برای همه همراه با عدالت اجتماعی، کارآیی اقتصادی و پایداری زیست محیطی است . - Stewartt,2005 - بسیاری، معتقدند که جامعه آینده، جامعه ای شهر نشین خواهد بود. بنابراین، شهرها به جای این که مکان هایی بی ثمر برای سرمایه گذاری اقتصادی یا تراکم کارگران بیکار با انبوه مشکلات اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی باشند؛ باید به مراکز رشد و پویایی اقتصادی و اجتماعی، در چارچوب ملی بدل شوند.
این مراکز، باید آفرینشگر فرصتهایی ارزنده برای رفاه و توسعه نه تنها جمعیت ساکن در آن، بلکه جمعیت تمامی کشور باشد - لطفی، . - 12:1388 جامعه جهانی، امروزه به این نتیجه رسیده است که مشکل عمده مدیریت شهری کمبود منابع مالی یا تکنولوژی مدرن و یا نیروی انسانی ماهر نیست بلکه بیش و پیش از همه، مشکل اصلی در شیوه اداره این عوامل است - ترابی،. - 6:1383 نیم نگاهی به وضعیت مدیریت شهری در ایران نشان می دهد به دلایلی چون تمرکز گرایی، برون زا بودن برنامه ها وطرح های شهری، اقتصاد رانتی ومبتنی بر نفت، مدیریت شهری در سیطره دولت است ومدام از مدیریت سیستمی و یکپارچه فاصله گرفته و در گرداب مدیریت بخشی وسلولی گرفتار آمده و همچنین از روند شهرنشینی و مسائل برآمده از این شهرنشینی ، عقب مانده و در دیدگاه ها و نگرش های از بالا به پایین گرفتار گردیده است - بوچانی،. - 12:1386
سعی این مقاله در این است که با در نظر گرفتن موارد فوق ودرک این امر که تحلیل و شناخت توانها و محدودیت های مدیریت خوب شهری میتواند تاثیر بسزایی در جهت اخذ تصمیمات صحیح در امر برنامه ریزی وتعیین استراتژی مناسب جهت بهبود مدیریت شهری اشنویه داشته باشد. همچنین با شناسایی توانها ومحدودیتهای امر مدیریت شهری راهبردها و راهکارهایی جهت بهبود و ارتقاء جایگاه مدیریت خوب شهری ارئه شود. بنابراین نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدید های مدیریت خوب شهری با استفاده از تکنیک - SWOT - مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت تا در نهایت بهترین راهبرد و استراتژی جهت بهره گیری از نقاط قوت و فرصت ها برای از بین بردن و کاهش نقاط ضعف و تهدید ها در جهت توسعه و بهبود مدیریت شهری درساختار مدیریت شهر اشنویه ارایه گردد.
مسائل و مشکلات مشخص مدیریتی شهرهای کوچک بطور خاص آنگونه که لازم است تاکنون مورد توجه قرار نگرفته است، اما در زمینه مسائل عام شهرهای کوچک پژوهشهایی انجام گرفته است که از جنبههای گوناگون به این مساله پرداخته شده است. به همین دلیل مدیریت شهری در مواجه با عملکردهای گوناگون شهر و رفتارهای متفاوت ساکنان شهر، انطباق برنامهها و طرحها بر شرایط ویژه و مشخص هر شهر، فاقد زمینه علمی و عملی لازم میباشند - جوادی، . - 1382 بیشتر مطالعات به صورت مطالعات کلی و عام به شهرهای کوچک پرداخته شده است، در مواردی اهمیت شهرهای کوچک از جنبه جایگاه و نقش این شهرها در توسعه منطقهای، در مواردی نیز از جنبه زیست محیطی و مدیریت شهری به این مسئله توجه شده است و در پژوهشهایی نیز ابعاد اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و مدیریتی شهرهای کوچک مورد بررسی قرار گرفته است؛ در این موارد غالباً بیشتر به شهرهای کوچک به عنوان یک فرصت اقتصادی B اجتماعی و زیست محیطی نگریسته شده است - . - BELL AND JAYNE, 2006
همچنین - کاربو رامیرز و زیورا - به بررسی نقش شهرهای کوچک در حفظ زیست بومها پرداختهاند و این شهرها را دارای نقاط قوت زیاد طبیعی و زیست محیطی و یک اولویت برای زندگی و ارتقای کیفیت زندگی دانستهاند - . - Carb¼-Ramírez & Zuria, 2011 همانطور که اشاره شد در بخش عمدهای از پژوهشها نقش منطقهای شهرهای کوچک مورد توجه قرار گرفته است، در این دسته بر اهمیت نقش شهرهای کوچک در تعادل و توسعه منطقهای تاکید شده و ضرورت وجود شهرهای کوچک به مثابه ابزاری برای رسیدن به توسعه پایدار منطقه ای تاکید شده است. از این روبه مواردی چون اهمیت شهرهای کوچک در تعادل بخشی جمعیتیBاقتصادی، نقش اقتصاد کشاورزی و لزوم حفظ آن، نقش میانی بین روستا و شهرهای میانی و بزرگ، نقش بازارهای فروش بویژه برای روستاییان توجه شده است و در مجموع به عدم توجه برنامهریزی ملی به این شهرها و سیاستگذاری صحیح در نظام سلسله مراتب شهری اشاره شده است - فنی، . - 1382
از این منظر مهمترین مشکلات این شهرها ناشی از بازتاب نظام تصمیمگیری و سیاست گذاری، قوانین مصوب و تخصیص بودجه و نیز وضعیت زیرساخت ها و غیره جمعبندی شده است. اگرچه در موارد معدودی اشاره ای هم به مسأله مدیریت شهرهای کوچک شده است - زبردست،. - 1382 اماغالباً بررسی مسائل مدیریتی شهرهای کوچکعمدتاً در قالب گزارش ها و مصاحبه های تخصصی بوده است ، در این گزارش ها به مشکلاتی مانند بیکاری، نبود منابع مالی پایدار و مهاجرت اشاره شده است. در مجموع بیشتر بررسیها بر مسائل مشترک اجتماعی از قیبل بیکاری و مهاجرت، مشکلات مدیریتی شهر مانند مسائل مالی، انتخاب شهردار و مسئولان اجرایی شهر، مشکلات اقتصادی در سطوح مختلف و کم توجهی به شهرهای کوچک در میان بسیاری از شهرهای جهان مشترک است. از این روست که برای بیشتر شهرداری های شهرهای کوچک، ظرفیت سازی در جنبه های مختلف از جمله آموزش مدیران و افزایش سطح علمی و فنی امری ضروری برای توسعه و ارتقا تشخیص داده شده است - ایراندوست، . - 1390
.3مواد و روش تحقیق .3.1 روش تحقیق
این تحقیق از لحاظ هدف، کاربردی - توسعهای است و روش تحقیق آن توصیفی - تحلیلی است. جمعآوری اطلاعات و داده های مورد نیاز، به شیوه بررسیهای اسنادی و مطالعات میدانی صورت گرفت. سپس با توجه به اطلاعات به دست آمده، به بررسی جاذبه ها، قابلیتها، امکانات، خدمات و وضعیت کلی مدیریت شهری اشنویه پرداخته شد. در مرحله بعد، برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و ارائه استراتژیهای توسعه مدیریت شهر اشنویه از ماتریس تحلیلی SWOT بهره گرفته شد. بدین منظور فهرستی از نقاط قوت و ضعف، فرصت ها و تهدیدها شناسایی شدند. در عین حال برای تکمیل اطلاعات،
