بخشی از مقاله
چکیده
انسان محور اصلی توسعه پایدار است. امکان سنجی برنامه ریزی و اجرای هر طرح یا پروژه حتی با دارا بودن مزیت های فنی و اقتصادی در صورتی که در تعارض با اصول بهداشتی، ایمنی و محیط زیست باشد، قابل توجیه نیست از این رو است که استانداردها و دستورالعمل های ملی و بین المللی در ارتباط با مقولات یاد شده تدوین و ارایه شده اند. با توجه به ارتباط تنگاتنگ سه موضوع یاد شده و بهره گیری توأمان از مزیت های الزامات هر یک از جمله کاهش هزینه ها و صرفه جویی در زمان، امروزه سه مبحث بهداشت ، ایمنی و محیط زیست در قالب یک سامانه بررسی می شود. در دهه اخیر توجه به تهیه، تدوین و اجرای سامانه بهداشت، ایمنی ومحیط زیست توسط سازمانها رو به افزایش است. در چند سال اخیر مبحث HSE به طور جدی در صنعت نفت مد نظر قرار گرفته و در تمامی قراردادها و استانداردهای بین المللی لازم الاجرا می باشد. لذا سعی بر آن می شود که هر سازمان به طور صحیح موارد قابل کاربرد در HSE را اجرا کند. در این مقاله به عناصر نظام HSE ، دامنه کاربرد ، مزایا و رموز موفقیت در استقرار این سیستم پرداخته شده و سپس به بررسی چالشهای ناشی از استقرار سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت ، محیط زیست - - HSE در صنعت نفت پرداخته خواهد شد.
کلمات کلیدی: HSE ، چالش ، چرخه دمینگ ، صنعت نفت
.1 مقدمه
سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت ، محیط زیست - HSE - نظام مدیریت کنترل محیط زیست ، ایمنی و بهداشت، به منظور کنترل، کاهش و یا حذف اثرات زیست محیطی و ریسکهای ایمنی و بهداشتی فعالیتهای یک سازمان است. این سیستم الگوها و روشهای مختلفی دارد و طبق این الگوها و روشها در شرکت ها و سازمانهای مختلف پیاده سازی می شود. فعالیتهای تولید، استخراج، فراورش و توزیع نفت و گاز تابع قوانین، نظم و مقررات گسترده ای در ارتباط با مسائل بهداشت حرفه ای، ایمنی و محیط زیست می باشند. اکثر واحدهای عملیاتی به منظور تحقق الزامات قانونی و عملیاتی دارای استراتژی هایی در خصوص ایمنی و بهداشت شغلی هستند که در این میان سیستمهای مدیریت ایمنی - - SMS بخشی اساسی از چنین استراتژیهایی می باشند. در برخی موارد اعمال برنامه های حفاظتی در زمینه های بهداشت، ایمنی و محیط زیست از یک هماهنگی برخوردار نیست،
به عنوان مثال وسایل مورد نیاز برای حفاظت از کارکنان در شرایط اضطراری - مثلاً آتش سوزی می تواند تأثیرات زیست محیطی زیان آوری در بر داشته و در محیط زیست نتایج معکوس برجای بگذارد - با این وجود ملاحظه توأم مسائل بهداشت، ایمنی و محیط زیست چارچوبی را ارائه می دهد که بر اساس آن مدیریت قادر به تصمیم گیری مؤثر و برقراری تعادل فنی و اقتصادی خواهد بود. در هر حال استانداردهای مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست در حال همگرایی و حرکت در جهت اصول سیستم مدیریت کیفیت - استانداردهای سری - ISO 9000 می باشند.
شرکتهای معتبر نفتی در جهان بویژه در اروپا کلیه فعالیتهای مربوط به سه بخش بهداشت، ایمنی و محیط زیست را به طور همزمان و تحت یک سیستم مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست - - HSE-MS دنبال می کنند. تحت تأثیر نکات اشاره شده هر چند تا اندازه ای ضرورت استقرار این سامانه را روشن می سازد لیکن اجرای موفق این سامانه در گرو تعهد و باور سازمانی است سازمان می باید نسبت به ایجاد و تداوم فرهنگی که حامی سامانه مدیریت بهداشت ایمنی و محیط زیست می باشد حساس و برای تداوم و پایداری آن تلاش نماید. [8,12,14]
خوشبختانه در سالهای اخیر توجه به این مهم در کشور عزیزمان ایران نیز از روند رو به رشدی برخوردار بوده است برگزاری همایش ها و نشست های تخصصی نگارش کتب مقالات از همه مهمتر اعتلای دانش مدیران ارشد کشور در ضرورت پرداختن به این موضوع با رقه هایی از امید ایجاد کرده است در این بین وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران در طرح و اجرای این مباحث در کشور پیشرو قلمداد گردیده امروزه فعالیت های این وزارتخانه و شرکت های تابعه آن به عنوان مرجعی برای سایر سازمانهای دست اندر کار شناخته می شود. تاریخچه شکل گیری نظام HSE به اواخر سال 1380 بر میگردد که با تاکید وزیر نفت مبنی بر استقرار سیستم مدیریت HSE در این وزارتخانه، شورای مرکزی نظارت بر ایمنی و آتش نشانی، نسبت به انتخاب و ترجمه خطوط راهنمای HSE-MS تدوین شده توسط OGP همت گمارد.
شرکت ملی نفت ایران نیز با الهام از مدل HSE طراحی شده در شرکت Shell نسبت به تدوین این استاندارد در مجموعه خود اقدام نموده است. بدین ترتیب هر یک از شرکتهای زیر مجموعه وزارت نفت - اعم از شرکتهای اصلی نفت ، گاز و پتروشیمی و پیمانکاران فرعی - با استفاده از خطوط راهنمای تدوین شده در سطح بین المللی نسبت به اجرای مدل HSE اقدام نموده اند . [8,10 ]
.2 داده ها و روش تحقیق
.1,2 ساختار مدیریت ایمنی ، بهداشت و محیط زیست :
طرح ریزی: ایجاد اهداف کلان و فرآیند های مرتبط با خط مشی HSE سازمان.
اجرا: استقرار فرآیندها.
بررسی: پایش و اندازه گیری فرآیند های مرتبط با خط مشی HSE ، اهداف کلان، الزامات قانونی و دیگر الزامات و گزارش نتایج.
اقدام اصلاحی: انجام اقدامات به منظور بهبود مستمر در عملکرد سیستم مدیریت .HSE
.1 چرخه اول:
برنامه ریزی: مدیریت تصمیم می گیرد به جای اخطار و جریمه از تشویق استفاده کند. کارگرانی که از کلاه استفاده می کنند پاداش مادی می گیرند.
اجرا: مدیریت به کارگرانی که تشخیص داده است از کلاه ایمنی در طول کار استفاده می کنند پاداش می دهد.
بررسی نتایج: تقاضاهای پاداش از طرف کارگران زیاد می شود. کارگران در زمان حضور مدیران و سرپرستان کلاه بر سر می گذارند تا دیده شوند. استفاده از کلاه با هدف دریافت پاداش صورت می گیرد. بعضی از کارگران و مدیرانی که حقوق بالایی دارند از این برنامه استقبال نمی کنند.
.2 چرخه دوم :
برنامه ریزی: آموزش کارگران در ارتباط با حوادث شغلی و ایمنی در محیط کار اجرا: کارگران دوره های آموزشی در محیط کار خود به صورت کلاس های درسی می بینند. بررسی نتایج: آمار حوادث برای مدتی کاهش یافته و دوباره افزاش می یابد. اقدام اصلاحی: نیاز به برنامه بهتر.
