بخشی از مقاله
چکیده
مطمئنا برای تحقق جهانی شدن صنعت حمل و نقل هوایی و عدم نگرانی دولت ها ارائه مقررات و استانداردهای اجرایی مناسب ، جامع و کافیو مشخص شدن مسئولیتها لازم وضروری است . در این مقاله سعی شده است تا مسائل حقوقی مورد بحث و بالخصوص مسئولیت های مستحدثه جدید با به اجراﺀ درآمدن سیستم های ماهواره ای در بخش حمل و نقل هوایی در فرایند جهانی شدن تبیین شود . لذا ابتدا به کلیات پرداخته و سپس موضوع اصلی در دو بخش آورده شده است . در بخش اول جنبه های حقوقی و اصول حقوق بین الملل حاکم بر ناوبری ماهوارهای و در بخش دوم مسئولیت دولتهایی که با اجرای سیستم ماواره ای بوجود می آید ، تبیین شده است و سپس نتیجه گیری شده است.
واﮊه های کلیدی : مسئولیت ، ماهواره های هوانوردی، CNS/ATM - ۱ - ، - GNSS۲ -
مقدمه
با فکر جهانی شدن و جهانی شدن در اقتصاد ، جهانی شدن در زمینه ارتباطات ، ناوبری ،نظارت و مدیریت ترافیک هوایی در بخش حمل و نقل هوایی نیز مورد توجه قرار گرفته و در پی آنموضوعاتی همچون آسمان باز ، پرواز آزاد ، آزادسازی در حمل و نقل بین المللی هوایی نیز مطرح گردیده است . برای نیل به این اهداف باید کلیه فرایند ها و راهبرد های جهانی شدن طی شود . از جمله این راهبرد ها استفاده از فناوری جدید و طراحی جامع سیستم های ارتباطی ، ناوبری ، نظارتی و مدیریت ترافیک هوایی توسط ایکائو است - ٣ - . با به اجراﺀ در آمدن این سیستم و همچنین استفاده از سیستم ماهواره ای ناوبری جهانی توسط ایکائو جهانی شدن در بخش فناوری حمل و نقل بین المللی هوایی می تواند محقق شود .
در نتیجه این اقدام فرایند ضریب ایمنی ، سرعت ، اقتصادی بودن و کارآیی این صنعت افزایش یافته و به سطح بهینه قابل قبول برای عموم مردم می رسد . مطمئنا برای تحقق چنین امری ارائه مقررات و استانداردهای اجرایی مناسب ، جامع و کافی لازم وضروری است . مسائل و جنبه های حقوقی این سیستم ها هنوز در دستور کار ایکائو بوده و کشورهای عضو ایکائو در این ارتباط به ارائه نظرات خود می پردازند و لکن هنوز یک وفاق و اجماع جهانی حاصل نشده است - ۴ - . نگارنده در این مقاله برآن است تا مسائل حقوقی مورد بحث و بالخصوص مسئولیت های مستحدثه جدید را با به اجراﺀ درآمدن سیستم های ماهواره ای در بخش حمل و نقل هوایی در فرایند جهانی شدن تبیین نماید .
کلیات
ماهواره ها، کامپیوترها ، شبکه ها و دیگر تجهیرات مشابه در خصوص انتقال اطلاعات - دادهها - با سیستم های دیجیتالی روز به روزافزایش یافته و پیوسته فکرانسان برای پیشرفت و توسعه آن تجهیزات درحال تغییر است . ماهواره های فضایی همانند کامپیوترها و وسایل دیجیتالی دیگر در مدت ٣٠ سال گذشته شدیدا و بطور موثر زندگی ما را متحول کرده اند . امروزه ارتباط برقرارکردن با دوردست ترین نقاط دنیا به دادن و گرفتن اطلاعات بسیار ساده شده است . البته چنین تغییراتی مطمئنا در زندگی ما بسادگی و بسرعت اتفاق نیفتاده است - ۵ - . این تغییرات در عرصه جهان حمل و نقل هوایی نیز قابل توجه می باشد.
نقش خلبان ها با کامپیوتری شدن پروازهای هوایی تغییرپیدا کرده است .و تماس تلفنی در هواپیمای در حال پرواز بتدریج یک عمل معمولی و ارسال پست الکترونیکی و یا تسهیلات فکس در زمان پرواز هواپیما بسادگی انجام پذیر شده است .ارتباط بین خلبانان و مراکز مراقبت پرواز نیز اززمانی که بعضی مراکز مراقبت پرواز تسهیلاتی را برای استقلال بازرسی و کنترل هواپیما بدون دخالت نیروی انسانی توسعه دادند ، بتدریج به سمت دیجیتالی شدن حرکت نموده است و بطورآشکارموقعیت خلبان با واحد مراقبت پرواز نسبت به باند فرکانسهای بالا با دخالت حساس موقعیت های رادیوییHF مواجه شده است .
اکنون با تثبیت استفاده از تکنولوﮊی ماهواره ای برای هدایت هواپیما و دیگر سیستم های ارتباطی برای تعیین موقعیت آنها با درصد صحت قابل معقول ، امکان استفاده همگانی از آنها بوجود آمده است - ۶ - . باید توجه داشت که بیشتر تحولات ماهواره ای و دیگر سیستم ها تنها برای استفاده بخش هواپیمایی طراحی و مهندسی نشده اند . پیشرفت فن آوری در بخش ها و قسمت های مختلف به روز ارائه می شوند . سازمان بین المللی هواپیمایی کشوری - ایکائو - در یک چهارچوب معین در خصوص توسعه وسایل فن آوری سعی در هماهنگی و استفاده از این تجهیزات دارد ، حقیقت این است که این فن آوری ها توسط دولت ها بالشخصه و اغلب با دلایل و توجیهات متفاوت طراحی شده اند . با توجه به این موارد ایجاد هماهنگی برای استفاده از این تکنولوﮊی بی نهایت دشوار است .
ایکائو از اوایل دهه شصت درصدد ارائه راه و روش بهتر برای حذف تجمع و تراکم هواپیما و کاهش مسافت برای فاصله های بیمورد ، و توانایی بهتر در ارتباطات ایمن و کارآمد هواپیما بوده است . این سازمان سعی داشته محدودیت های ذاتی سیستم های ناوبری و ارتباطات با پایگاه و موقعیت زمینی را حذف کند .این هدف با معرفی تکنولوﮊی ارتباطات ماهواره ای مبنی بر اینکه ارتباطات میان هواپیما و مراقبت پرواز و بالعکس ، در جریان ارتباط ماهواره با موقعیت زمینی ایجاد شود ، دست یافتنی شد . سازمان بین المللی ماهواره دریایی - اینمارست - - ٧ - این سیستم را با ماهواره های با موقعیت زمینی ٢ معرفی نمود . در پی آن نیزراه دیگری ارائه شد ، و آن زمانی بود که دو کشورایالات متحده و فدراسیون روسیه سیستم های ناوبری ماهواره ای خود رابا بیان این که این سیستم ها موقعیت هرمتحرکی را با هر سرعتی که داشته باشند ، می توانند تعیین نمایند ، پیشنهاد کردند - ٨ - .
همراه شدن فن آوری های دیگر باعث شد تا ایکائو کمیته ای برای تعیین بهترین راه و روش جهت حذف مشکلات وتثبیت ایمنی و تنظیم حمل و نقل هوایی در سال ١٩٨٤ تشکیل دهد . کمیته ، سیستم های ناوبری هوایی آینده - FANS - - ۹ - را تعریف کرد و اکنون مفهوم CNS–ATM ایکائو، به معنای این است که جهان حمل و نقل هوایی از منابع موجود در خصوص وسایل ارتباطات ماهواره ای و ناوبری ماهواره ای ونیز فن آوری کامپیوتری و فن آوری دیجیتالی و همچنین از بهترین تجهیزات ارتباطات زمینی مثل VHF برای تثبیت ناوبری هواپیمایی استفاده نماید . اجرای جهانی سیستم جدید موجب افزایش ایمنی و کاهش هزینه دردراز مدت خواهد شد - ١٠ - .
اکنون جامعه حمل و نقل هوایی با بعضی چالش ها روبرواست . چنانچه می دانیم سیستم های ناوبری ماهواره ای که مالکیت آنها برای ایالات متحده - - GPS - ١١ - و فدراسیون روسیه GLONASS - - - ١٢ - است وبه عنوان سیستم های ماهوارهای ناوبری جهانی - GNSS - شناخته شده اند ، توسط نیروهای نظامی برای مقاصد نظامی طراحی ، بهره برداری ، حفظ و نگهداری می شدند . زمانی که این دو کشور پیمان هایی در ارتباط با استفاده مجانی دیگر کشورها از سیستم های ناوبری ماهواره ای خود منعقد کردند ، بیشترین نگرانی رابرای این دولت ها و دیگر دولت ها در خصوص استفاده غیر مجاز تجهیزات نظامی توسط طرف ثالث به منظور تهدید یا تجاوز به سرزمین های مربوطه آنها بوجود آورد . بعلاوه GPS وGLONASS با شرایط و نیازهای هواپیمایی کشوری متناسب و هماهنگ نبودند .
به این معنی که سیستم های ماهواره ای ثانویه ای برای تکمیل GPS وGLONASS مورد نیاز بود . سازمان هواپیمایی اروپا ، ﮊاپن و ایالات متحده سیستم های ناوبری ماهواره ای ثانویه ای را که به ترتیب نام های - EGNOS۳۱ - ، - WASAS ١٤ - شناخته شد ه اند ، مستقلا طراحی کردند .این سیستم های تکمیلی اخیرا به منظوردرستی ، تمامیت، دقت و قابلیت بکارگیریGPS وGLONASS با آنها مرتبط شده اند . بنابراین GPSوGLONASS در این مطالعه به عنوان سیستم های ناوبری اولیه یا سیگنالهای اولیه ساده مورد اشاره قرار گرفتهاند .
بعضی از دولتها درمورد وابسته بودن سیستم های ارائه شده به کشور ایالات متحده و در حدی نازل تر به کشور فدراسیون روسیه ، نگران هستند . این نگرانی ها عبارتند از : نگرانی از امنیت ملی خود ، فقدان یا تضعیف قدرت حاکمیت برای اتخاذ بعضی تصمیمات در ارتباط با دستگاه های کمک ناوبری هوایی است و بالاخره این موضوع وجود دارد که چه شخصی قانونا برای خسارات حاصله توسط این سیستم های جدید مخصوصا زمانی که بیشتر دولت ها قادربه ارائه تصمیمات مدیریتی در ارتباط با بهره برداری از ماهواره ها نخواهند بود ، مسئول است - ١٥ - .
با توجه به ماهواره های ارتباطی که توسط اینمارست به فضا پرتاب و بهره برداری شده اند ، این سوال وجود دارد که آیا این ماهواره های ارتباطی می توانند مقاصد مورد نظرایکائو را با توجه به این که اینمارست بیشتربه جنبه های تجاری و غیر ایمنی ارتباطات هواپیما یعنی ارتباطات اجرایی هوانوردی - AAC - - ۶۱ - و ارتباطات مسافری - - APC - ١٧ - متمرکز شده است ، حاصل نمایند . همچنین موضوع وابستگی به سیستم های کنترل شده غیر دولتی دلیل مضاعفی در ارتباط با نگرانی دولت ها می باشد .بعلاوه نگرانی عمده بعضی کشورها این است که مسافران در صورت تماس تلفنی در هواپیمای درحال پرواز
- به جز ارائه دهندگان خدمات دربخش ماهواره ای سیار هوانوردی - AMSS - - ١٨ - - ، باعث کاهش درآمد شرکت مخابرات یک کشور می شوند.
لزوم تدوین مقررات حقوقی CNS/ATM وGNSS
با پیچیده بودن سیستم CNS/ATM ایکائو ، راه حل مشکلات اجرایی آن باید بیشتردرلزوم تدوین مقررات این سیستم جستجو شود .دولتها نیازمند اجرای سیستم جدید هستند ومطمئنا بعضی موسسات و شرکت ها در ارائه خدمات مختلف درگیر و مرتبط خواهند شد . بنابراین زمینه ایفای نقش دواتها تغییر می یابد . مفهوم سنتی مسئولیت دولتها با توجه به ارائه تجهیزات و تسهیلات متحول شده است . مشخصا مقررات استفاده از این تجهیزات و تسهیلات و تامین ایمنی در بکارگیری آنها باید مجددا ارزیابی و تدوین شود .اساسا تعیین این که کدام وظایف در اجرای سیستم CNS/ATM اعمال می شوند ، مهم می باشد . به این ترتیب تعیین تعهدات حقوقی که بر این وظایف بار می شوند ، منطقی است . با توجه به مراتب بالا همچنین تعیین این که چه شخصی برای خسارت حاصله در نتیجه کوتاهی یا بدعمل کردن هر نوع سیستم درگیر مسئول خواهد بود ، حائز اهمیت است . لذا تعیین اصول حقوقی که ضرورتا حاکم بر تدوین مقررات سیستم جدید باشد ، ضروری است . موضوعات اصلی که باید به آنها پرداخته شوند عبارتند از:
نیازبه تدوین مقررات و نه نظریه پردازی صرف با توجه به پیچدگی سیستم ماهواره ای ناوبری هوایی.
تغییرتعهدات سنتی دولت در خصوص تهیه و تدوین مقررات خدمات ناوبری هوایی .
ارائه تعریف شفاف در خصوص مسئولیت بهره برداران ، ارائه دهندگان و استفاده کنندگان سیستم ها .
