بخشی از مقاله
چکیده
یکی از جلوههای اصلی کاربرد فناوریهای نوین اطلاعاتی و ارتباطی مورد توجه دولتها، مفهوم دولت الکترونیک است. مزایای فراوان حا صل از تحقق دولت الکترونیک ب سیاری از دولتها را بر آن دا شته ا ست تا با سرمایه گذاریهای فراوان در این زمینه، به سمت تحقق اندی شه دولت الکترونیک گام بردارند. م سأله اصلی که در راه تحقق دولت الکترونیک وجود دارد، موانع و چالشهایی ا ست که به همراه پیاده سازی آن به وجود میآید. هدف این پژوهش، ارائه یک مدل سی ستمی و کل نگر به منظور تحلیل پویایی های بهبود عملکرد دولت الکترونیک ا ست. در این مقاله ضمن مرور پژوهشهای انجام شده در زمینه چالشهای دولت الکترونیک و شنا سایی متغیرهای موثر بر بهبود آنها، به منظور شناخت بهتر متغیرهای تاثیرگذار و درک پویاییهای حاکم بر این فرآیند، از متدولوژی پویایی شناسی سیستمها استفاده شد و با ترسیم نمودارهای علت و معلولی و نمودار جریان، مدلی برای تحلیل دینامیکهای حاکم بر پیاده سازی دولت الکترونیک ارائه گردید. در پایان نتایج سناریوهای پی شنهادی برای بهبود عملکرد دولت الکترونیک مورد شبیه سازی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
کلمات کلیدی: دولت الکترونیک، چالشهای الکترونیک، فناوری اطلاعات و ارتباطات، پویایی شناسی سیستمها
.1 مقدمه
دنیای امروز و اقتصاد جهانی شاهد تحولات گسترده در زمینه تبادل اطلاعات و توسعه فناوریهای نوین اطلاعاتی و ارتباطی است که این موضوع، بهکارگیری و اتخاذ روشها و خط مشیهای جدید را در مدیریت و فعالیتهای اقتصادی اجتناب ناپذیر میکند. مدیریت امروز که مبتنی بر پایههای اطلاعات و ارتباطات نوین است نیازمند مکانیزمها و زیر ساختهای مختلفی است تا بتواند موجب توسعه کسب و کار و ایجاد فضای مساعد برای کارآفرینی باشد. - احمدوند و همکاران، - 1394 یکی از ابعاد زندگی انسان ها در هر جامعه به ویژه در جوامع جدید نحوه رابطه آن ها با دولت است. در این زمینه فناوریهای ارتباطی میتواند نقش مهمی ایفا نماید - شفیع زاده، . - 1384 در واقع میتوان گفت، یکی از جلوه های اصلی کاربرد فناوریهای نوین اطلاعاتی ارتباطی مورد توجه دولتها، مفهوم دولت الکترونیک است - باطنی و یزدان شناس، . - 1385
دولت الکترونیک به معنای فراهم کردن شرایطی است که دولتها بتوانند خدمات خود را به صورت شبانه روزی و در تمام ایام هفته به شهروندان ارائه کنند. این امر در سالهای اخیر به طور جدی در دستور کار دولتها قرار گرفته است و دولتمردان هوشمند نیروهای خود را در راه تحقق چنین شرایطی بسیج کرده اند و درصدد برآمده اند که فرایندهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی را با کمک فناوری نوین ارتباطات و اطلاعات اصلاح کرده و از این طریق با شیوه کارآمد تری به ارائه خدمات به شهروندان بپردازند. در عصر جدید، حکومت داری خوب، حکومت در دسترس است و لازمه بهتر حکومت کردن دسترسی سریع و آسان شهروندان به اطلاعات و خدمات کیفی است - فرهادی نژاد، . - 1384 امروزه عوامل مختلفی دست در دست یکدیگر داده اند تا دولتها را وادار به تجربه شکل جدیدی از اداره جامعه کنند. انتظارات افراد در مورد خدمات و محصولات و نیز نحوه و کیفیت ارائه آنها به طور روزافزون در حال تغییر است و دولت نیز باید پاسخگوی این نیازها و انتظارات باشد که پاسخگوترین شکل دولت برای این انتظارات در حال حاضر دولت الکترونیک است.
به طور خلاصه، رشد فناوریهای جدید، تغییر انتظارات شهروندان و بنگاههای اقتصادی و سرمایهگذاری بنگاههای اقتصادی در بخش فناوری اطلاعات از جمله مهمترین عواملی هستند که ضرورت برپایی دولت الکترونیک را تشکیل میدهند - رضایی و داوری، . - 1383 متاسفانه به رغم وجود امکانات مختلف سخت افزاری و نرم افزاری در سازمان ها و ادارات دولتی، به علت عدم استفاده بهینه از آنها، فاصله بسیار زیاد چشمگیری میان سطح دانش فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشور و دیگر نقاط جهان وجود دارد. این فاصله خود به شاخصی برای شناسایی میزان عدم توسعه یافتگی کشور در سطح بین المللی تبدیل شده است. از سوی دیگر راهبردهای مصوب و کلان توسعه بلندمدت کشور مبنی بر کاهش بدنه دولت و واگذاری امور تصدیگری به بخش خصوصی و افزایش توان نظارتی و اعمال حاکمیت در بخشهای مختلف نظام سیاسی- اداری، ضرورت استفاده از شیوه های جدید و فناوریهای نوین را آشکار می سازد.
در این تحقیق تلاش شده است تا با استفاده از رویکردی ساختار یافته، مدلی برای تحلیل پویاییهای چالشهای دولت الکترونیک ارائه شود. به همین منظور، پس از بررسی ادبیات موضوع و فرآیندهای مرتبط با ساختار دولت الکترونیک و با استفاده از افراد خبره و مصاحبه با آنها، عوامل موثر در طراحی مدل شناسایی گردید. سپس مدل پویای سیستم، مطابق با ساختار آن طراحی میشود و در نهایت تأثیر سیاستهای مختلف در قالب سناریوهای پیشنهادی برای رفع چالشهای پیش روی دولت الکترونیک مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در واقع میتوان گفت، مهمترین هدف و سوال تحقیق شناسایی حلقههای بازخوردی و نقاط اهرمی در توسعه دولت الکترونیک و تحلیل پویای سیاستهای مختلف تصمیم در قالب سناریوهای یشنهادی بر روی آن است
.2 پیشینه تحقیق
پژوهشهای مختلفی در زمینه دولت الکترونیک و چالشها و فرصتهای پیش روی آن انجام شده است. باطنی - 1387 - در تحقیق خود یکی از جلوههای اصلی کاربرد فناوری نوین اطلاعات و ارتباطی دولتها را مفهوم دولت الکترونیک معرفی کرده است و به بررسی مزایای تحقق دولت الکترونیک و موانع موجود در راه پیاده سازی آن پرداخته است. میررکنی و رضایی - 1389 - در پژوهشی به بررسی مفهوم شهر الکترونیک و چگونگی ایجاد آن پرداخته اند. صنایعی و رضوانی - 1380 - در مقاله ای تلاش کرده اند تا بر اساس تجربیات کشورهای توسعه یافته مانند ژاپن برای رفع موانع تجارت الکترونیک و ایجاد دولت الکترونیک، راه حلی ارائه دهند. دراین پژوهش به این موضوع اشاره شده است که مهمترین موارد استفاده از اینترنت ، تجارت الکترونیکی است که به خاطر منافع زیادی که دربردارد با رشد زیادی در حال گسترش است اما در این زمینه به اقدامات اساسی توسط دولت نیاز است.
ملک محمدی و هادی زاده - 1383 - در مقاله ای با عنوان "بازمهندسی دولت در قالب دولت الکترونیک: راهی نو به سوی تولید و اجرای سیاستها"، دولتها را به عنوان سازمانهای اداره کننده جوامع، نیازمند اصلاحات دانسته اند.همچنین سرعت بی مانند فناوری، به ویژه در عرصه اطلاعات و الکترونیک را به عنوان آوردگاه اصلی رقابت رقیبان در دهه جاری معرفی کرده اند. اشتریان - 1386 - در مقاله خود به این موضوع اشاره کرده است که دولت الکترونیک، نیاز به تخصصهای فنی را افزایش میدهد. همچنین به بیان این موضوع پرداخته است که چگونه دولت الکترونیک به تقویت دموکراسی منجر میشود.
الهی و همکاران - 1389 - در تحقیقی به ظهور فناوری اطلاعات و ارتباطات و در نتیجه آن دولت الکترونیک اشاره کرده اند و راهکارهای مناسب برای رفع چالشها و موانع توسعه دولت الکترونیک را بیان کرده اند. سرفرازی - 1389 - در مقاله خود عنوان میکند که اگر دولت زیرساختهای لازم برای ارائه خدمات مبتنی بر فناوری اطلاعات و اینترنت را برای شهروندان فراهم کند، شهروندان آمادگی پذیرش و بکارگیری خدمات الکترونیکی از سوی دولت را دارا خواهند بود. یارمحمدی - 1394 - در پژوهش خود، نتایج اجرای سیستمها و چارچوبهای دولت الکترونیک را در برخی کشوها همچون کره و سنگاپور مورد بررسی قرار داده است و در نهایت با جمعبندی این سیستمها و طرحهای ارائه شده، چارچوبی جامع برای طراحی دولت الکترونیک ارائه میدهد. شفیع زاده - 1384 - در تحقیق خود به بررسی اهمیت ابزارهای الکترونیکی در توسعه مدیریتهای دولتی پرداخته است و در نهایت پیشنهادهایی به منظور بهره برداری هر چه بیشتر و موثرتر از این فناوری را ارائه داده است.
.3 روش شناسی تحقیق
روش شناسی انجام تحقیق برمبنای مراحل کلی رویکرد پویایی شناسی سیستم1 میباشد. روش پویایی شناسی سیستم در سال 1950 توسط فارستر2 از موسسه فناوری ماساچوست 3 ابداع گردید. پس از مدتی این روش توسعه داده شد تا بتواند موضوعاتی فراتر از مسائل صنعتی را محض را تحت پوشش قرار دهد. روش پویایی شناسی سیستم توانایی الگوسازی ابعاد مختلف مسئله را داراست و روش کارآمدی در تجزیه و تحلیل سیستم و مسائل به کمک شبیه سازی کامپیوتری محسوب می شود و توانایی آشکارسازی پیامدهای نامشخص و پیش بینی نشده تصمیمات را داراست و به درک و فهم سیستم های پیچیده کمک مینماید. به کمک این رویکرد می توان سناریو های مختلف را با دید سیستمی ارزیابی نمود. این رویکرد این امکان را فراهم می آورد تا تصمیم گیرنده راهکار های سیاسی پیشنهادی خود را قبل از اعمال در سیستم حقیقی در مدل شبیه سازی شده تست و پیامد های آن در دوره زمانی بلندمدت بررسی و مطالعه کند. - احمدوند و باستان، - 1392 حل مسئله توسط متدلوژی پویایی شناسی سیستم در پنج مرحله به انجام میرسد:
1. شناسایی و تعریف مسئله
2. ساختن نمودارهای علت و معلولی
3. ساخت مدل ریاضی - نمودار حالت-جریان -
4. شبیه سازی و اعتبار سنجی مدل
5. تعریف سناریوهای مختلف، ارزیابی، انتخاب و پیاده سازی راه حل مناسب
رویکرد پویاییشناسی سیستم روشی است که برای تحلیل سیستمهای اقتصادی و اجتماعی پیچیده و غیرخطی به کار میرود؛ زیرا مشکل و مسأله مورد نظر در این سیستمها به صورت دینامیکی در حال رخ دادن است و همچنین دلایل ایجاد چنین وضعیتی متعدد بوده و عوامل ایجادکننده مشکل با ابهام همراه است. - عباسی و همکاران، - 1394
.4 مدلسازی دینامیک مسئله
-1-4 تشریح دقیق مسئله
دولت الکترونیک برای ارائه انواع خدمات به شهروندان، کارمندان، بدنه دولت و کسب وکارها نیازمند مراکز پشتیبانی میباشد. این پشتیبانیها شامل سخت افزار، نرم افزار، مغزافزار و زیرساختهای مورد نیاز دولت الکترونیک است×؟مشکل مورد نظر این تحقیق، چگونگی پیاده سازی دولت الکترونیک است، به گونهای که هم زمان با در نظر گرفتن کمبودهای زیرساختی موجود در کشور، بتوان با وجود چالشهایی که بر سر راه پیاده سازی دولت الکترونیک است، به اهداف تعیین شده این طرح دست یافت. دستیابی به این هدف نیازمند شناخت دقیق چالشهای پیش روی دولت الکترونیک است. یکی از مهمترین چالشهای موجود، پهنای باند اینترنت است. در واقع مشکل سرعت اینترنت مهمترین دغدغه کاربران فضای مجازی است که بدون حل این مشکل، امکان توسعه در سایر
