بخشی از مقاله
چکیده
امروزه یکی از مهمترین عوامل موثر در پروژه های عمرانی که به شدت مورد توجه مجریان قرار گرفته مبحث ایمنی در پروژه می باشد. آمارها نشان می دهد در حال حاضر حوادث ناشی از کار به عنوان سومین عامل مرگ و میر در جهان و دومین عامل مرگ و میر در ایران بعد از تصادف رانندگی می باشد و یکی از مهترین ریسک های فاکتور های مهم بهداشتی، اجتماعی و اقتصادی در جوامع صنعتی و در حال توسعه است.
سالانه درجهان به طور متوسط 360 میلیون حادثه شغلی روی می دهد که % 17 آن مربوط به بخش ساختمان است ولی این میزان در کشور ایران % 47 است که خود نشان دهنده ضعف نظارت در بخش کارگاه های ساختمانی می باشد. لذا بایستی به بخش پیمانکاری پروژه های عمرانی توجه ویژه ای داشت. با رشد فزاینده توسعه و اجرای طرح ها و پروژه های عمرانی در کشور، متاسفانه شاهد آن هستیم که آمار حوادث، سوانح و وضعیت ایمنی و سلامتی شغلی در این بخش از اقتصاد، وضعیت مناسب و مطلوبی را نداشته و در عین حال روند فزاینده و نگران کننده ای را در طول سالیان اخیر دنبال می کند.
تحقیق حاضر به بررسی عوامل موثر در اجرای مدیریت ایمنی و ارائه لزوم رعایت آن و تاثیراتش در حوزه عمران با رویکرد کل نگر و سیستمی پرداخته، دینامیک مسئله را در طول زمان تحلیل نموده، ساختارهای بازخوردی سازنده رفتار را شناسایی نموده و به کمک مدلسازی، اثرات اجرای سیاستها و سناریوهای مختلف را شبیه سازی نمی نماید. از این رو به واسطه درک حاصل شده از این سیستم یادگیرنده، زمینه و مبنای لازم را برای اتخاذ تصمیمات بهتر و کارآمد تر فراهم می گردد .
.1 مقدمه
پروژه های عمرانی یکی از مهمترین، اشتغالزا ترین و در عین حال خطرناک ترین صنایع در کشور محسوب می شود. کارگاه های عمرانی و ساختمانی از دیدگاه تنوع خطرات موجود نیز با توجه به روال کاری در آن، در زمره کارگاه های خطرناک به حساب می آیند. در این راستا برقراری شرایط و ضوابط ایمنی تنها راهکار جهت کاهش خطرات و خسارات ممکنه و مهمترین وظیفه تمامی بخش های یک پروژه عمرانی مخصوصا از طرف پیمانکار و مجری کلیه ارکان پروژه می باشد.
لیکن با وجود لازم الاجرا بودن رعایت مفاد مبحث 12 مقررات ملی ساختمان در خصوص " ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا " ، متاسفانه در موارد بسیاری رعایت نکات ایمنی مورد بی توجه قرار گرفته و حوادث بسیار و خسارات جبران ناپذیری را سبب گردیده است و همین امر منجر به متحمل شدن هزینه های گزاف از طرف پیمانکار که مسئول اجرای پروژه می باشد و همچنین صرف و اتلاف وقت بسیار می باشد که این خود عامل بسیار مهمی در تاخیرات به وجود آمده در پروژه می باشد و همچنین از طرفی دیگر منجر به شکایت کردن از طرف خسارت دیدگان هم از نظر مالی هم از نظر جانی می گردد، درحالی که با اختصاص هزینه نه چندان زیاد می توان از طریق پیشگیری، از بروز هرگونه حادثه و خسارت جلوگیری نمود.
.2 پیشینه تحقیق
پروژه های عمرانی با توجه به فراگیر بودن و گستردگی آنها در اغلب کشورهای جهان در صدر فعالیت های حادثه آفرین قرار دارد. وجود خطرات و عوامل زیان آور گوناگون در کارگاه های اجرایی، صنعت ساخت و ساز را تبدیل به یکی از مخاطره آمیزترین صنایع در سطح دنیا نموده است. در بررسی های انجام شده به تبیین دلایل عدم برقراری مسائل ایمنی در پروژه های عمرانی و کارگاه های ساختمانی پرداخته شده تا با شناخت موضوع، راهکارهای مناسبی در ایجاد نگرشی صحیح به این مهم فراهم گردد. چرا که این امر می تواند نقش بسزایی در ایمن سازی فرآیندهای ساخت پروژه های عمرانی و کاهش خطرات و خسارات ممکنه ایفا نماید.
در بررسی دلایل عدم برقراری نکات ایمنی در پروژه های عمرانی و کارگاه های ساختمانی به این راهکار رسید که با توجه به حوادث و خساراتی که سالانه به دلیل عدم رعایت نکات ایمنی در صنعت ساختمان بروز می نماید به نظر میرسد در این مقوله فاصله ای با استانداردهای مربوطه وجود دارد که جهت رسیدن به نقطه مطلوب در انجام فرآیندهای ایمنی، نخست می بایست زیرساخت های فرهنگی و اجتماعی لازم در جامعه پیاده سازی گردیده و سپس به ایجاد و اصلاح زیرساخت های فنی و اجرایی در نهادها و سازمان های متولی این امر پرداخت و نهایتاَ آموزش های لازم و انتقال دانش فنی مربوطه به کلیه ارکان پروژه از جمله کارفرمایان، مدیریت های طرح، مهندسین مشاور و شرکت های پیمانکاری صورت پذیرد.
همچنین در بررسی دیگری که توسط اسپیلن و مدینگ - 2004 - انجام شده به روش شناختی اکتشافی به منظور شناسایی مسائل مربوط به تأثیر مدیریت ایمنی و سلامت در ساخت و ساز سایت های محبوس پرداخته شده است. بر این اساس، یک سنت فلسفی تجربه گرایی با استفاده از روش مطالعات موردی چند انتخاب شد که مطالعات موردی متعدد موجب تضمین اعتبار سازه و قابلیت اطمینان نتایج این پژوهش خواهد بود، زیرا بیش از یک نمونه تجزیه و تحلیل شده است.
مطالعات موردی متعددی در خصوص سه ساخت و ساز سایت محبوس در ایرلند، انگلستان و ایالات متحده آمریکا مورد بررسی قرار گرفت. انتخاب این سه مطالعه موردی بر اساس روش نمونه گیری راحت در مقایسه با روش نمونه گیری تصادفی و با استفاده از شبکه تیم تحقیقاتی در دسترس در صنایع ساخت و ساز سه کشور صورت گرفته است. نمودار حلقه علت و معلولی عنوان شده نیز اشاره دارد اگرچه مسائل مختلف تا حد زیادی به صورت جداگانه رخ می دهند، اما رابطه علت و معلول بین متغیرها وجود دارد. وقتی تغییرات یا انحرافی در پارامترهای متغیر مؤثر رخ می دهد، تمایلی در مسائل مربوط برای نمایش توالی علت و معلولی وجود دارد. این مسائل اصلی عبارتند از:.1 کمبود فضا، .2 مشکل هماهنگی و مدیریت پرسنل سایت، .3 ازدحام در محل کار.
همچنین در تحقیقی دیگر، شهیدی زندی - 1386 - به علل ایجاد حوادث، اندازه گیری و محاسبه ضریب ضایعات و روشهای پیشگیری از حوادث و پایین آوردن نرخ حوادث پرداخته است تا با کاهش حوادث، افزایش آموزش و ارتقاء سطح بهداشت و ایمنی و ایجاد محیط کاری سالم و ایمن قادر به بهینه سازی نیروی انسانی و افزایش کارایی کارکنان و رضایت خاطر آنها باشیم.
ماناس و هیسوم - 2000 - 1 به مطالعه بررسی پتانسیل یک متدولوژی برای تجزیه و تحلیل مقادیر زیادی از اطلاعات تکه تکه در مورد محیط ساخت و ساز بود. متدلوژی پلت فرم کارآمد برای تجزیه و تحلیل اطلاعات درمورد عوامل مرتبط مختلف در صنعت ساخت و ساز پرداختند تا تصادفات ساخت و ساز کاهش یابد. پیش بینی شده بود که هدف مقرر شده در مطالعه می تواند از طریق استفاده از یک سیستم پشتیبانی تصمیم گیری درک شود. هدف از این سیستم پشتیبانی تصمیم گیری ارائه مجموعه ای از ابزارها برای کمک به تجزیه و تحلیل و تفسیر داده ها بود. سیستم پشتیبانی تصمیم گیری باید اتخاذ تصمیم را به تصمیم گیرندگان واگذار کند ولی خطرات ضمنی در تصمیم گیری های خاص را در نظر بگیرد، و عواملی را که می تواند برای تغییر و تعدیل آن خطرات موثر باشد را بررسی کند.
.3روش
روش شناسی انجام تحقیق برمبنای مراحل کلی رویکرد پویایی شناسی سیستم2 است. روش پویایی شناسی سیستم در سال 1950 توسط جی دابلیو فارستر3 از دانشگاه ام آی تی4 ابداع گردید. فارستر در ابتدا پویایی های صنعتی را معرفی و پس از آن با انتشار کتاب ارزشمند پویایی های شهری و سپس پویایی های جهان، روش پویایی شناسی سیستم را به عنوان یک رویکرد اصلی برای مدلسازی و شبیه سازی حالت های سیستم های پیچیده اقتصادی و اجتماعی مطرح نمود.
از بزرگترین مزایای این متدلوژی تبدیل روابط کیفی به مقادیر کمی و قابل لمس است؛ زیرا تصمیم گیری بر اساس کمیت ها، دشوار و با ریسک بسیار زیادی همراه است. روشن است که هدف پویایی سیستم، کاهش ریسک و در حقیقت پیش بینی رفتار سیستم در مقابل استراتژی های گوناگون و یا اثر عوامل محیطی است. این رویکرد این امکان را فراهم می آورد تا تصمیم گیرنده راهکارهای سیاسی پیشنهادی خود را قبل از اعمال در سیستم حقیقی در مدل شبیه سازی شده تست و پیامد های آن در دوره زمانی بلندمدت را بررسی و مطالعه کند. از اینرو، ابزاری مفید برای یادگیری و تبدیل تجربه به دانش بوده و مهمترین فرمان برای خلق سازمان یادگیرنده می باشد.
حل مسئله توسط متدلوژی پویایی سیستم در پنج مرحله به انجام می رسد :
1. شناسایی و تعریف مسئله
2. ساختن نمودار های علت و معلولی
3. ساخت مدل ریاضی - نمودار حالت- جریان -
4. شبیه سازی و اعتبار سنجی مدل
5. تعریف سناریو های مختلف ، ارزیابی ، انتخاب و پیاده سازی راه حل مناسب - عباسی و همکاران، - 1394
4. نتایج و یافته ها
-1-4 تشریح دقیق مسئله
در ایران بررسی گزارش های آماری سالانه منتشره توسط اداره کار وزارت کار و امور اجتماعی نشان می دهد که حدود %35 حوادث ناشی از کار - یک سوم حوادث ناشی از کار کشور - مربوط به فعالیت های ساختمانی و عمرانی بوده که متاسفانه اغلب آنها منجر به فوت و بقیه نیز منجر به مصدومیت شدید یا نقص عضو شده است.
در جهان % 25 از هزینه ساخت و ساز برای تامین ایمنی کارگران هزینه می شود و %17 حوادث شغلی برای کارگران ساختمان اتفاق می افتد اما در ایران، فقط %5 هزینه ساخت پای الزامات حفظ امنیت نیروی کار می رود و به همین دلیل، 50 درصد حوادث شغلی در ایران مربوط به کارگران ساختمان استحال. باتوجه به تمامی آمارهای مذکور، پس از گذشت تقریباً سه دهه از تدوین و ابلاغ دستورالعمل های ایمنی، واقعیت حاکی از این است که میزان عمل به این ضوابط در کارگاه ها به خصوص در کارگاه های ساختمانی چشم انداز
