بخشی از مقاله
چکیده:
محصولات اصلاح شده ژنتیکی - GM1 - یک تکنولوژی نوید بخش برای تامین امنیت غذایی است ولی در حال حاضر با چالشهایی مواجه است. این پژوهش که به روش کتابخانهای و با هدف بررسی چالشهای پیش روی کشورهای در حال توسعه برای تامین امنیت غذایی با استفاده از محصولات تراریخته انجام شده است، این چالشها را از نظر جنبه تجاری سازی گیاهان تراریخته و زیر ساختهای ضعیف که مانع گسترش یک فناوری است بررسی کرده و برای مقابله با این چالشها پشتیبانی بزرگ دولتی، چارچوب قانونی و وجود قانونی قوی تر، ظرفیت بیشتر برای رسیدگی به پروسه تصویب، استراتژی های بیوتکنولوژی ملی واکنش پذیر و آگاهی عمومی بیشتر، تغییرات مثبتی شامل اصلاحات ارضی، سیستمهای بانکی قابل اعتماد و قابل دسترس و افزایش تعامل میان محققان، اعضای توسعه دهنده و تولید کنندگان که برای استفاده گسترده تر از تکنولوژی موثر است.
کلید واژه: گیاهان تراریخته، چالش، امنیت غذایی، کشورهای در حال توسعه
.1 مقدمه:
در طول سالهای متمادی گیاهان، عمدهترین منبع تامین غذا بودهاند و در عین حال نقش عمدهای نیز در تامین الیاف و سوخت در زندگی انسانها بر عهده داشتهاند ولی هر چه راهکارهای افزایش تولید از طریق بالا بردن بازده فتوسنتز و نیز افزایش سطح زیر کشت به حد اشباع خود میرسد، لزوم استفاده از فناوریهای نوین بیش از پیش احساس میشود، برای نیل به این هدف، فناوری زیستی کشاورزی درهای جدیدی را برای بشر گشوده است و پیشرفتهای چشم گیری در این زمینه حاصل شده است. در واقع، فناوری زیستی، به عنوان عظیمترین منبع تکنولوژی بشر در قرن فعلی مطرح بوده و آن را انقلاب سبز نوینی برای غلبه بر فقر و گرسنگی نامیدهاند.[1 ]
برای رسیدن به این منظور مهندسی ژنتیک با رفع موانع موجود در روش های سنتی اصلاح نباتات امکان استفاده از منابع عظیم ژنتیکی موجود در دنیا را برای اصلاح گیاهان فراهم ساخته است. این فناوری منجر به تولید محصولات تراریخته شده که در آن DNA خارجی میتواند از هر منبعی به گیاهان منتقل شود. بنابراین، در این فناوری امکان اصلاح گیاهان با انتقال ژنهای مقاومت به آفات و بیماریها، علفکشها، تنشهای غیر زیستی - خشکی، شوری و سرما - و همچنین بهبود کیفیت غذایی، انبارداری، محتوای غذایی و غیره فراهم شده است . [2 ]
با این وجود، برخی از تاثیرات ناخواسته محصولات تراریخته مانند آسیب رساندن به گونه های غیر هدف و ایجاد علف های هرز نیز مشاهده شده است و نگرانی در مورد آلرژنها یا پروتئینهایی که توسط مواد ژنتیکی جدید و تاثیر منفی ناگهانی تراریخته بر سلامتی نیز دیده میشود، مطرح شده است . [8 ] بنابراین مقامات دولتی در اکثر کشورهای در حال توسعه به کشاورزان اجازه رسمی برای پرورش این نوع محصول را به دلیل نگرانی در مورد ایمنی بیولوژیکی ندادهاند و هنوز در بیشتر کشورهای در حال توسعه، کشاورزان محصولات GM تولید نمیکنند - به جز بعضی کشورها مانند آرژانتین، برزیل، چین و هند - . [9 ]
امروزه تولید گیاهان تراریخته جزء فناوریهای مدرن در عرصه بیوتکنولوژی به طور اخص و کشاورزی به طور اعم میباشد که طی 20 سال گذشته سرمایهگذاریهای هنگفتی توسط اکثر کشورها چه در حال توسعه و چه توسعه یافته جهت دستیابی به این فناوری و به کارگیری آن صورت گرفته است به طوریکه بنا به گزارش سرویس بین المللی دستیابی و استفاده از بیوتکنولوژی کشاورزی2 ، از بین 25 کشوری که محصولات تراریخته را میکارند 15 کشور در حال توسعه و 10 کشور توسعه یافته هستند. [3]
کشورهای در حال توسعهای که با گرسنگی و عدم امنیت غذایی رو به رو هستند اگر برای حل این معضل از تراریخته استفاده کنند با چالشهایی مواجه خواهند شد. در این پژوهش که با روش کتابخانهای و با هدف بررسی چالشهای پیش روی کشورهای در حال توسعه برای تامین امنیت غذایی با استفاده از محصولات تراریخته انجام شد، ابتدا در مورد فناوری GM و امنیت غذایی، سپس چالشهای پیش روی کشورهای در حال توسعه برای تامین امنیت غذایی با استفاده از محصولات تراریخته بحث شده است که در ادامه به ان پرداخته شده است.
.2 فناوریهای GM و امنیت غذایی:
امنیت غذایی، که در اینجا به عنوان در دسترس بودن، دسترسی به منابع غذایی و استفاده از آن تعریف شده است، یکی از بزرگترین چالش های قرن بیست و یکم است.[10] در سالهای 2012 - 2014 تقریبا 805 میلیون نفر با سوء تغذیهی مزمن در تمام کشورهای در حال توسعه وجود داشتند [11] که 23 از آنها در کشورهای جنوب صحرای آفریقا هستند حتی کشورهای توسعه یافته با شبکه های توزیع غذایی موثر مانند ایالات متحده، در سال 2010 در حدود 14,7 خانوار 17,2 - میلیون نفر - با ناامنی غذا مو اجه بو دند . [10 ]
برای پاسخ به مسائلی که امنیت غذایی را تهدید میکنند از جمله رشد جمعیت، تغییرات آب و هوایی و بی ثباتی سیاسی، تلاش های زیادی برای افزایش تولید مواد غذایی در محیط های کم منابع صورت گرفته است [10] استفاده از تراریخته برای حل این مشکل هر چند تنها راه حل برای رفع گرسنگی و کمبود غذا محسوب نمیشوند ولی یکی از راهکارها برای دستیابی به این هدف بوده و نیاز به بررسی دارد.
پس مزیت اصلی محصولات غذایی گیاهی GM، وعدههای آنها برای امنیت غذایی به خصوص برای کشاورزی در مقیاس کوچک در کشورهای در حال توسعه است. استدلال اصلی آنها، امنیت غذایی امن، کیفیت غذای بهتر و عمر طولانی غذا است که این موضوع به نفع مصرف کنندگان، کشاورزان و محیط زیست است. بعضی نیز این پتانسیل را برای بهبود تولید محصولات کشاورزی در کشورهای در حال توسعه تصدیق کردند ولی شبکه جهانی سوم - 2009 - 3 خلاف این ادعا را نشان داده است، در صورت آزاد سازی تجارت و جهانی سازی، منجر به کاهش تولید مواد غذایی و ایجاد تهدید برای امنیت غذایی، به ویژه در کشورهای جنوب صحرای افریقا میشود . [9 ]
.3 چالشهای پیش روی کشورهای در حال توسعه برای تامین امنیت غذایی با استفاده از محصولات تراریخته:
نوآوری کشاورزی در حال حاضر بر تغییرات ژنتیکی مستقیم، برای ایجاد گیاهان زراعی که نیازمند کودها و آفت کش کم است؛ تمرکز می کند. کسانی که ادعا می کنند که محصولات کشاورزی اصلاح شده - GM - می توانند به بهبود امنیت غذایی در کشورهای در حال توسعه کمک کنند، معمولا فرض می کنند که هزینه های تولید و آفات موانع اصلی برای دستیابی به امنیت غذایی هستند. این پارادایم همچنین فرض می کند که محصولات GM در یک سطح جهانی پذیرفته می شوند؛ اما، ادبیات اخیر نشان می دهد این مورد درست نیست [10] و با چالشهایی مواجه است که در ادامه به ان میپردازیم. چالشهایی که با پذیرش گیاهان تراریخته برای تو لید محصولات GM در مناطقی که با ناامنی غذایی مواجه است، عبارتند از: - 1 - با تجاری سازی محصولات GM کشورهای در حال توسعه را با چالش مواجه میکند و - 2 - موسسات ضعیف دولتی که مانع توسعه کشاورزی میشوند . [10 ]
3-1 چالشهای تجاری سازی گیاهان تراریخته:
3؛1؛1 سرمایه گذاری عمومی ناکافی در تحقیق و توسعه زیست فناوری:
سرمایه گذاری مناسب در طول تحقیقات و بعد از ان میتواند پیامدهای موثرتری را بسنجد. سرمایهگذاری توسط کشورهای پیشرو برای بیوتکنولوژی، نشان دهنده یک سرمایه گذاری استراتژیک در تحقیق و توسعه بیوتکنولوژی است ولی کشورهای در حال توسعه مثل رهبران کشورهای آفریقایی از ایجاد مراکز برتر بیوتکنولوژی در موسسات موجود یا جدید حمایت کرده اند تا تیم تحقیقاتی چند رشتهای را در زمینه تحقیق و توسعه زیست فناوری با هدف تجاری به ارمغان بیاورند، اما تا کنون، سرمایهگذاری کافی انجام نشده است. [12 ]
کشورهای در حال توسعه باید یک چارچوب قانونی توانمند ایجاد کرده و از آن به عنوان یک کاتالیزور برای جذب طیف وسیعی از حمایت مالی از سازمان های بین المللی و پایه های خصوصی برای مشارکت های دولتی و خصوصی در برنامه های تحقیق و توسعه بیوتکنولوژی عمل کرده است. به این ترتیب، منابع دولتی به طور گسترده ای برای آموزش دانش آموزان، تقویت برنامه های اصلاح و پرورش گیاهان و برنامههای تست برای ادغام صفات ژنتیکی با گونههای محلی، مورد استفاده قرار بگیرد . [12 ]
3؛1؛2 برچسب گذاری اجباری:GMOs4
موضوع برچسب گذاری محصولات اصلاح شده ژنتیکی مهمترین موضوع بحث برانگیزدرحوزه این محصولات میباشد. درواقع اختلاف دیدگاهها بر سر این است که آیا الصاق برچسب بر روی این محصولات که بیانگر تراریخته بودن آن است، باید اجباری باشد یا اینکه تولیدکنندگان در این خصوص مختارند؟ ضرورت تبیین این موضوع در این است که مصرف کننده حق دارد بداند آیا محصولی را که خریداری میکند، به صورت طبیعی تولید شده است یا در ساختار ژنتیکی آن تغییراتی صورت گرفته است تا سپس دست به انتخاب آگاهانه محصول بزند.یکی از مناسبترین شیوه های آگاهسازی مصرف کننده در این خصوص، الصاق برچسبحاوی تراریخته بودن بر روی محصول مورد نظر است.[7 ] برچسبگذاری به تنهایی روش مناسبی جهت حذف خطرات احتمالی برای سلامت انسان و محیط زیست نیست همچنین اطلاع رسانی به مصرف کننده جانشین مناسبی برای ایجاد قوانین و محدودیتهای قانونی دربارهی حفظ سلامت و محیط زیست نیست، با اینکه .4 نیاز به جدایی فیزیکی GM از غیر GM از تولید تا زنجیره بازاریابی است.
