بخشی از مقاله
چکیده
ورود محصولات زراعی تراریخته - GM Crops - بحثهاي عمومی تندي را در برخی از آشورها - بویژه اروپایی - باعث شده است. بسیاري از منتقدان, بر این باورند آه این محصولات ممکن است آثار سویی بر سلامت انسان و محیط زیست داشته باشند. مشکلی آه در این زمینه وجود دارد این است آه میزان پذیرش خطر توسط متخصصان با عامه مردم تفاوت دارد. در نظر عموم, محصولات زراعی مقاوم به علف آش - HR - به دلیل ارتباط با دو فناوري: مهندسی ژنتیک و علف آش مشکل آفرین هستند. این دو فناوري به دلیل دو ویژگی ناشناخته بودن اثرات طولانی مدت و احساس خطر, ریسک پذیر هستند. مسایل مهم دیگري هم در این زمینه مطرح است. در نظر عموم خطر این محصولات بیشتر از سودمندي آنها نیست, مقاومت به علف آش قبل از هر چیزي براي آشاورز مفید است و فواید غیر مستقیمی براي شهروندان دارد, استفاده از محصولات زراعی مقاوم به علف آش روش اشتباهی براي آشاورزي پایدار می باشد, حق افراد براي انتخاب محصولات بدون GM باید رعایت شود و اینکه این محصولات غیر طبیعی هستند.
مقدمه
سطح زیر آشت محصولات تراریخته جهان در سال 2006 به 102 میلیون هکتار رسید. حدود%76 از این مقدار مربوط به گیاهان مقاوم به علف آش می باشد آه در این بین سویاي تراریخته مقاوم به علف آش - با - %58 همچنان بیشترین سطح زیر آشت محصولات تراریخته را دارا می باشد. پس از آن ذرت, آلزا و پنبه مقاوم به علف آش - بترتیب با %5 ,%9 و - %4 بیشترین سطح زیر آشت را به خود اختصاص داده اند. با وجودي گسترش روز افزون سطح زیر آشت این محصولات در جهان, هنوز مخالفتهایی در این زمینه وجود دارد. این مخالفتها, لزوم توجه به افکار عمومی در استفاده از محصولات تراریخته را حایز اهمیت می نماید.
علل اصلی مخالفت برخی از گروههاي مخالف محصولات GM در چهار مورد زیر خلاصه می شود: -1 دلایل ذاتی -2 خطر احتمالی -3 انتخاب مصرف آننده -4 مسائل گسترده اجتماعی دلایل ذاتی آیا تولید گیاهان تراریخته حاوي ژنهاي انسانی و یا حیوانی اخلاقی است؟ عده اي از مخالفانمهندسی ژنتیک بر این عقیده اند آه انتقال ژن بین موجودات ذاتاً اشتباه است. این دسته از افراد بیشتر به آموزه هاي دینی و مذهبی تکیه دارند. هرچند ممکن است این نظر, عقیده گروهی اندك از جامعه باشد ولی لازم است آه پاسخ مناسبی به آن داده شود.
خطرات احتمالی
مهمترترین عوامل مخاطره آمیز بیان شده توسط مخالفان محصولات ,GM عبارتند از:
-1 حصر.گیاهان زراعی به علت طبیعی بودن مورد حفاظت - حصر - قرار نمی گیرند. ولی امروزه میلیونها هکتار زمین زیر آشت محصولات تراریخته می باشد. در زمینی آه محصولات GM آشت شده اند صفاتی وجود دارد آه گیاهان زراعی اصلاح شده بروش سنتی فاقد آن هستند. ولی طرفداران این فناوري معتقدند آه دلیلی مبنی بر خطرناك تر بودن محصولات تراریخته از سایر محصولات وجود ندارد و بنابراین نیازي به حصر آنها نیست.فرار ژن و ابر علف هرزها . ممکن است گیاهان زراعی GM - بویژه مقاوم به علف آش - توانایی دورگ گیري با گونه هاي مجاور را داشته باشند و بنابراین ژنهایی آه در دستورزي آنها مورد استفاده قرار گرفته امکان انتقال به گونه هاي دیگر از جمله علفهاي هرز مهاجم را خواهند داشت.
احتمال دیگر این است آه خود محصول زراعی GM ممکن است به عنوان یک ابر علف هرز عمل نماید. با این وجود, دانشمندان بر این عقیده اند آه دو رگ گیري خارجی محصولات تراریخته همانند ارقام اصلاح شده با روش سنتی می باشد - نه آمتر نه بیشتر - و بنابراین تاثیر جریان ژن بستگی به خود صفت ژنتیکی دارد و ارتباطی به روش اصلاحی ندارد.تنوع زیستی و پایداري: گفته می شود آه گیاهان تراریخته ممکن است تنوع زیستی را به مخاطره اندازند. براي مثال, استفاده از علف آش براي گیاهان متحمل به علف آش ممکن است جمعیت علفهاي هرز را به حدي آاهش دهد آه تأثیر منفی بر موجودات مختلفی - از حشرات تا پرندگان - آه بطور مستقیم یا غیر مستقیم از این گونه هاي علف هرز به عنوان غذا استفاده می آنند داشته باشد.
لذا گفته می شود آه استفاده از گیاهان زراعی GM باپایداري آشاورزي سازگاري ندارد. یک مزرعه - چه سنتی و چه ارگانیک - یک اآوسیستم طبیعی نیست. حتی سخت گیرانه ترین برنامه هاي آشاورزي, اثرات زیادي بر محیط دارند - خود زمین و حیات وحش - . جوامع علمی آشاورز هم معتقد به آشاورزي پایدار می باشند آه موید اثرات آشاورزي بر محیط زیست است. حامیان فناوري GM بر این باورند آه GM با تولید ارقام زراعی جدید عاملی در جهت دستیابی به آشاورز پایدار می باشد.ایمنی غذایی. تصور می شود آه وجود ژنهاي خارجی ممکن است باعث سنتز ترآیبات ناشناخته یا ترآیبات حساسیت زاي جدیدي شود. هر چند این موضوع ممکن است در برخی از موارد واقعیت داشته باشد ولی, پس از یک دهه آشت این گیاهان در مقیاس وسیع در دنیا هیچ موردي از مشکل ایمنی غذایی محصولات GM ي آه امروزه تولید می شوند ذآر نشده است واقعیتی آه امروزه حتی بوسیله منتقدان این فناوري هم تائید می شود.
در مورد محصولات زراعی مقاوم به علف آش بررسی "موازنه مواد اساسی" تاآنون هیچ تفاوت قابل ملاحظه اي از نظر ترآیب یا تولید مواد مضر براي سلامت انسان نشان نداده است. لذا بنظر می رسد آه نگرانی عموم از مخاطرات زیست محیطی GMO ها ناشی از عدم توانایی ارزیابی مخاطرات احتمالی براي تشخیص خطرات و تردیدهاي موجود در مورد احتمال پیش بینی دقیق آثار درازمدت با استفاده از آزمایشهاي آوتاه مدت آزمایشگاهی باشد.نگرانیهاي خارج از مخاطرات احتمالی براي سلامت انسان و محیط زیست نگرانیهاي دیگري هم در زمینه محصولات تراریخته مطرح است آه جنبه علمی ندارند:عدم سودمندي: با توجه به موفقیتهاي تجاري محصولات تراریخته در آمریکا, تردیدي در مورد قدرت تجاري این محصولات وجود ندارد. یکی از مزایاي آن تسهیل روشهاي مدیریت آشاورزي می باشد آه باعث آاهش هزینه تولید می گردد.
بعلاوه, در بسیاري از نقاط دنیا, فرسایش خاك در نتیجه عملیات زراعی مشکل بزرگی محسوب می شود. مدیریت علفهاي هرز در نتیجه استفاده از محصولات مقاوم به علف آش باعث آاهش عملیات آشاورزي شده و بدین وسیله فرسایش خاك آاهش می یابد و این امر هم براي آشاورز و هم براي محیط زیست مفید است. گزارشی آه اخیراً در اروپا منتشر شده نشان می دهد آه محصولات تراریخته باعث افزایش قابل توجهی در عملکرد, آاهش استفاده از آفت آش و لذا صرفه جویی در هزینه می گردند.سودمندي از نظر عموم به این معنی است آه محصولات GM باید برآورنده نیازهاي اصلی جامعه باشد. یک محصول GM می تواند نیازهاي اجتماعی را به چند طریق برآورده آند: -1 با ارائه غذاي سالم تر -2 با آاهش اثرات زیست محیطی آشاورزي -3 با تولید مواد خامی آه در حال حاضر نیازمند فراوریهاي صنعتی پر هزینه براي تولید آن است, یا -4 با بهبود اوضاع آشورهاي در حال توسعه و تغذیه جمعیت روز افزون جهان.
آثار اقتصادي- اجتماعی: شرآتهاي بذر و مواد شیمیایی آشاورزي, آه معمولاً بصورت شرآتهاي تک قطبی و مرتبط با هم عمل می آنند اغلب به عنوان عوامل اصلی توسعه محصولات مقاوم به علف آش محسوب می شوند. در حال حاضر بسیاري از مردم از توسعه تک قطبی اظهار نگرانی آرده و خواهان حمایت از شرآتهاي آوچک اصلاح نباتات هستند تا بدینوسیله تمامی سطوح جامعه از آثار مخرب توسعه در امان باشند. یکی از عوامل اصلی سهیم در این امر بحث "ثبت موجودات زنده" است. عمل ثبت باعث می شود آه صاحب ثبت به مدت چند سال تمامی مزایاي استفاده از آن موجود جدید را در اختیار داشته باشد. جامعه ممکن است از فواید حاصل از بیوتکنولوژي بهره مند شود اما بسیاري از مردم از این عقیده آه شرآتهاي خصوصی حقوق انحصاري استفاده از طبیعت را در اختیار بگیرند احساس خطر می آنند.
سایر نگرانیهاي اخلاقی:
از نظر مردم, محصولات مقاوم به علف آش در مقایسه با روشهاي مدیریت آشاورزي ارگانیک, جهت گیري توسعه اي اشتباهی را در راستاي دستیابی به توسعه پایدار آشاورزي دنبال می نماید. محصولات مقاوم به علف آش استفاده از مواد شیمیایی را ترویج می نماید و بنابراین به عنوان روشی ناپایدار براي آینده محسوب می شوند.نگرانی اخلاقی دیگر حقوق افراد در استفاده از غذاهاي عاري از محصولات GM می باشد. حتی با وجود عوامل نظارتی دقیق حاآم بر آشت و جداسازي محصولات GM و غیر ,GM مقادیر بسیار آم از مواد GM - از طریق فرار ژن, اختلاط بذرها و ... - در برخی از محصولات اجتناب ناپذیر است و برخی این موضوع را تخطی از آزادي انتخاب می دانند. به منظور آمک بهشناسایی فراورده هاي حاصل از محصولات ,GM روش برچسب زنی مورد قبول قرار گرفته. اما این روش هم با مشکلات فراوانی به همراه است.
سومین نگرانی این است آه برخی غذاهاي GM را تا حدي غیر طبیعی می دانند. در ارزیابی سال 1999 یوروبارومتر,نظر عموم بر این بود آه: "حتی اگر غذاهاي GM داراي مزیت باشد, با این وجود در آل غیر طبیعی هستند". این موضوع مشخص می آند آه طبیعی بودن یک عامل مهم در ارزیابی عمومی غذاهاي GM می باشد.اعتماد: عامل دیگري آه پذیرش مخاطرات احتمالی توسط عموم را تحت تاثیر قرار می دهد اطمینان به سیستمهاي نظارتی می باشد. اطمینان زمانی حایز اهمیت است آه شخص زمان آافی, توانایی, دانش و یا سایر منابع لازم براي تصمیم گیریهاي شخصی را در اختیار ندارد. در برخی موارد, مردم به نظر متخصصانی آه براي آنها ارزش قائلند بیشتر اعتماد دارند اعتماد معمولاً بتدریج حاصل می شود اما در یک لحظه ممکن است این اعتماد صلب شود و تاثیر رویدادهاي منفی بر اعتماد به مراتب شدیدتر از رویدادهاي مثبت است. در یک جو بی اعتمادي سرپوش گذاري بر اخبار بد بیشتر باعث بی اعتمادي می شود.
در آخرین ارزیابی اروبارومتر, تنها 14% پاسخ دهندگان بر این باور بودند آه به آنچه مسولان دولتی در مورد بیوتکنولوژي اظهار می آنند اطمینان دارند.نتیجه گیري وقتی آه نگرانیهاي عمومی چند گانه می باشد - آه برخی جنبه علمی ندارد - نمی توان تنهابا ارزیابی خطرات احتمالی آنها را مورد بررسی قرار داد. بعلاوه, وقتی مسوولان یا دانشمندان در مورد نتایج حاصل از ارزیابی علمی خطرات احتمالی با هم مباحثه می آنند باید این موضوع را بخاطر داشته باشند آه خطر احتمالی در نظر گروههاي مختلف جامعه مفهوم متفاوتی دارد. بنابراین, ورود به بحث قضاوت ارزشی, بی اعتمادي و محدودیتهاي موجود در ارزیابی خطرات احتمالی ممکن است بهترین راه اجتناب از بی اعتمادي عمومی باشد.
