بخشی از مقاله
چکیده
در این مقاله یک سری راهکارهای نوین برای کنترل و غلبه کردن بر استرس و اضطراب دانش آموزان و دانشجویان بخصوص در قبل و بعد از امتحانات پایان ترم و تاثیر مستقیم آن بر پیشرفت درسی و زندگی روزمره آنها بحث و بررسی شده است. لازم به ذکر است که استرس به خودی خود نه مثبت است نه منفی و در حقیقت پاسخ طبیعی بدن در بحث ها، جدل ها، تهدیدها و تحریک ها می باشد. از طرف دیگر اضطراب یک ناراحتی دردناک ذهنی ا ست و از ویژگیهای مهم آن ترس و ناراحتی ا ست که راه فرار ندارد و ا ضطراب می تواند نا شی از عوامل مختلف با شد.
در این پژوهش به برر سی علل ا سترس و ا ضطراب و همچنین ارایه راهکارهای منا سب و نحوه کنترل آن توسط دانش آموزان و دانشجویان پرداخته شده است. پژوهش فوق نشان می دهد که بطور کلی انسان دوست دارد در اکثر مواقع مستقل زندگی کند و مدام تحت کنترل یا پیگیری از طرف شخص دیگر نباشد. طبیعتا پیگیری و کنترل بیش از حد، خود به خود باعث استرس و دچار اضطراب در افراد، بویژه در دانش آموزان می شود.
برای کنترل استرس دانش آموزان و دانشجویان در موقع امتحانات، یاد خدا بودن و دعا کردن، دادن انرژی مثبت از طرف خانواده به دانش آموزان، داشتن امید به آینده، گوش کردن به موسیقی آرامش بخش در مواقع لزوم، صحبت کردن با دو ستان قابل اعتماد، بزرگ جلوه ندادن نتایج امتحانات، دا شتن خودباوری و اعتماد به نفس، مقایسه نکردن خود با دیگران، داشتن تغذیه مناسب، و وقت خواب کافی فاکتورهای مناسب می باشد.
مقدمه
انسان از دیرباز تلاش کرده با کلمات و واژه های مختلف، حالات و احساسات هیجانات خویش را ابراز دارد . به همین منظور در هنگام کشمکش های درونی از اصطلاحاتی چون دلهره، دلشوره، نگرانی استفاده کرده است که در زبان کنونی زبان شناسی اضطراب نامیده می شود.[1, 3, 8, 11] اضطراب است که استعدادها را تخریب می کند؛ مشکلاتی را در تمرکز و حافظه به بار می آورد و باعث رفتارهای ناپخته می شود. و فرد مبتلا نمی تواند با شرایط موجود و محیط روبرو شود و با آنها کنار بیاید. بعضی از افراد در این موقعیتها کنترل خود را از دست می دهند و دچار مشکلاتی اعم از جسمانی، رفتاری و شناختی می شوند و در نتیجه اضطراب در عملکرد تحصیلی آنها تاثیر می گذارد و مشکلاتی برای آنها فراهم می سازد.
اصولا جریان زندگی رنگین است با تلاشها، کوششها و رنجها، امیدها و ناامیدیها، فشارها و اضطراب و ... . چنانچه با نظر خوشبینی به مسایل بنگریم همه خوبند و کارساز و همگی محرکند و ثمربخش. اضطراب در مقیاس اندک به عنوان موتور محرکه ای برای فعالیتهای عادی زندگی فردی، اجتماعی عمل می کند . [2, 3, 4, 6, 8, 12] بنابراین اضطراب متعادل و متناسب، شخص را از حالت سکون و رکود می رهاند و منجر به تحرک او میشود.
اضطراب به منزله بخشی از زندگی هر انسان، در همه افراد در حدی اعتدال آمیز وجود دارد و در این حد، به منزله یک پاسخ سازش یافته تلقی می شود. به گونه ای که می توان گفت که اگر اضطراب نبود همه ما پشت میزهایمان به خواب می رفتیم. یکی از انواع اضطراب ها، اضطراب امتحان است که وقتی مقدار آن از حد مطلوب فراتر رود به احتمال قوی یادگیری و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را تحت الشعاع قرار داده و باعث می شود تا بخش زیادی از منابع و استعدادهای بالقوه انسانی و اقتصادی جامعه تلف شود.
[4, 5] تحقیقات مختلف نشان داده اند که در گروه کثیری از دانش آموزان هنگام موقعیت امتحان، اضطراب گسترده ای بوجود می آید و موجبات تقلیل عملکرد تحصیلی و به تبع آن افسردگی آنها را فراهم می سازد و جامعه را از بخش قابل توجهی از نیروی انسانی خود محروم می کند. بنابراین متمایز کردن این گروه کثیر از دانش آموزان ضروری به نظر می رسد تا بتوان با استفاده از فنون درمانگری متفاوت به کاهش اضطراب آنان پرداخت و مانعی در راه شکستها و پریشانی های حاصل از این اضطراب ایجاد کرد. با فرا رسیدن ایام امتحانات، دلهره دانش آموزان هم شروع می شود. [1, 7, 9] آنان در هر سن و سالی که باشند بازهم چون نگرانی های مختلف مربوط به درس خواندن در ذهن شان شکل می گیرد دچار اضطراب و ترس از امتحان می شوند.
گروهی از دانش آموزان عصبانی، افسرده، پریشان، ناراحت و مضطرب می شوند و گروهی دیگر، چنان آشفته و نگران می شوند که پاسخ سوالات ساده را هم از یاد می برند. عمده ترین شیوه های درمانی برای کاهش و از بین بردن اضطراب امتحان عبارتند از : دادن انرژی مثبت از طرف خانواده به دانش آموزان، داشتن امید به آینده، گوش کردن به موسیقی، صحبت کردن با دوستان قابل اعتماد، بزرگ جلوه ندادن نتایج امتحانات روش آموزش توجه، آموزش مهارتهای کنار آمدن، روش حساسیت زدایی تدریجی، روش سرمشق یا مدل سازی، تمرینات تنفسی و ... . [1, 2, 4, 7, 8, 10, 12] .
ضرورت پژوهشی:
اخیرا پژوهشهای بسیاری نشان داده اند که بسیاری از مشکلات بهداشتی و اختلالات روانی، عاطفی ریشه های روانی اجتماعی دارند. هدف از نوشتن این پژوهش و انتخاب موضوع آن، این است که در بین مباحث روان شناسی بیش از سایر مباحث مورد توجه می باشد و غفلت از آن باعث بیماری های روانی میگردد و در مورد دانش آموزان و دانشجویان کاربرد بیشتری دارد و با توجه به حرفه ای که در پیش گرفتیم، دانستن بعضی از این نکات برای مقابله و برطرف ساختن مشکلات دانش آموزان و دانشجویان موثر است. آشنایی با دلایل به وجود آمدن اضطراب، ما را در بررسی این علل و درمان هر چه بهتر آن یاری خواهد رساند.
اهداف پژوهش:
بررسی علل اضطراب در دانش آموزان و دانشجویان - ارایه راههای مناسب جهت کاهش اضطراب امتحان در دانش آموزان- نقش آموزگار و دوستان در کاهش اضطراب امتحان- برخورد متناسب خانواده نسبت به توانایی فرزندشان و تاثیر انتظارات آنها در میزان اضطراب فرزندشان.
بیان مسئله:
اصولا هر امتحان و آزمونی هیجان و اضطراب خاص خود را دارد. همه هنر انسان در این است که با حداقل اضطراب از عهده انجام بزرگترین امتحانات بر آید. به طور کلی انسان دوست ندارد رفتارهایش همواره مورد ارزیابی دیگران واقع گردد. به همین دلیل هر زمان که در موقعیت امتحان و آزمودن قرار می گیرد، به گونه ای دچار اضطراب می گردد. البته بدیهی است که وجود اضطراب به خودی خود امری غیر عادی نیست اما آنچه باید به عنوان یک عامل آزار دهنده و بازدارنده مورد توجه قرار گیرد شدت هیجان زدگی و اضطراب فوق العاده ای است که به هنگام حضور در محافل اجتماعی یا شرکت در آزمونهای مختلف دامنگیر بعضی از افراد می شود.
بنابراین یکی از رسالتهای مهم مربیان، توجه به عامل اضطراب و اتخاذ تدابیر لازم برای کاهش آن در بین نوجوانان مبتلاست. اضطراب امتحان می تواند به عنوان یک وضعیت و حالت جسمی و روانی باشد که نشانه های آن عبارتند از: عرق کردن، پریدگی رنگ، تنگی نفس و ... .[1, 4, 6, 7, 11] با توجه به تعاریف اضطراب می توان این حالت را در ارتباط با آینده و فاقد یک عامل عینی و شخصی دانست که درعین حال می توان 3 جنبه اصلی را در ان مشخص نمود:
-1 جنبه فیزیولوژیکی
-2 جنبه حرکتی
-3 جنبه شناختی روانی به طور کلی اضطراب از امتحان، فرد را دچار اختلالات عاطفی و روانی می نماید و باعث می شود که فرد از نظر روانی و حتی جسمانی نامتعادل شود و در نتیجه نتواند به خوبی از عهده امتحان بر اید. فردی که مضطرب است به خوبی نمی تواند هر آنچه را آموخته است به وسیله امتحان نشان دهد و چون قضاوتی که معلم در مورد یادگیری می کند.
