بخشی از مقاله
چکیده
عوامل و عوارض متفاؤت انسانی و طبیعی بسیاری در بر قراریامنیّت و دفاع از مرزهای یک کشور میتوانند نقش داشته باشند. از جمله عوارض طبیعی که نقش بسیار مهّم و تأثیر گذاری در برقراری دفاع و امنیّت دارند میتوان به عوارض و پدیدههای ژئومورفولوژی اشاره نمود. روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی – تحلیلی، روش جمعآوری اطّلاعات کتابخانهای با اتّکا به اسناد و مطالعات پیشینیان و مطالعات میدانی و استفاده از نرمافزار سیستم اطلّاعات جغرافیایی میباشد. نتایج تحقیق بیانگر آن بود که هر کدام از عوارض ژئومورفولوژیکی محدوده بنحو متفاوتی در برقراری امنیّت و دفاع نقش دارند و عوارض بیرونی بیشترین نقش را در برقراریامنیّت و دفاع داشته اند. برای مثال گسل هم میتواند به عنوان یک پناهگاه در محدوده محسوب شود و هم میتواند بعنوان یک عامل زیان آور محسوب شود اگر حریم آنرا رعایت نکرد.
واژگان کلیدی: ژئومورفولوژی،امنیّت، دفاع
مقدّمه
از مسائل عمدهای که کشورها از گذشته تا به امروز با آن روبه رو بودهاند و تمام قوّای خود را برای حفظ و برقراری آن به کار میبردند، دفاع و امنیّت در درون کشورشان در مواجهه با و تهاجم بیگانگان در محدوده و نوار مرزی بوده است. مرزها تعیین کننده قلمرو خارجی یک کشور هستند و در برگیرنده عوارض طبیعی و انسانی میباشند.مرزها چه به صورت طبیعی و چه به صورت انسانی در برقراری امنیّت و دفاع در درون یک کشور نقش بسزایی دارند. از بین عوارض طبیعی مختلفی که وجود دارد میتوان به عوارض ژئومورفولوژیکی بعنوان یکی از عؤامل مؤثر در برقراری دفاع و امنیّت از مرزها اشاره نمود. جان کالینز - - 1384، صفوی - - 1387، در کتاب خود تحت عنوان جغرافیای نظامی به نقش عوارض طبیعی در پدافند غیر عامل اشاره ای نمودهاند. هدف از انجام این پژوهش تعییننقش عوارض ژئومورفولوژیکی در برقراری امنیّت و دفاع از مرزهای شمالشرق میباشد.
روش تحقیق
روش انجام پژوهش از نوع توصیفی - تحلیلی و روش جمعآوری اطّلاعات کتابخانهای با اتکا به اسناد و مطالعات پیشینیان و توأم با مطالعات میدانی و استفاده از نرمافزار سیستم اطّلاعات جغرافیایی - - Arc GIS، و Google Earth میباشد.
محدوده مطالعاتی
محدوده مطالعاتی در شمالشرق کشور و در استان خراسان رضوی واقع شده است که وسعتی معادل 1010کیلومتر مربع را دارا می باشد، این محدوده از شمال با کشور ترکمنستان و از جنوب به شهرستان چناران و قوچان، از شرق به شهرستان کلات و از غرب نیز به شهرستان قوچان محدود و در258 کیلومتری شهرستان مشهد واقع شده است. این محدوده بخشی از زون زمینشناسی کپه داغ میباشد. سازندهای تشکیل دهنده این زون در این محدوده، آتامیر - ماسه سنگهای گلو کونیتی و شیلهای سبز زیتونی - ، چهلکمان - سنگ آهکهای ماسهای، مارن و سنگ آهک - ، سرچشمه - مارنهای خاکستری و شیلهای مدادی رنگی - ، تیرگان - آهکهای ضخیم لایه تا ماسیف لیتی و آلی تخریبی - ، خانگیران - شیل آهکی یکنواخت، به رنگ سبز زیتونی و خاکستری مایل به آبی - ، نئوژن، پادگانههای آبرفتی قدیمی و جدید میباشد.
نقشه 1موقعیّت محدوده مطالعاتی در ذیل به معرفی برخی از عوارض ژئومورفولوژیکی محدوده مطالعاتی میپردازیم:
-1 عوارضناشی از ژئومورفولوژی بیرونی و نقش آن در برقراری امنیّت و دفاع
1-1 لندفرمهای ناشی از دینامیک آب
1-1-1 بدلند: بدلندها در نتیجه دینامیک خطی آب، برروی سازندهای سست با نفوذ پذیری کم شکل میگیرند. بدلندهای محدوده مطالعاتی در شمالشرق - لطفآباد - ، شکل گرفتهاندبدلندها. به لحاظ دفاع و امنیّت میتوانند بعنوان یک جان پناه، و بجهت عبور و مرور آسان رزمندگان نیز مناسب میباشند.
1-1-2 پیچانرود: رودخانههای پیچان دارای شیب ملایم میباشند و غالباً ناپایداری در مسیر آنها دیده میشود در ساحل بیرونی پیچ، سرعت جریان زیاد شده است که همین امر سبب ایجاد فرسایش در این سمت و در نتیجه رسوبگذاری در ساحل مقابل شده است. پیچانرودهای وجودم در محدوده از نوع آزاد و درّهای میباشند،. پهنای پیچانرودهای محدوده به 20 متر و طول آن به 1 کیلومتر و عمق آن به 10 متر میرسد، که به جهت عمقی که دارا هستندبه لحاظ امنیّتی و دفاعی میتوانند بعنوان یک جانپناه برای رزمندگان محسوب شوند.
-2عوارض ناشی از ژئومورفولوژی درونی و نقش آن در برقراری امنیّت و دفاع
2-1 چینخوردگیها - تاقدیس، ناودیس - : چین خوردگیها، در مرکز محدوده مطالعاتی و بر روی سازند سخت نئوژن واقع شدهاند دارای روند شمال غرب به جنوبشرق میباشندبه. لحاظ دفاعی و امنیّتی مناسب نمیباشند چرا که با جهت شیب در این محدوده همسو شدهاند و از سوی دیگر ناودیسی که در این محدوده واقع شده به علّت آنکه به موازات خط الرأس مرزی میباشد میتواند به عنوان یک گذرگاه قاچاق مرزی محسوب شود و دسترسی دشمن را به درون کشور آسان نماید. و از سوی دیگر اگر دشمن به خط الرأس تسلط یابد و نیروها در درّه طولی ناودیس واقع شده باشند میتواند سبب شکست حتمی نیروهای خودی شود.
2-2 گسلها: گسلهای محدوده مطالعاتی عمدتاً امتداد لغز میباشند و دارای روند شمالی - جنوبی و شرقی - غربی میباشند. که در مرکز محدوده مطالعاتی و غرب محدوده واقع شدهاند. گسلهای امتداد لغز دارای شیب کمی میباشند و فقط صفحات در آن در امتداد هم میلغزند. بنابراین به جهت استقرار تأسیسات نظامی و رفت و آمد نیروها میتوانند مناسب دباش.امّان از آنجا که وجود تکتونیک فعّال در این محدوده سبب ایجاد زلزله میشود بنابراین بدون رعایت حریم گسل مکان مناسبی برای انبار کردن مهّمات نظامی و استقرار تأسیسات نظامی نمیتوانند باشد.
