بخشی از مقاله
کابرد و اثر روش آموزش معکوس بر یادگیری فعالیت های عملی درس کاروفناوری
چکیده
پژوهش حاضر بر آن است تا کاربرد و اثر روش آموزش معکوس بر یادگیری فعالیت های درس کاروفناوری پایه هشتم بپردازد. روش پژوهش، شبه آزمایشی است. جامعه آماری شامل دانش آموزان پایه هشتم متوسطه اول، ناحیه یک شهرستان بهارستان از استان تهران است که دانش آموزان در قالب دو کلاس شاهد و آزمایش به روش نمونه گیری چند مرحله ای انتخاب شدند. تعداد 26 دانش آموز برای هر دو شیوه آموزش معکوس و شیوه توضیحی(سنتی) در نظر گرفته شد. ابزار پژوهش چک لیست معلم ساخته (پیش آزمون و پس آزمون) است که پس از اجرای پیش آزمون و مشخص شدن میزان دانسته های دانش آموزان، به مدت ده جلسه روش تدریس معکوس و سنتی اجرا شد و سپس توسط چک لیست ها داده های پژوهش جمع آوری گردید. داده های پژوهش با استفاده از آمار توصیفی و آمار استنباطی(آزمون (T تحلیل شده است. برای به دست آوردن روایی چک لیست ها، موارد مورد بررسی مورد تایید متخصصان و تعدادی از دبیران این رشته قرار گرفت. یافته های پژوهش نشانگر آن است که شیوه تدریس معکوس در یادگیری دانش آموزان نسبت به روش تدریس سنتی( توضیحی) موثرتر واقع شده است.
کلید واژه ها: آموزش معکوس، کاروفناوری، یادگیری، دوره اول متوسطه.
-1مقدمه
چگونگی فرایند یادگیری و یاددهی یکی از مهمترین عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و جلب انگیزه آن ها برای ادامه تحصیل است. هر روز شیوه های یادگیری و یاددهی متحول می شوند و همگام با پیشرفت های فن آوری دروازه های نوینی برای بهبود این فرایند گشوده می شوند اما هنوز در بسیاری موارد فرایند یادگیری و یاددهی از کیفیت مطلوبی برخوردار نیست و نارسایی هایی مشهود است که در مواردی به انصراف دانش آموزان از ادامه تحصیل و در مواردی نیز به ورود افراد غیر حرفه ای به جامعه منتهی می شود. در عصر حاضر با توجه به حضور فناوری های نوین آموزشی، سرعت یادگیری بهبود یافته است. عدم تطابق زمانی فراگیران با سرعت روزافزون اطلاعات و مهارت ها، آن ها را از چرخه همزمانی با یادگیری نوین باز می دارد. با پیشرفت روزافزون علم رایانه و ظهور نرم افزارهای چند رسانه ای، انتقال اطلاعات از حالت صرفا متن به حالت تصویر، صوت، گفتار نیز ممکن شده است. آموزش و پرورش نوین، یادگیری سریع را ضروری می داند و از کلمات و منابع زیادی، برای آسان ساختن یادگیری و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در زمینه های گوناگون درسی و تحصیلی کمک می گیرد از جمله این امکانات رسانه های جدید مثل فیلم، کاست های ویدئویی درسی، سی دی و رسانه می باشد که جریان آموزش را متنوع ساخته، علاقه و انگیزه دانش آموزان را برای آموختن زیاد می کنند و در نهایت یادگیری را آسان کرده و تعمیق و جالب می سازند تا موجب تمرکز و توجه و دقت دانش آموزان روی موضوع و مطلب مورد نظر شوند. در ضمن فعالیت دانش آموزان را در حین بکارگیری فراهم ساخته و باعث سرعت عمل و استفاده مطلوب دانش آموزان در بکارگیری حواس مختلف در امر یادگیری می شود.[12]
با استفاده از چند رسانه ای ها که به کمک کامپیوتر انجام می گیرد می توان بسیاری از ناممکن های آموزشی از قبیل آزمایشات هزینه بر و پرخطر در محیط واقعی، مشکل بعد مکانی و زمانی را در جهت یادگیری حل کرد.[8] مطالعات گولد1 به نقل از رسولی .[8] نشان داده است که معلمان نباید فقط با حفظ کردن واقعیت ها یادگیرندگان را وادار به یادگیری فراسوی یادگیری آن نمایند. استفاده از چند رسانه ای ها و رسانه های آموزشی همچون فیلم می توانند سبب برقراری ارتباط موثرتر بین معلم و یادگیرنده شوند. کاربرد درست رسانه ها از تاثیر سوء برخی موانع ارتباطی نظیر حواس پرتی و رویایی شدن مخالب پیشگیری می کند.[2] روش های سنتی آموزشی دیگر پاسخگوی حجم عظیم تقاضا برای آموزش نیست و سواد آموزی الکترونیکی یک راهکار برای گذر به جامعه اطلاعاتی است.[10] تلاش برای بهبود و ارتقای فرایند یادگیری، استفاده از روش های فعال و نوین تدریس به جای روش های سنتی و آموزش بسیار ضروری است. تحول بنیادین در آموزش و پرورش، عمیق و ریشه ای است که به تحول در مفاهیم نظری، مهارت ها، روندها و فرایند ها منجر خواهد شد. محتوا ها، روش ها، فرایندها و عناصر کلیدی یادگیری در حوزه های تربیت و یادگیری مشخص می شوند. حوزه تربیت و یادگیری درس کاروفناوری که در برنامه درسی ملی لحاظ شده شامل،کسب مهارت های عملی برای زندگی کارآمد و بهره ور و کسب شایستگی های فناوری علوم وابسته به ویژه فناوری اطلاعات و ارتباطات است. مهارت در طراحی و تولید وسایل مورد نیاز، شناخت رشته های مختلف تحصیلی و شغلی و شرایط ورود به آن ها، کسب مهارت های فناوری اطلاعات و ارتباطات با روش های تدریس سنتی کمتر تحقق می یابد. محققان همواره به دنبال
پاسخی برای پر کردن خلا های یادگیری، رفع مشکلات و کمبودهای ناشی از نقص در فرایند تدریس و یادگیری بوده اند (آلبالوشی)5-] 2.[17 آنان معتقدند که معلمان این توانایی را دارند که تمرینات روزمره و خسته کننده را به تجربیات یادگیری تعاملی و لذت بخش تغییر دهند. در صورتی که دانش آموزان با مفاهیم اساسی و لازم، مفاهیم عمیق را درک کنند.[1] کلاس درس معکوس کلاسی است که با ارایه یک سری فیلم ها، ضبط سخنرانی ها که شامل صدا و تصاویرمی باشد توسط یک استاد ارایه می شود . دانش آموزان قبل از آمدن به کلاس، فیلم های ضبط شده از موضوع درس را مشاهده می کنند تا زمان کلاسی خود را آزادتر کنند. این زمان برای عیب یابی مفاهیم دشوار، پاسخ به سوالات دانشجویان، درگیر شدن دانش آموزان در یادگیری فعال، و ایجاد ارتباط با زندگی روزانه شان صرف می شود(بتانی) 3[1] برخی از این مزایای روش معکوس عبارتند از: -1 استفاده موثر از زمان کلاس -2 استفاده خوب از فن آوری -3 انطباق سبک های یادگیری مختلف - 4 داشتن یادگیری شخصی - 5 پرورش مهارت های یادگیری مادام العمر -6 ارائه یادگیری مشارکتی -7 افزایش تعامل زمان کلاس. با توجه به این مزایا و همچنین محدودیت زمان و تمایل برای یادگیری فعال تر، اجرای روش معکوس یا وارونه در کلاس می تواند مفید واقع شود ( کسکمتی).4.[25] در این روش فیلم هایی توسط معلم تهیه می شود و درس های تعاملی - آموزشی که در کلاس اتفاق می افتاد در خانه پیش از کلاس قابل دسترسی می باشد. کلاس جایی برای کارکرد با مشکلات ، پیشبرد مفاهیم و شرکت در یادگیری مشارکتی می شود (تاکر).5[31]
دانش آموزان امروز برای فردایی نزدیک تربیت می شوند که وابسته به تکنولوژی، مدل سازی و برنامه ریزی است. چنین فردایی بدون تردید نیاز روزافزون به توانمندی فکری افراد جامعه دارد. این توانمندی از راه تکرار و تمرین های کلیشه ای، کسالت آور، خشک و خسته کننده و با محتوا و روش کهنه حاصل نمی شود. این توانمندی از طریق روش های بدیع و جذاب در کلاس های سرشار از روح، زندگی ایجاد می شود. لازمه تحقق شایستگی ها (اهداف) درس کاروفناوری استفاده از روش های نوین تدریس به منظور یادگیری مناسب است. ضروری است که تاثیر روش های جدید آموزشی (روش معکوس) که با فعال کردن دانش آموزان به نمایش گذاشته می شود بر یادگیری درس کاروفناوری با هدف بسط دانش جهت رسیدن به اهداف مذکور و ارائه رهنمون هایی جهت بهبود یادگیری و کمک به نظام آموزش و پرورش به ویژه دبیران و دانش آموزان برای ایفای درست نقش خود در این مجموعه مورد بررسی قرار گرفته شود.
-2 مبانی نظری و پیشینه تجربی
به منظور شکوفایی و رشد استعدادهای فکری دانش آموزان روش های تدریس نوینی مطرح شده اند زیرا اکثر صاحب نظران نقش تدریس معلم و جو آموزشی حاکم در کلاس درس را عامل اساسی و تاثیر گذار در شکوفایی این استعدادها می دانند. یک کلاس درس معکوس یک
3
رویکرد تدریس و یادگیری است که کلاس درس سنتی را در ابتدا تغییر می دهد به عبارت دیگر فعالیت هایی که به طور سنتی در داخل کلاس درس انجام می گرفته اکنون در بیرون از کلاس انجام می شود و عکس روش سنتی است. در یادگیری معکوس، معلمان، یادگیری در فضای گروه های بزرگ را، به فضای یادگیری فردی با استفاده از چندین فناوری سوق می هند. در یادگیری معکوس معلمان یادگیری در فضای گروه های بزرگ را، به فضای یادگیری فردی با استفاده از چندین فناوری سوق می هند. معلمان کارهایی که انجام می دهند و فیلم هایی از آموزش خود را در یک سی دی ضبط کرده و یا فیلم های آموزشی یا درس های تصویری از سایت های مختلف را جمع آوری می کنند. بسیاری از معلمان یادگیری معکوس را با استفاده از مواد در دسترس شروع کرده اند فیلم ها در دسترس دانش اموزان قرار داده می شوند و آن ها در هرکجا و در هر زمان که راحت باشند ( در خانه ، در سالن مطالعه ، در اتوبوس و حتی در بیمارستان ) در زمان هایی که دوست داشته باشند مطالعه می کنند و با آمادگی بیشتر و بهتری در کلاس درس اماده می شوند . ( مسالام ،.(2011
کارولین درولی6در مشاهداتی که از کلاس درس معکوس خود داشته است تحت عنوان (( کلاس معکوس یک معلم زیست شناسی )) اینگونه بیان می دارد که دانش آموزان مطالب را بیشتر درک می کنند، در حالی که قبلا بیشتر حفظ می کردند. دانش آموزان صادق تر از قبل هستند. بسیاری معتقدند که کلاس درس معکوس احتمالا برای دانش آموزان سال آخر تحصیلی است و برای دانش آموزانی که آموزندگانی چالشی هستند، مناسب نیست اما من عکس آن را یافتم. دانش آموزانی که بسیار عصبانی هستند یا از تغییر خسته اند، دانش آموزان سال اخر هستند و دقیقا آنچه را گفته اید بازگو می کنند و در یادگیری خود نقشی ندارند. دانش آموزان در این روش خیلی باانگیزه تر شده اند چون می توانستند دوباره امتحان دهند و بیش از یکبار فرصت داشتند آنچه را می دانند نشان دهند.[14]
همچنین ردکپ7.[28] در پژوهشی تحت عنوان (( بررسی کلاس درس معکوس و ابزارهایی برای مهندسی کامپیوتر)) چنین بیان می دارد که ما اجزای مختلف تربیتی که در زمینه کلاس درس معکوس مفید بودند را مشخص و سودمندی آن را از دیدگاه دانش آموزان ارزشیابی کردیم آن چه از فیلم ها مشاهده شده نشان می دهد که مزیت واقعی کلاس آن است که دانش آموزانی که کلاس درس معکوس را به رسمیت شناختند در مهارت حل مساله و مدلسازی از مهارت هایی که می توانند فراهم کنند افزایش مثبتی داشته اند. پژوهش نشان داد که مزایای استفاده از رویکرد کلاس درس معکوس در دانش مفهومی و واقعی به دست آمده، توسط دانش آموزان افزایش یافته است. با افزایش زمان مورد استفاده برای روش های فعال یادگیری می تواند موفقیت دانش آموزان در یادگیری سطح بالاتر را شامل شود. همچنین این روش می تواند افزایش کارایی پروژه های درسی را شامل شود. الگوی یادگیری معکوس می تواند معلمان را توانا کند که از آموزش معلم محور به سمت یادگیری دانش آموز محور حرکت کنند.
-3 مواد و روش ها
در این پژوهش از روش شبه آزمایشی استفاده شده است و از نظر هدف کاربردی می باشد. جامعه آماری این پژوهش را کلیه دانش آموزان پایه هشتم متوسطه اول، ناحیه یک شهرستان بهارستان، استان تهران می باشد که از میان آنها 26 دانش آموز در قالب دو کلاس به روش نمونه گیری چند مرحله ای انتخاب شده اند. تعداد 26 دانش آموز برای شیوه آموزش معکوس و شیوه ی توضیحی(سنتی) آموزش مد نظر
قرار گرفتند. یادگیری دانش آموزان از طریق آزمون های معلم ساخته (پیش آزمون و پس آزمون ) مورد سنجش قرار گرفت. روایی آزمون توسط تعدادی از دبیران درس کاروفناوری و اساتید مورد بررسی قرار گرفت. داده های پژوهش با استفاده از آمار توصیفی و آمار استنباطی تحلیل گردید. روش تدریس معکوس در ده جلسه در کلاس درس کاروفناوری در مبحث سازه و معماری که در ابتدا پیش آزمون توسط چک لیست هایی که میزان مهارت های عملی دانش آموزان را می سنجید اجرا گردید. سپس دانش آموزان قبل از شروع هر جلسه فیلم های ارایه شده توسط دبیر خود را از سایت ویا از طریق سی دی هایی که در اختیارشان گذاشته شده بود، مشاهده کرده و با آمادگی در کلاس حضور یافتند. زمان کلاس به ارایه آموزش به هم در گروه و رفع ابهامات و انجام کارهای عملی مورد نظر گردید. در حین اجرای کار های عملی، پژوهشگر با در دست داشتن چک لیست هایی که حاوی موارد مورد نظر در تعیین میزان یادگیری دانش آموزان بود اقدام به جمع آوری داده ها کرد. داده ها توسط spss مورد تحلیل قرار گرفت. شاخص های آماری میانگین وآزمون Tدر نظر گرفته شده است.
