بخشی از مقاله
کاربرد رایانه در علوم شیلاتی
چکیده:
امروزه با توجه به گسترش علوم در دانشگاهها و مراکز آموزش عالی، بهره مند نبودن از علم کامپیوتر غیر ممکن خواهد بود. گسترش کاربرد کامپیوتر در تمام زمینههاي زندگی امروزي، غیر قابل اغماض است و در زمینه آموزشی و علمی نیز یکی از انتخابهاي مهم است. شیلات نیز یکی از علومی است که از دیرباز وجود داشته است و محققین بسیاري در این زمینه فعالیت میکنند. با توجه به اینکه عصر حاضر، عصر تکنولوژي است، استفاده از کامپیوتر براي سرعت بخشیدن به ذخیره اطلاعات و آنالیزهاي آماري درخور توجه است. یکی از نرمافزارهاي کاربردي در علم شیلات و برخی رشتههاي دیگر که از طریق رایانه قابل اجراست، نرم افزار spss میباشد. این نرم افزار در آنالیز آماري کمک شایانی به محققین میکند. همچنین کاربرد رایانه در علوم شیلاتی به دلیل اهمیتی که دارد، به عنوان یکی از دروسی است که دانشجویان ملزم به گذراندن آن می باشند. در این مقاله به کاربردهایی از کامپیوتر در علوم شیلاتی و برخی از نرم افزارها و برنامههاي کاربردي رایانه در علوم شیلاتی پرداخته می شود.
کلمات کلیدي: ارائه اطلاعات، جستجو، ذخیره، علوم شیلاتی، کاربرد رایانه.
مقدمه:
با ورود کامپیوتر به زندگی انسانها و به موازات آن گسترش شبکه اینترنت، بسیاري از تعاریف و خدمات اجتماعی تغییر یافته و یا به سمت تحول بنیادي در حرکت است، و هر روزه تأثیرات این دگرگونیها در زندگی روزمره ما بیشتر نمایان میگردد. امروزه اطلاعات رکن اساسی هر گونه عملیاتی را تشکیل می دهد، خواه این عملیات اقتصادي، بازرگانی، جنگی و یا کشاورزي باشد. نحوه دستیابی به اطلاعات، جمع آوري و پردازش آنها مبناي علمی جدید شده است که فناوري اطلاعات نام گرفته است(حسین زاده، .(1390 این جهان مجازي، که پدیده هزاره سوم تمدن بشري است، در ابتداي راه خود دستاوردهاي کم نظیري براي جوامع امروزي به ارمغان آورده است که از جمله آنها میتوان به شبکههاي عظیم اطلاعرسانی، فروشگاه و بنگاههاي بزرگ اقتصادي، موتورهاي قوي جستجوي اطلاعات، موسسات و انجمنهاي مجازي و.... اشاره نمود. در این مقاله ما تلاش میکنیم به کاربردهاي علم کامپیوتر یا رایانه را در علوم خصوصا شیلات بپردازیم.
پیدایش و تعریف واژه کامپیوتر:
در زبان انگلیسی »کامپیوتر« به دستگاه خودکاري میگفتند که محاسبات ریاضی را انجام میداد. بر پایه »واژهنامه ریشهیابی Barnhart Concise»واژه کامپیوتر در سال 1646 به زبان انگلیسی وارد گردید که به معنی »شخصی که محاسبه میکند« بودهاست و سپس از سال 1897 به ماشینهاي محاسبه مکانیکی گفته میشد. در هنگام جنگ جهانی دوم »کامپیوتر« به زنان
نظامی انگلیسی و آمریکایی که کارشان محاسبه مسیرهاي شلیک توپهاي بزرگ جنگی به وسیله ابزار مشابهی بود، اشاره میکرد. البته در اوایل دهه 50 میلادي هنوز اصطلاح ماشین رایانش (computing machine) براي معرفی این ماشینها بهکار میرفت، پس از آن عبارت کوتاهتر کامپیوتر (computer) بهجاي آن بهکار گرفته شد. ورود این ماشین به ایران در اوایل دهه 1340 بود، واژه رایانه در دو دهه اخیر در فارسی رایج شده است.
برابر این واژه در زبانهاي دیگر حتماً همان واژه زبان انگلیسی نیست. در زبان فرانسوي واژه "ordinateur"، که به معنی »سازمانده« یا »ماشین مرتبساز« است، بهکار میرود. در اسپانیایی "ordenador" با معنایی مشابه استفاده میشود، همچنین در دیگر کشورهاي اسپانیایی زبان computadora بصورت انگلیسیمĤبانهاي ادا میشود. در پرتغال واژه computador بهکار میرود که از واژه computar گرفته شده و به معناي »محاسبه کردن« میباشد. در ایتالیایی واژه "calcolatore" که معناي ماشین حساب است بکار میرود که بیشتر روي ویژگی حسابگري منطقی آن تاکید دارد. به سوئدي رایانه «dator» خوانده میشود که از «data» (دادهها) برگرفته شدهاست. به فنلاندي «tietokone» خوانده میشود که به معنی »ماشین اطلاعات« میباشد. اما در زبان ایسلندي توصیف شاعرانهتري بکار میرود، «tölva» که واژهاي مرکب است و به معناي »زن پیشگوي شمارشگر« میباشد. در چینی رایانه «dian nao» یا »مغز برقی« خوانده میشود (فرهنگ واژههاي مصوّب فرهنگستان، .(1390
تعریف واژه رایانه:
واژه رایانه از مصدر رایانیدن ساخته شده که در فارسی میانه به شکلِ rāyēnīdan و به معناي »سنجیدن، سبک و سنگین کردن، مقایسه کردن« یا »مرتّب کردن، نظم بخشیدن و سامان دادن« بودهاست (دانستنیها، .(1392 این مصدر در زبان فارسی میانه یا همان پهلوي کاربرد فراوانی داشته و مشتقهاي زیادي نیز از آن گرفته شده بوده است.
رایانه ابزاري براي جستجوي اطلاعات:
امروزه موتورهاي جستجوي متعددي از طریق اینترنت قابل دسترسی است که بدون داشتن سیتم کامپیوتري دسترسی به آن غیر ممکن است. در گذشته جستجو از طریق کتاب و مقالات چاپ شده در مجلات و اسناد موجود در ادارات و سازمانها صورت میگرفت و براي دسترسی به آنها نیاز به هزینه زیاد و صرف وقت بسیاري بود. حال با دسترسی به کامپیوتر و اینترنت میتوان از هر مکانی با سرعت بسیار زیاد و با کمترین هزینه اطلاعات مورد نیاز را بدست آوریم.
رایانه ابزاري براي ذخیره اطلاعات:
درگذشته ذخیره اطلاعات در کتابها و دفاتري صورت میگرفت که متأسفانه گذشت زمان موجب از بین رفتن برخی اسناد و کم رنگ شدن آنها شده است. اما امروزه با اسکن نمودن مدارك و ذخیره فایل اصلی آن امکان دسترسی به اطلاعات را براي هر زمانی که بخواهیم فراهم میکند. همانطور که انتظار میرود پس از جستجوي اطلاعات، اطلاعات مفید و مورد نیاز ثبت میشود. بنابراین براي ثبت دادهها نیاز به یک ابزاري با حافظه مورد نیاز خواهیم داشت که کامپیوتر میتواند یکی از این ابزارها باشد.
رایانه ابزاري براي اجراي نرم افزار آماري:
اهمیت استفاده از روشهاي آماري در علوم مختلف بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. آموختن آمار کاربردي در هر رشته جزء ملزومات میباشد. فرآیند آنالیز آماري کمک میکند تا پژوهشگر بتواند از دادههاي اولیه، اطلاعات مورد نیاز خود را استخراج کند و در صورت لزوم نتایج را تعمیم دهد. اگر حجم دادهها بزرگ باشد، استفاده از روشهاي مختلف آنالیز آماري سیار خستهکننده و مشکل خواهد بود. امروزه انواع نرم افزارهاي مختلف آماري موجود، قادرند انواع آنالیزهاي آماري را انجام دهند. نرم افزار SPSS یکی از قدیمیترین ، برنامههاي کاربردي در زمینه تجزیه و تحلیلهاي آماري است.
SPSS مخفف Statistical package for social science (نرم افزار آماري براي علوم اجتماعی) میباشد (میرزاده، .(1388 از نرم افزارهاي تخصصی آمار که بیشتر به بحثهاي آماري در حیطه علوم اجتماعی، روانشناسی و علوم رفتاري و ... میپردازد.
محیط ساده و کارآمد براي پیادهسازي همه نوع آنالیز آماري را فراهم میسازد. افزون بر تحلیلهاي آماري، مدیریت دادهها و مستندسازي دادهها نیز از ویژگیهاي نرمافزار هستند (سمیع زاده، .(1384 علاوه بر SPSS نرم افزار آماري بسیاري((MINITAB, SAS, SPLUS براي تحلیل دادهها در شاخههاي مختلف علوم وجود دارد. بنابر سلیقه افراد و توانایی فراگیري فرامین آنها در بین محققین و دانشجویان ایرانی از توجه بیشتري برخوردارند. در ظاهر با هم یکسان ولی داراي روند آماري مختلف میباشند. همچنین میزان قدرت پردازش آنها و سهولت و سادگی کار با آنها متفاوت است. اما در این میان نرم افزار SPSS از کاربرديترین نرم افزارها در رشته شیلات میباشد.
کاربرد رایانه در ادارات و سازمانها:
یکی دیگر از کاربردها، استفاده از کامپیوتر در دبیرخانهها و سیستم اتوماسیون در ادارات بوده که باز هم این تکنولوژي کمک قابل توجهی در سرعت بخشیدن به امورات نشان داده است. علاوه بر کاهش نیروي کار و خدمات براي جابجایی نامهها، کاهش زمان ارسال نامهها موجب ثبت و درج شدن نامهها و قابلیت پیگیري راحت تر آنها خواهد شد.
