بخشی از مقاله
چکيده
امروزه به دليل تغيير سبک زندگي و نياز روز افزون افراد به حضور در طبيعت و احساس آرامش ، گردشگري ماجراجويانه به سرعت افزايش يافته است .کوهنوردي به عنوان نمونه اي از گردشگري هاي ورزشي ماجراجويانه در استان گيلان با مشکلاتي مواجه است که نيازمند تدابير مناسب همچون آموزش افراد در زمينه کوهنوردي و چگونگي مواجهه با خطرات بالقوه ، شناسايي مکان هاي مناسب براي کوهنوردي، استفاده از راهنمايان با تجربه و آگاه ، فراهم ساختن تجهيزات فردي و گروهي و حمايت و مداخلات دولتي مي باشد.
کليدواژه : گردشگري ماجراجويانه ، کوهنوردي، ريسک ، استان گيلان
مقدمه
در عصر حاضر، گردشگري يکي از بخش هايي است که بزرگترين سهم را براي توسعه ي اقتصادي کشورها فراهم مي کند و علاوه بر غني سازي بسياري از صنايع مربوط ،در درآمد و ايجاد اشتغال در جامعه سهمي دارد( Carnicelli-Filho et al٢٠١٠٩٥٣).گردشگري به عنوان صنعتي نوپا در سال هاي اخير تاثيرات زيادي بر وضعيت اقتصادي،اجتماعي و فرهنگي جهان داشته است . به طوري که در بسياري از کشورهاي جهان به عنوان منبع درآمد اصلي دولت ها و مردم مطرح است . (گودرزوند چگيني و مولايي هشجين ١٣٨٨: ٨٠) الگوي جديد مصرف گردشگري که به گردشگري علايق خاص (SIT) معروف شده است ، از ويژگي هاي جامعه ي مدرن است . اين گردشگران اغلب به دنبال محرک هاي مهيج و کسب تجربه هايي پر از پيچيدگي و هيجان هستند. گردشگري ماجراجويانه يکي از انواع گردشگري هاي مدرن است که معمولا در مناطق بکر و به دور از هياهوي شهري انجام مي گيرد و و مي توان آن را از مصاديق گردشگري مدرن و به دليل علاقمندان خاص ، گردشگري علايق خاص (SIT) نيز قلمداد کرد (Trauer٢٠٠٦١٨٣). گردشگري ماجراجويانه در سال هاي اخير به سرعت افزايش يافته است و به عنوان تفريحات بيروني به طور فزاينده اي تجاري شده است (Buckley٢٠٠٧١٤٢٨).
ضرورت و اهميت تحقيق
امروزه تمدن شهري سبکي بي حرکت دارد و افراد به کنايه مانند موش و سرگردان در جستجوي فرصت هاي شغلي و امنيت هستند که اين مسئله ارتباط بين مسائل عاطفي و استرس را قوي تر مي کند و کيفيت زندگي را کاهش مي دهد.وقتي افراد خود را به لحاظ جسمي و روحي ضعيف مي بينند تمايل به تغيير حالت يکنواخت زندگي،فعاليت بيشتر و کاهش استرس پيدا مي کنند و در جستجوي آنند که چگونه خود را در فعاليت هايي درگير کنند که خشنودي و تجربه ي بيشتري براي آنان به ارمغان آورد. به همين دليل آنها اغلب از واقعيت فرار مي کنند و در محيط هاي آرامش بخش در جستجوي خويشتن خود،تسکين تنش يا چيزي مانند يک جريان انرژي يا حتي احساسات جديد مي باشند که همه ي اين ها مي تواند به وسيلهارتباط با طبيعت از جمله تمرين فعاليت هاي ماجراجويانه فراهم شود.انسان مدتي است که خود را دور از طبيعت مي بيند، به ويژه پس از انقلاب صنعتي که مهاجرت به شهر ها افزايش يافت . امروزه انسان با کاهش کيفيت زندگي مواجه گشته است که به دليل استرسي است که به بخشي بخشي از زندگي روزمره ي افراد تبديل شده است و موجب صدمات جاني و رواني مي گردد که نتيجه ي آن سبک زندگي بي حرکت و خشونت هاي شديد است . بنابراين بايد براي عوض کردن اين وضعيت در فرصت هاي جديدي سرمايه گذاري نمود. انسان جزيي از طبيعت است و هميشه تعامل بين انسان و طبيعت وجود دارد، اما تکنولوژي هاي ساخته شده توسط انسان ، درک او از طبيعت را تغيير داده و انسان را از ريشه ي طبيعي خود جدا نموده است .بنابراين ديدگاه فعاليت هاي فيزيکي علاوه بر استراحت در طبيعت به شکلي حياتي حائز اهميت است ، به خصوص فعاليت هايي که انسان را به طبيعت نزديک تر کند ( Carnicelli-Filho et .(al2010:953-954
گردشگري ماجراجويانه
ماجراجويي را فعاليتي همراه با خطر پذيري و هيجان انگيز و داراي تازگي نيز دانسته اند. بنابراين گردشگري ماجراجويانه که بر محور فعاليت و عمل از سوي گردشگر در محيط مقصد شکل گرفته است فعاليتي همراه با خطر، هيجان و کسب تجارب نو است .
(رنجبريان و زاهدي١٣٩٠ :٦٥) ماجراجويي به فعاليتي گفته مي شود که در آن شخص به صورت داوطلبانه مسيري را انتخاب مي کند که ناشناخته است ، جايي که فرد با چالش روبرو مي شود و ممکن است چيز با ارزشي در اين تجربه بفهمد يا به دست آورد.
چنين شرايطي بر اساس درک هر فرد از موقعيت و شخص خويش مي باشد و همين امر باعث مي شود که گردش هاي ماجراجويانه ذهني و منحصر بفرد باشد. همچنين ماجراجويي مترادف است با خطر، استرس و عمل و در نتيجه نمي تواند به عنوان يک تجربه ي منفعل در نظر گرفته شود. اين عمل ممکن است فيزيکي ، فکري ، عاطفي و يا معنوي باشد و بودن ، انجام دادن ، لمس کردن ، ديدن و احساس کردن را شامل شود
( Carnicelli-Filho et al٢٠١٠:٩٥).
در تعريفي ديگر گردشگري ماجراجويانه عبارت است از تورهاي تجاري و برنامه ريزي شده اي که جذابيت آن به خاطر فعاليت هاي بيروني و ريسک پذير است . معمولا نياز به تجهيزات تخصصي دارد و براي مشتريان تور بسيار مهيج است . فرد ممکن است خودش به تنهايي تجهيزات را به کار بيندازد يا سرنشين باشد. باکلي اشاره مي کند که اين تعريف يک تعريف توليد محور از گردشگري ماجراجويانه است (Buckley٢٠٠٧:١٤٢) .ميلينگتن و همکاران ، سفر ماجراجويانه را يک فعاليت تفريحي تعريف مي کند که در مقصدي غير معمول ، عجيب ، مسافتي دور يا پرت رخ مي دهد. اين امر منجر به سطح بالايي از فعاليت توسط شرکت کنندگان مي شود (Bentley et al٢٠٠٧:٧٩١).
همچنين برخي از محققين معتقدند که ريسک و خطر موضوع مهم در فعاليت هاي ماجراجويانه نيست ، بلکه بيشترين جاذبه ي اين فعاليت ها ترس است و شرکت کنندگان با ترس در اين فعاليت ها درگير مي شوند ( Carnicelli-Filho et al٢٠١٠:٩٥٤). در تجربيات گردشگري ماجراجويانه ، احساساتي که از قبل وجود دارند و منجر به اوج احساسي از نشاط و هيجان مي شوند اغلب ترس ، ترديد و دلهره است (Soutar٢٠٠٩:٤١٧&Williams ).کاتر معنقد است که ترس ، مرکز جذابيت گردشگري ماجراجويانه خواهد بود(Cater٢٠٠٦:٣٢٢).
گردشگري ماجراجويانه در سال هاي اخير به صورت معناداري رشد کرده و به قسمتي عمده در ميان علاقه مندي هاي بخش گردشگري تبديل شده است و گفته مي شود که با رشد سالانه ي ١٥% سريع ترين بخش بازار گردشگري در فضاي باز مي باشد.
به علاوه ، تقريبا نيمي از بزرگسالان آمريکا(٩٨ ميليون ) در پنج سال آخر قرن بيستم تعطيلات ماجراجويانه گرفتند و يک چهارم مجموعه تورهاي اروپا گردش ماجراجويانه را همراه موارد ديگر داشته اند. با وجود اينکه آمارها به دليل تنوع استفاده از گردش هاي ماجراجويانه متغيرند، آشکار است که رشد گردش هاي ماجراجويانه معنادار است و احتمالا ادامه خواهد داشت ( Williams ٤١٤-Soutar٢٠٠٩٤١٣&).بنابراين آن را بايد بخشي از بازار گردشگري دانست که درآمد قابل توجهي در اين بازار ايجاد مي کند و با سرعتي اعجاب انگيز در حال رشد است . رئيس انجمن گردشگري ماجراجويانه ي آمريکا مدعي است اين بخش بازار ساليانه ٨ درصد رشد مي کند. محصولات و فعاليت هاي مرتبط با گردشگري ماجراجويانه طيف متنوعي را تشکيل مي دهند. اين نوع گردشگري داراي همپوشاني هايي با انواع ديگر از قبيل ، گردشگري ورزشي، طبيعت گردي، رويدادهاي خاص و توريسم قومي است .
گردشگران ماجراجويانه داراي ويژگي هاي خاص هستند، آن ها اغلب تحصيل کرده ، مرفه ، علاقمند به موضوعات زيست محيطي و سنت ها و مشتاق نسبت به بازديد از مقاصد دور افتاده و صعب العبور مي باشند (رنجبريان و زاهدي١٣٩٠ :٦٥).
مديريت ريسک در گردشگري ماجراجويانه
بنتلي ريسک هايي که گردشگران ماجراجو را تهديد مي کند در سه سطح عوامل مربوط به مشتريان (شرکت کنندگان )، عوامل مربوط به تجهيزات و عوامل محيطي دسته بندي کرده و در نمودار زير ريسکهاي مربوط به هر عامل و چالش هاي مديريتي مربوط به آن را ارائه کرده است : (Bentley et al٢٠٠١٣٣٥)
شکل (١) انواع ريسک در گردشگري ماجراجويانه
