گزارشی در مورد شرکت کشت و صنعت شهید بهشتی

بخشی از مقاله

گزارشی در مورد شرکت کشت و صنعت شهید بهشتی

در سال 1370 با مصوبه مجلس شورای اسلامی و تصویب اساسنامه مربوطه رسماً فعالیت خود را آغاز نمود.
دفتر مرکزی شرکت در غرب شهرستان دزفول بوده و بخش های عملیاتی زراعی و دامپروری آن در مناطق بی سی واقع در 13 کیلومتری جنوب شهرستان اندیمشک و دیلم در 45 کیلومتری جنوب شهرستان دزفول و عملیات باغداری در مناطق صفی آباد، سبیلی و گله واقعمی باشند. فعالیتهای زراعی شرکت در زمینه های تولید محصولات استراتژیک و بخصوص تولید بذور اصلاح شده می باشد که شامل:

الف- فعالیتهای زراعی:
1- گندم: از عمده محصولات تولیدی شرکت بوده که با تولید ارقام مختلف گندم بذور مورد نیاز استان خوزستان و نیز استانهای همجوار نقش اساسی و تعیین کننده ای به عهده دارد. عمده ترین ارقام که بصورت پـرورش 1، 2، 3 و همچنیـن مادری تولـید می شوند شامل ارقام: چمران، وریناک، شوار و یاوارس بوده که تولیدی حدود دوازده هزار تن را بالغ می باشند.

2- ذرت دانه ای: یکی دیگر از محصولات شرکت بوده که با تولید حدود هشت هزار تن ذرت در سال روند رو به رشد داشته و از محصولات هشت هزار تن ذرت در سال روند رو به رشدی داشته و از محصولات پربازده محسوب می شود.
3- ذرت بذری: تولید بذر ذرت هیبرید سینکل کراس 704 در شرکت که دارای قوه نامیه و سرعت رویش بالا می باشد باعث گردیده که کشاورزان محلی و مناطق همجوار متقاضی بذور تولیدی شرکت که حدود چهار صد تن در سال را شامل می شود، بشوند. تولید این بذر که راندمان در هکتار آن رو به افزایش است باعث گردیده که تا حدودی از واردات بذر ذرت جلوگیری به عمل آورده شود.
4- چغندر قند: تولید ایـن محصول در سال حدود چهـل هزار تـن با عیـار 14% می باشد. در سال های اخیر با استفاده از بذور مناسب علاوه بر افزایش تناژ عیار قند تا دو درصد نیز افزایش پیدا نموده است.
5- کلزادانه ای: از محصولات شرکت بوده که با تولید حدود سیصد تن در سال های اخیر توانسته گامی جهت خودکفایی در بخش روغن داشته باشد.
6- کلزابذری: کشت این محصول در سال های اخیر و برای اولین بار در ایران باعث گردیده که گام مهمی در جهت خودکفایی و جلوگیری از خروج ارز برداشه شود. تولید این محصول که سطح کشت آن در شرکت رو به افزایش است به حدود چهارصد تن در سال بالغ می شود.

7- شبدر بذری: شبدر بذری محصـول استراتژیـک دیگـری از تولیدات شـرکـت می باشد. با کاشت و تولید بذر شبدر برسیم این شرکت موفق گردیده است تا سهم مؤثر و مثبتی در جلوگیری از واردات بذر شبدر به کشور را داشته باشد. این شرکت از جمله دو تولید کننده عمده بذر شبدر در کشور بوده و حدود دویست تن در سال بذر شبدر تولید می نماید با افزایش سطح زیر کشت این ظرفیت تا هفتصد تن نیـز قابل افزایش می باشد. از سایر تولیدات شرکت می توان به تولید بیش از یک هزار تن یونجه خشک و حدود پانصد تن علوفه سودانگراس و جو نیز اشاره نمود.

ب- فعالیتهای دام پروری:
بخش دیگری از فعالیت های شرکت به نگه داری گوسفند داشتی و پرواری اختصاص دارد. این شرکت با دارا بودن حدود چهارده هزار رأس گوسفند یکی از مراکز عمده تولید پروتئین در منطقه می باشد. تولید گوشت در شرکت افزون بر یکصد و هفتاد تن در سال می باشد.

ج- فعالیتهای باغبانی:
باغات شرکت با دارا بودن ارقام ممتاز از مرکبات جایگاه ویژه ای در بازار مصرف ایران دارا بوده که این ارقام شامل: 1- پرتقال والنسیا 2- نارنگی کینو پرماندرین، تانجلو، مینیولا 3- گریپ فروت 4- لیموشـیرین 5- لمـون 6- لیموسـنگی و نیز انگور یاقوتـی می باشند. تولید محصولات یاد شده تا پنج هزار تن بوده که علاوه بر آن می توان به تولید سالانه حدود دویست هزار اصله نهال مرکبات و یکصد هزار نهال انگور اشاره نمود. با توجه به جو ان نمودن باغات شرکت و کاشت ارقام اصلاح شده افزایش تولید در سال های آینده تا ده هزار تن قابل پیش بینی می باشد.

د- فعالیتهای صنعتی:
در سال های اخیر با افزایش تولید بذور مختلف و لزوم فرآوری آنها اقدام به احداث کارخانه پیشرفته پروسس (بوجاری و ضدعفونی) بذر گردید. همچنین جهت خشک نمودن ذرت دانه ای هشت واحد خشک کن به ظرفیت چهار صد تن در روز و نیز خشک کردن ذرت بذری با ظرفیت حدود بیست تن در روز ساخته شد. با ساخت و افزایش ظرفیت های یاد شده شرکت این توانایی را داشته که علاوه بر عمل آوری محصولات شرکت اقدام به خرید محصولات کشاورزی از جمله ذرت دانه ای کرده و پس از فرآوری به بازار مصرف ارائه نماید.

ه- فعالیتهای تحقیقاتی و پژوهشی
این شرکت با استفاده از کارشناسان مجرب و نیز با همکاری مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی آزمایشات مختلف و متعددی در زمینه بهره گیری مناسب و مقاوم به بعضی آفات و بیماری ها گام های مؤثری صورت داده به گونه ای که اثرات ترویجی بسیار مثبتی برای کشاورزی منطقه به دنبال داشته است.
شرکت کشت و صنعت شهید بهشتی یکی از قطب های مهم کشاورزی و باغبانی است که در سال 1348 احداث گردیده و دارای 5000 هکتار زمین زراعی و حدود 1000 هکتار باغات مرکبات می باشد. رئوس فعالیت های این شرکت عبارتند از:

• تحقیقات و پژوهش
• راه اندازی آزمایشگاه جهت نمونه برداری جهت آزمون خاک کشاورزان منطقه و شرکت.
• تولید و فرآوری بذر اصلاح شده گندم، ذرت، شبدر و کلزا با گنجایش حدود 20 تن.
• آزمایش های کاربری سموم برای مبارزه با علف های هرز و کودهای شیمیایی و بیولوژیکی برای افزایش تولید و بالاترین کیفیت تولیدات.

• بخش زراعت
• کشت سالانه 3000 هکتار گندم بذری.
• کشت 2500 هکتار ذرت بذری و دانه ای.
• کشت حدود 500 هکتار شبدر بذری.
• کشت حدود 800 هکتار چغندر قند.
• کشت حدود 800 هکتار کلزابذری.

• بخش باغبانی شامل 1000 هکتار ارقام مختلف مرکبات به شرح زیر
• 300 هکتار لمون لیسبون.
• 250 هکتار پرتقال والنسیا.
• 100 هکتار نارنگی کینو.
• 150 هکتار گریپ فروت رد بلاش.
• 20 هکتار لایم.
• 40 هکتار انگور پاقوتی.
• 40 هکتار لیموشیرین.

• تولید نهال:
به منظور تولید نهال های سالم و عاری از بیماری شرکت اقدام به احداث باغ مادر و خزانه مدرن نموده است و معروفترین ارقام مرکبات که سازگار با مناطق گرم و خشک هستند در این خزانه تولید می گردد. میزان تولید نهال 500000 اصله می باشد.

مقدمه
ذرت گیاهی از خانواده گرامینه و از غلات مهم مناطق گرمسیر و معتدل جهان است، از نظر تولید جهانی بعد از گندم و برنج مقام سوم را به خود اختصاص داده است، امروزه اهمیت غلات بر کسی پوشیده نیست و شاید به جرأت بتوان گفت که قسمت اعظم غذای انسان توسط غلات تأمین می گردد، یا به عبارت دیگر، بیش از 50 درصد انرژی بدن انسان به طـور مستقیـم و حدود 20 درصـد آن به طـور غیرمستقیـم، از غلات تأمیـن می شود. جمیعت رو به افزایش جهان با کمبود عمده ای در تولیدات گیاهی مواجه است و در سطح جهان به تولید نباتات پرمحصولی مان

ند ذرت نیاز دارد. با آنکه در سالهای اخیر مطالبی باارزش درمورد ذرت توسط استادان و محققان محترم تألیف و ترجمه شده و فصلی از فصول کتابها را به خود اختصاص داده است، ولی این مجموعه با دو هدف عمده تدوین شده است:
اولاً، سعی شده مجموعه ای نسبتاً کامل و جامع در نوع خود بوده و امید می رود که چاپ و توزیع این جزوده برای دست اندرکاران کشت ذرت و همچنین محققان و کارشناسان و دانشجویان زراعت و اصلاح نباتات و مروجان مفید و گامی مؤثر در راه افزایش تولید محصول ذرت در کشور باشد، زیرا تا کنون کتاب جامعی تحت عنوان ذرت به زبان فارسی تألیف و یا ترجمه نشده است. این جزوه با وجود کمبودها و نقایص متعدد می تواند علاقه مندان را با اساسی ترین مسائل بتانیکی، اکولوژیکی، زراعی، فیزیولوژیکی، آفات و بیماریها اصلاح و نگهداری ذرت آشنا سازد.

مبدأ و تاریخچه
ذرت گیاهی است که تاریخ دقیق پیدایش و کشت و کار آن دقیقاً مشخص نیست و اظهار نظرهای متعددی درمورد منشأ آن ابراز شده و به احتمال زیاد مبدأ آن را مکزیک و آمریکای مرکزی و همچنین کشورهای آمریکای جنوبی، مانند پرو، بولیوی و اکوادور دانسته اند؛ طبق نتایج کاوشهای به عمل آمده مشخص شده است که حدود 3000 سال قبل از میلاد این گیاه در پرو وجود داشته است؛ همچنین مشخص گردیده که نوع وحشی آن به نام ذرت آندن (Anden) یا ذرت مکزیکی حدود 5600 سال پیش در این کشور کشت می شده است.
تا قبل از سال 1492 میلادی (سال کشف آمریکا) ذرت در اروپا، آفریقا و آسیا ناشناخته بود؛ کریستف کلمب و سایر کاشفان در اولین مسافرت تاریخی خود به آمریکا در نوامبر 1492، ذرت را در حوالی کوبا مشاهده کردند که به وسیلۀ قبیلۀ سرخ پوستان (Mahis) کشت می شده و از دانه های آن تغذیه می کردند. نام این گیاه در حقیقت از نام همین قبیله اقتباس شده است. ذرت بعد از سفر دوم کریستف (سال 1494) از کوبا به اروپا و آفریقای شمالی برده شده و در اواخر قرن شانزدهم وارد آسیا گردید.

نظریات مختلف درمورد پیدایش ذرت:
1- ذرت امروزی از ذرتی به نام ذرت غلافدار (Pod corn) به دست آمده است؛ این ذرت با انواع دیگر ذرت کاملاً متفاوت بوده، و هر یک از دانه ها تک تک در داخل غلافی احاطه شده است.
2- این گیاه احتمالاً یکساله وحشی به نام (Euchlaena Mexica) Teosinte نشأت گرفته که دارای بلالهای کوچک و دانه هایی شبیه به دانه های ذرت بو داده بوده است که بر اثر ترکیب با یک گیاه نامعلوم و یا تکامل تدریجی ذرت امروزی به دست آمده است.
3- بر اثر تلقیح گیاه Teosinte با یک گیاه دیگری به نام Tripsacum ذرت امروزی به وود آمده است.

اهمیت اقتصادی
ذرت در قسمت اعظم دنیای جدید (مکزیک، آمریکای مرکزی و نواحی گرمسیری آمریکای جنوبی) یک گیاه غذایی بسیار مهم به حساب می آید و در سایر قاره های مسکونی نیز به صورت وسیعی زراعت می شود ذرت از نظر تولید بعد از گندم و برنج سومین محصول در میان غلات است. حدود 45 درصد ذرت دنیا در ایالات متحده امریکا کاشته می شود و اراضی آن کشور زیر کشت ذرت می باشد. سایر کشورهای تولید کننده ذرت چین، شوروی سابق، برزیل، مکزیک، رومانی، آرژانتین، آفریقای جنوبی و هند هستند.
سطح زیر کشت ذرت در دنیا بیش از 140 میلیون هکتار بوده و مقدار تولید آن نیز پیوسته رو به افزایش است؛ مثلاً مقدار تولید در سال 1971، 290 میلیون تن بوده و در سال 1981، به 400 میلیون تن رسیده است.
تا چند سال پیش ذرت را در ایران از غلات فرعی به حساب می آوردند و آن را فقط به منظور استفاده بلال در حاشیه زراعتهای صیفی و جالیز در کنار پشته ها می کاشتند؛ ولی خوشبختانه، اخیراً ذرت در ایران جزو محصولات عمده قرار گرفته و توسعه کشت آن از نظر تأمین غذای دام و طیور از اهمیت زیادی برخوردار شده است؛ در حال حاضر، مهمترین مناطق کشت ذرت استانهای مازندران، خوزستان، اطراف تهران، گرگان و مغان است؛ علت وجود آفتاب کافی در اکثر مناطق کشورمان در صورت تأمین آب کافی زمینهای بیشتری می تواند زیر کشت این محصول قرار بگیرد.

موارد استعمال ذرت:
1- تهیه نان:
در بعضی کشورها مثل هندوستان، پرتقال، مکزیک، از دانه ذرت آرد تهیه می کنند. چون پروتئینهای ذرت مانند گندم گلوتن حقیقی تشکیل نمی دهند، به همین دلیل از آرد ذرت نمی توان نانی که خمیر آن ور آمده باشد، تهیه نمود. گذشته از آن نان ذرت خیلی سریع خشک، سخت و غیر قابل هضم شده و به علت چربی زیاد (6-4 درصد) نان آن زود خراب می شود، لذا بهتر است آرد ذرت به نسبت 25 تا 50 درصد با آرد گندم مخلوط شود.

2- تغذیه حیوانات:
دانه ذرت یک غذای دامی مهم بوده و بیش از 80 درصد ذرت تولیدی در هر کشور به مصرف دامها می رسد؛ به علت داشتن مواد پرانرژی به طور وسیعی برای چاق کردن گله های گاو و گوسفند (به ویژه بره ها) مورد استفاده قرار می گیرد.

تغذیه پرندگان:

دانه ذرت از لحاظ تأمین انرژی برای طیور بسیار مهم و بااهمیت بوده و در تولید گوشت سفید تخم مرغ نقش عمده ای دارد. ذرتهای دانه سفید برای پرندگانی مانند مرغ، غاز و اردک که برای استفاده از گوشت آنها پرورش می یابند، کاربرد بیشتری دارد.

4- کارخانجات:
در صنعت از دانه آن به مقدار زیاد استفاده می کننـد. از هیدرولیز نشاسـته ذرت مـی توان انواعی از محصولات غذایی چون نشاسته ذرت، شربت و دکستروز ذرت تولید نمود. نشاسته خشک ذرت برای مصارف غذایی، استفاده در کارگاههای لباسشویی و هدفهای صنعتی کاربرد دارد.
مصارف دیگر ذرت عبارت از: تهیه گلوتن، خوراکی، الکل گیری، تهیه مالت، روغن، اسید لاکتیک، اسید استیک، پلاستیک سازی، صابون سازی تهیه غذای کودک، کاغذهای روغنی، رنگرزی و غیره هستند.

مشخصات گیاه شناسی
ذرت گیاهی است تک لپه ای و یکساله، از خانواده گرامینه Gramineae، زیر خانواده Maydeae، از جنس Zea و از گونه mays با 20= n 2 کروموزوم. به طور خلاصه قسمتهای مختلف ذرت عبارتند از:

1- ریشه:
ذرت دارای 3 نوع ریشه به شرح زیر است:
الف- ریشه های اولیه
ب- ریشه های ثانویه
ج- ریشه های هوایی
تعداد ریشه های اولیه 5-3 بوده و بر خلاف ریشه های اولیه بعضی از غلات که پس از تکمیل ریشـه های ثانویـه از بیـن می روند، در این گیاه باقی مانـده و از گیـاه جدا نمی شوند.
ریشه های ثانویه که به ریشه های دایمی یا ریشه های طوقی نیز مشهور هستند، به تعداد 20-15 برابر ریشه های اولیه بوده، از میان گره ساقه و از 5-3 سانتی متری زیر خاک تشکیل می شوند.
ریشه های هوایی که به ریشه های جانبی و یا نابجا نیز مشهور هستند، از گروههای دوم و سوم در بالای سطح خاک به وجود می آیند و ضمن کمک به استقرار نبات در خاک در جذب آب و مواد غذایی نیز مؤثر هستند.
ریشه های بوته جوان ذرت به سرعت رشد می کند؛ به طوری که وقتی ارتفاع بوته هنوز به 10 سانتی متری نرسیده، ممکن است ریشه هایش تا عمق 30 سانتی متری خاک نفوذ کرده باشند. قسمت اعظم بوته های ذرت در عمق 75-70 سانتی متری سطح خاک بوده ولی ممکن است

بعضی از ریشه ها تا عمق 2 متری و یا بیشتر نفوذ نمایند. در شرایط مساعد رشد، گسترش جانبی ریشه ها تا شعاع 100 سانتی متری می رسد و این پراکندگی جانبی ریشه ها معمولاً در حدود یک تا دو هفته قبل از تشکیل کاکل متوقف شده و رشد بعدی ریشه ها عمقی می باشند.

2- ساقه
ذرت دارای ساقه بند بند، گروه دار و توپر، ولی معمولاً مستقیم و بدون انشعاب است. تعداد میان گروه ها بین 8 تا 21 و فاصله بین گره ها در انواع مختلف بین 6 تا 20 سانتی متر تغییر می نماید. طول ساقه بین 60 سانتی متر تا 6 متر تغییر نموده و در بعضی شرایط طول ساقه ذرت ممکن است تا 8 متر نیز برسد. قطر ساقه حدوداً 5/1 تا 5 سانتی متر می شود. میانگرههای بالایی تقریباً استوانه ای است، در حالی که میانگرههای پایینی معمولاً شیاردار هستند. هر گروه معمولاً ش

امل یک برگ و یک جوانه است که از رشد این جوانه ها بلال، یا بلالهایی تولید می شود. بر خلاف سایر غلات، اکثر واریته های ذرت پنجه نمی زنند و این احتمالاً در نتیجه انتخابی است که از ذرتهای خوشه بزرگ به عمل آمده است، مع هذا، جوانه های موجود در گروههای زیر خاک، در شرایط محیطی مناسب (تراکم کمتر، ازت بیشتر، رطوبت و عمق کاشت مناسب) قادر به تولید پنجه هستند. تولید پنجه یک صفت نامطلوب به شمار می آید، زیرا پنجه ها یا اغلب بدون خوشه اند

و اگر هم بلال تولید نمایند در انتهای ساقه بوده و به بلال تاجی موسوم هستند. این بلالها فاقد پوشش بوده و اغلب مورد حمله پرندگان قرار می گیرند.

3- برگ
برگها به طور متناوب در روی ساقه قرار می گیرند، بدین معنی که در هر گروه ساقه یک برگ به وجود می آید که شامل یک غلاف که ساقه را دربرمی گیرد و یک پهنک پهن و بزرگ که ممکن است یک لیگول یقه مانندی نیز داشته باشد. ذرتهایی که لیگول ندارند، دارای برگهای ای

ستاده هستند که این طرز قرار گرفتن برگها باعث جذب نور بیشتر و در نتیجه افزایش فتوسنتز می شود؛ البته زاویه بین برگ و ساقه علاوه بر اینکه به ژنوتیپ گیاه بستگی دارد، به موقعیت آن نیز وابسته است؛ مثلاً، برگهای پایینی زاویه بیشتری نسبت به برگهای بالایی دارند. تعداد برگ نسبت به نوع واریته فرق می کند و معمولاً بین 8 تا 48 عدد (به طور متوسط حدوداً 12 تا 18 عدد) متغیر است و تعداد آن در ذرت یک صفت واریته ای بوده، نسبتاً ثابت است و کمتر تحت تأثیر عوامل محیطی قرار می گیرد.

4- گل آذین
ذرت گیاهی است یک پایه و گلهای نر و ماده در دو گل آذین جدا از هم ولی بر روی یک گیاه قرار گرفته اند؛ آرایش گل نر تاجی به صورت خوشه ای منشعب در انتهای ساقه قرار گرفته است که به آن گل آذین نر یا تاسل (Tassel) نیز می گویند. در روی خوشه نر، خوشه های فرعی به صورت جفت، قرار دارند. در هر سنبلک دو گل یافت می شود که گل بالایی از نقطه نظر رشد کاملتر است. هر گل نر شامل سه پرچم، دو لودیکول و یک مادگی تکامل نیافته است.
گلهای ماده بر روی سنبلها قرار دارند. سنبلها در نزدیک وسط ساقه ایجاد می شوند. گل آذین ماده دارای خوشه ای با محوری نسبتاً قطوری است و در روی سنبلچه های فرعی و دو تایی در

کنار هم قرار دارند. محور ضخیم سنبل حاوی 8 تا 30 ردیف طولی از سنبلچه های زوج می باشد؛ هر سنبل فرعی دو گل دارد که معمولاً یکی از آنها بارور شده و دیگری عقیم می ماند؛ چنانکه گل دوم نیز بارور شود ازدیاد دانه باعث بهم خوردن ترتیب ردیف ها شده و در نتیجه توزیع دانه بر روی سنبلها نامنظم می شود. هر گل دارای تخمدانی است که از آن کاکل یا ابریشم به طول 20-10 سانتی متر که مجموعاً کلاله و خامۀ آن است، خارج می شود. کاکل از موهای ریز و چسبناکی که دانه های گرده را به خود می گیرند، پوشیده شده است؛ طول هر کاکلها 10-5 روز می شود. دو گلوم ضخیم و کوتاه سایر قسمتهای سنبله را فراگرفته که با هم کزل یا پوست دانه را تشکیلمی دهند و کوتاهتر از گلوملها هستند.
سنبل ذرت توسط پوششهایی (پوستهای بلال) که در حقیقت غلافهای تغییر شکل یافته برگ است، پوشیده و محافظت می شود. به این پوششها چمچه یا اسپات (Spath) نیز می گویند. عمل گرده افشانی که توسط باد صورت می گیرد، حدوداً 95 درصد به صورت دگرگشن و 5 درصد به طور خودگشن صورت می گیرد. مقدار گرده تولید شده یک صفت واریته ای بوده و ممکن است یک خوشه نر بین 5 تا 25 میلیون دانه گرده تولید نماید؛ دانه های گرده 1 تا 3 روز قبل از خروج کاکل ذرت آزاد می شود؛ بنابراین، گرده افشانی در ذرت ضمن آلوگام بودن پروتاندر (Protandry) نیز هست. وقتی دانه گرده بر روی کاکل قرار گرفت، پس از 12 تا 28 ساعت عمل لقاح صورت می گیرد. عمر دانه صورت می گیرد. عمر دانه گرده در شرایط مناسب بین 18 تا 24 ساعت است.
تعداد دانه های ذرت در هر سنبل معمولاً بین 30 تا 1000 دانه می شود. چون دانه ها به طور محکم روی محور سنبل قرار گرفته اند، ذرت قادر به پراکندن بذرهایش نیست؛ بنابراین، در طبیعت بدون مداخله انسان نمی تواند به بقای خود ادامه دهد.

5- دانه ذرت:
دانه ذرت که یک میوه گندمه (Caryopsis) یا به عبارت دیگر، یک میوه یک لپه ای خشک و ناشکوفا است، 16-9 میلی متر طول، 9-6 میلی متر عرض و 6-3 میلیمتر قطر داشته و ساختمان آن به شرح زیر است:

الف- پوسته میوه یاپریکارپ (Pericarp)
پوسته میوه که یک دیواره نازک است، از چند لایه سلول تشکیل شده و قسمتهای داخلی دانه را فرا گرفته است. پریکاپ مجموعاً 6 درصد دانه را تشکیل می دهد و از لحاظ سلولز و همی سلولز غنی بوده و دانه را از خسارات مکانیکی و عوامل نامساعد محیطی حفاظت می کند.

ب- لایه آلورن (aleurone)
این لایه که طبقه منفردی از سلولهاست، بلافاصله بعد از پوسته میوه قرار دارد. رنگهای آب

.

ج- آندوسپرم یا آردینه (endosperm)
آندوسپرم همان بافت غذایی دانه است و حجم اصلی دانه را تشکیل داده و حدوداً 85 درصد آن را تشکیل می دهد. آندوسپرم بیشتر در قسمت بالای دانه قرار دارد. در ذرت دو نوع آندوسپرم دیده می شود:
1- آندوسپرم سخت، شاخی یا شیشه ای که معمولاً سخت و نیم شفاف بوده و دارای پروتئین بیشتری است. این بافت معمولاً زرد و یا بدون رنگ است.
2- آندوسپرم نرم، آردی یا نشاسته ای که بافت اینگونه آندوسپرم نرم، آردینه ای و مات بوده و رنگ آن سفید است. پروتئین این تیپ کمتر بوده ولی نشاسته بیشتری دارند.

د- جنین دانه
جنین ذرت که حدود 12-10 درصد آن را تشکیل می دهد در قسمت پایین دانه قرار دارد. جنین از دو قسمت اصلی لپه یا اسکاتلوم و محور جنین تشکیل یافته است. محور جنینی شامل جوانه که در آن 6-5 لبرگ جنینی دیده می شود و به وسیله کولئوپنیل احاطه شده و همچنین ریشچه می باشد که به وسیله کلئوریزا محافظت می گردد.
دانه بدون آب ذرت حدود 77 درصد نشاسته (دو سوم نشاسته ذرت معمولاً آمیلوپکتین و یک سوم آن آمیلوز)، 9 درصد پروتئین (پرولامین، بخصوص زئین حدود 48 درصد، گلبولین حدود 14 درصد و گلوتلین حدود 31 درصد)، 5 درصد چربی (تا 7 درصد)، 5 درصد نپتوزان، 2 درصد قند و 2 درصد خاکستر دارد.
حدود 80 درصد روغن ذرت در قسمت جنین دانه متمرکز است. دوژن باعث افزایش اسیدهای امینه لیزین و تریپتوفان در پروتئین ذرت شده و در نتیجه کیفیت محصول 50-30 درصد افزایش می یابد. وزن هزار دانه ذرت بین 100 تا 400 گرم متغیر است.

طبقه بندی ذرت- 4 نوع آن
ذرت دندان اسبی
نشاسته آندوسپرم این گروه از ذرتها از دو قسمت تشکیل شده است. نشاسته نرم در قسمت وسط و انتهای دانه و نشاسته سخت در اطراف آن قرار دارند. در حین رسیدن دانه، چون دانه مقدار آب از دست می دهد، به همین علت در قسمت نوک یک چین خوردگی و یا دندانه در آن مشاهده می شود که به علت شبیه بودن به دندان اسب، به ذرت دندان اسبی مشهور شده است، ذرت دندان اسبی در سطح وسیعی و در تمام نقاط دنیا مخصوصاً ایالات متحده آمریکا کشت می شود. در این تیپ بندرت نوع زودرس وجود دارد و اکثر واریته های این گروه دیررس بوده و بـه حرارت کافـی نیاز دارنـد و عملکردهـای خوبی می دهند. رنگ دانه اغلب بین سفید و زرد متغیر است. در اغلب کشورهایی که کشت آن متداول است، چون شاخ و برگ بیشتری تولید می کند، جهت تهیه علوفه و سیلو از ان استفاده می کنند. این ذرت دانه های درشت داشته و وزن هزار دانه آن بین 500-300 گرم است.

2- ذرت بلوری یا سخت
دانه های این گروه از ذرت، شفاف و بدون چرک هستند. آندوسپرم این ذرت شامل نشاستۀ نرم و نشاسته سخت است، منتها نشاسته سخت کاملاً اطراف نشاسته نرم را گرفته و باعث براقی دانه شده و دانه شکل کروی به خود می گیرد؛ این ذرت معمولاً دارای رشدی سریعتر بوده و تمایل بیشتری به پنجه زدن دارد و زودرس بوده و در مناطقی که آب و هوای معتدل دارند، کشت م

ی شود؛ این ذرت بیشتر در هند، ایتالیا، فرانسه و آرژانتین کشت شده و از دانه آن در مرغداریها به عنوان بلغور ذرت استفاده می کنند. وزن هزار دانه این ذرت 70-100 گرم بوده و به ذرت چخماقی نیز مشهور است.

3- ذرت بوداده
این ذرت قدیمی ترین نوع ذرت بوده و دانه های آن اغلب ریز و نوک تیز هستند. تمام آندوسپرم آن از نوع نشاسته سخت تشکیل شده است؛ مقدار پروتئین این ذرت نسبتاً زیاد است. از این ذرت، به عنوان ذرت بوداده قبل از رسیدگی کامل و همچنین پس از رسیدگی تکنولوژیکی استفاده می شده است. دانه بوداده آن مصرف خوراکی دارد و بسیار خوشمزه است و اغلب در قنادیها مصرف می شود. در داخل دانه این ذرت یک نشاسته کلوئیدی وجود دارد که با خاصیت هیگروسکوپی، رطوبت را جذب کرده و وقی حرارت ببیند، آب موجود در داخل آن تبخیر شده و باعث متلاشی شدن دانه گشته و آندوسپرم به صورت یک توده سفید اسفنجی نرم ظاهر می شود. تیپهای قدیمی به هنگام ترکیدن حداکثر 15 تا 20 برابر ازدیاد حجم پیدا می کردند، ولی حجم انواع بو داده های هیبرید 30 تا 35 برابر حجم اولیه افزایش می یابد. چون هنگام ترکیدن صدای مخصوص می نماید، لذا به این جهت پاپکورن نام دارد.
این تیپ دو نوع بوده که نامهای آن، ذرت بودادۀ برنجی (Rice Pop) و ذرت بوداده ارزنی می باشد. چون عملکرد این تیپ از ذرت کم است، از نظر اقتصادی چندان مورد توجه نیست. وزن هزار دانه آن 130-80 گرم است.

4- ذرت آردی یا نرم
این ذرت یکی از انواع کهن تر ذرت زراعی است و آندوسپرم آن تماماً از نشاسته نرم تشکیل شده و فقط نشاسته سخت به صورت یک لایه نازک اطراف آن را فرا گرفته است؛ به علت داشتن نشاسته زیاد، در کارخانجات نشاسته سازی و الکل سازی مورد استفاده قرار می گیرد؛ این ذرت بیشتر در پرو، بولیوی و مکزیک کاشته شده و زودتر از سایر تیپها دچار امراض قارچی می گردد؛ دانه های این نوع ذرت به راحتی از خوشه جدا می شود؛ اندازه دانه ها خیلی کوچک و به رنگ سفید و یا آبی بوده و معمولاً شکل کروی دارند، که ممکن است دارای شیار و یا بدون شیار باشند؛ در حالت کلی بوته و میوه آن شبیه ذرت بلوری است.

گرده افشانی ذرت
ذرت گیاهی است تک پایه، که در آن گلهای نر در انتهای ساقه (گل تاجی) و گلهای ماده در فاصله بین برگ و ساقه روی چوب بلال تشکیل می شود و گلهای نر در این گیاه معمولاً قبل از گلهای ماده می رسد (Protandery) به همین دلیل تلقیح در این گیاه به صورت دگرگشن می شود؛ در طبیعت، عمل گرده افشانی به وسیله باد صورت می گیرد؛ در صورت وجود باد، دانۀ گرده ذرت می تواند بیشتر از 100 متر منتقل شود؛ پس به منظور جداسازی (ایزولاسیون) باید از مزارع همجوار فاصلۀ لازم را درنظر گرفته شود. برای کاهش فاصله ایزولاسیون، در حاشیه مزارع، چندین ردیف متراکم به عنوان تله برای گرفتن گرده های بیگانه کاشته می شود.
میزان اختلاف در رسیدگی گلهای نر و ماده به ژنوتیپ و شرایط محیطی در هنگام گلدهی بستگی دارد. آزاد شدن دانه گرده از گل تاجی در مدت یک تا دو روز و یا بیشتر، بسته به ژنوتیپ و شرایطی محیطی متفاوت است. هر گل آذین نر حدود 25-5/2 میلیون دانه گرده تولید می کند. طول عمر دانه گرده ذرت زیاد نیست و در هوای گرم در کمتر از 10 دقیقه از بین می رود. دمای بیش از 40 درجه سانتی گراد معمولاً سبب از بین رفتن دانه های گرده می شود. پس از قرار گرفتن دانه گرده بر روی کاکل گل ماده عمل لقاح در مدت 28-12 ساعت صورت می گیرد. با روری مضاعف در کیسه جنینی باعث تشکیل جنین 20= n 2 و 30= n 3 بذر می شود.

گرده افشانی مصنوعی
چنانکه گفته شد، ذرت به طور طبیعی دگرگشن است. لذا جهت انجام گرده افشانی مصنوعی (خودباروری، دورگ گیری) لازم است که هر دو گل آذین نر و ماده کنترل شوند؛ برای این عمل، ابتدا خوشۀ گلهای ماده را قبل از ظهور کاکل (Silk) با پاکت سلوفان می پوشانند؛ با این عمل از ورود دانۀ گرده بیگانه جلوگیری به عمل می آبد. زمان مناسب گرده افشانی با خروج کاکل به اندازۀ 3-2 سانتی متر پس از پوشاندن خوشۀ گل ماده قرا می رسد. بهتر است که یک روز قبل از انجام گرده افشانی، پاکت سلوفان را برداشته و کلاله ها را با یک چاقوی تیز بریده؛ حسن این عمل، ایجاد سطح یکنواختی از رشته های ابریشمی و راحتی عمل در گرده افشانی است. پس از انجام این عمل پاکت را مجدداً در جای خود قرار می دهند؛ همراه با این عمل، گل آذین نر (منبع تهیه دانه

گرده) را نیز با یک پاکت می پوشاننـد؛ روز بعد گـرده ها را با تکـان دادن گل تاجی در آن پاکت جمع می کنند و سپس انتهای پاکت را روی بلال پاره کرده و پولنها را روی کاکلها می ریزند و بلافاصله آن را به وسیله یک پاکت بزرگتر می پوشانند. پاکت روی گل آذین ماده تا آخر فصل زراعی باقی می ماند؛ در موقع برداشت، پاکتها معیاری برای تشخیص بلالهای حاصل از دورگ گیری مصنوعی است؛ در پایان، بر حسب حاوی مشخصات والد یا والدین، تاریخ گرده افشانی و نوع تلاقی را نصب می کنند؛ معمولاً قبل از شروع عملیات کنترل گل آذینها،