بخشی از مقاله
بیان مسأله1
صنعت در ایران یعنی کار، پیشه وهنر. صنعتگر یعنی اصل هنر و اصل صنعت. صنعت عبارت است از: به کار بردن مهارت و سلیقه در جلوه ی زیبایی و جمال به واسطه ی تولید و یا ابتکار و یا به عبارت دیگر صنعت عبارت است از : نگاهداری و ضبط زیبایی که ضمیر آدمی آن را دریافته است. صنایع دستی به ویژه صنایع دستی روستایی در کلیه کشورهایی که از این (هنر-صنعت) برخوردارند و ازنظر مواد اولیه و نیروی انسانی امکان تولید دارند نوعی فعالیت اقتصادی است که منجربه تولید
1 Statement of the problem
کالاهای جدیدی می شود. آمیختگی شدید این فعالیت با سنت ها، عادات و بینش سازندگان و همچنین تاثیر محسوس محیط جغرافیایی در این صنعت از جمله مسائلی است که باعث تمایز آن از فرآورده های کارخانه ای می شود. زیرا برخلاف مصنوعات کارخانه ای که در مقیاس زیاد و به طور یک شکل تولید می شودصنایع دستی هر منطقه وحتی تولیدات هر صنعت گر از نظر طرح، شکل و اندازه از اشیاء شابهم خود کاملاً متمایز و مشخص است و در اکثر موارد مایه ای از فرهنگ سازندگان خود را به همراه دارد (حسن بیگی، .(19:1365
ذوق و سلیقه ی صنعت به طور مداوم و همواره در میان ایرانیان وجود داشته و جزء زندگی روزانه آنها محسوب می شود. این موضوع را می توان با نگاهی به وسایل بدست آمده در کاوشهای باستان شناسی بیشتر مورد بررسی قرار داده. با توجه به مطالب فوق و همچنین این که در استان کرمان معادن مس به وفور یافت می شود ساخت وسایل مسی اعم از ظروف و وسایل تزیینی از قدیم در این دیار مرسوم بوده است. در این خصوص نیز افراد زیادی مشغول به کار بوده اند و همچنین علاقه مندان زیادی از آن استفاده می کنند. خلق آثار هنری و نقوش مورد استفاده این وسایل برگرفته شده از فرهنگ اصیل ایرانی و فرهنگ دینی، استعداد و ذوق هنری مردمان این دیار کهن که با نگاهی به این آثار می توان به بخشی از فرهنگ غنی مردمان شهر کرمان در گذشته و حال پی برد. با در نظر گرفتن مطالب فوق و همچنین مورد توجه قرار دادن معادن غنی مس در استان متاسفانه شاهد این هستیم که در سالهای اخیر این صنعت گسترش چندانی در استان نداشته و روز به روز در حال افول می باشد. تا آنجا که اکثر کارهای صنایع دستی و تزیینی که در بازار کرمان دیده می شود از استان های همجوار مانند اصفهان می باشد. در کنار این مورد کارهای لوکس دیگر کشورها و فرهنگها تا حدی جای این صنعت را گرفته است و این امر با عدم استقبال مردم از خرید ظروف مس و همچنین دیگر مصنوعات مسی روبرو گردیده است و عامل دیگر اینکه بیشتر کارگران و استاد کاران نیز غیر بومی هستند و این در حالی است که پویایی این صنعت درکرمان می تواند از نقطه نظر اقتصادی، اشتغال، فرهنگی و... بسیار کارآمد باشد.
اهداف تحقیق1
هدف از انجام این تحقیق مطالعه در مورد یکی از مصنوعات مسی (سینی) می باشد و در این کار به بررسی نقوش متداول وهمچنین به نحوه ی چگونگی ساخت سینی پرداخته می شود. سعی شده است در این تحقیق اهداف مورد نظر مطابق با چهارچوب نظری تحقیق طراحی شود که شامل نظریه هایی ساختار گرایی2 ، کارکرد گرایی3، تکامل4 گرایی و اشاعه5 گرایی می باشد.
اهداف تحقیق شامل هدف کلی و اهداف جزئی (تکمیلی) می باشد.
هدف کلی
1 Purposes of research 2 Structuralism theory 3 Functionalism theory 4 Evolutionism theory 5 Diffusions theory
بررسی، ثبت و ضبط اطلاعات گوناگون در مورد نقوش به کار رفته در ظروف مسی و همچنین چگونگی ساخت سینی ها در بازار مسگری شهر کرمان
اهداف جزئی
- بررسی ویژگی های به کار رفته در نقوش.
- بررسی چگونگی تکامل شیوه های ساخت و نقوش به کار رفته در سینی های مس.
- بررسی ساختارهای به کار رفته در طرحها و نقش های سینی.
- بررسی خاستگاه و انتقال نقوش به کار رفته در صنعت مسگری.
- بررسی اشتغال زایی این صنعت در شهر کرمان.
- بررسی و آشنایی با چگونگی ساخت سینی های مسی و نقوش مورد استفاده.
با توجه به این مساله تحقیق حاضر برآن است دلیلی برای این موضوع در شهر کرمان یافته و بتواند راهکارهایی مناسبی جهت این امر ارائه دهد.
اهمیت و ضرورت تحقیق1
نظر به اینکه استان کرمان دارای معادن بسیار غنی مس می باشد که وجود این معادن در استان باعث شده استفاده از این فلز از قدیم الایام رایج باشد و مورد استفاده مردم در زندگی روزمره قرار گیرد که می توان از کاربرد آن در ساخت انواع ظروف و همچنین انواع وسایل تزیینی نام برد. وسایل تزینی همان طور که می دانیم دامنه وسیعی را به خود اختصاص می دهد از جمله انواع گلدان، انواع تابلو، انواع سینی، و انواع ظروف، آشپزخانه و... نمونه هایی از آنها می باشد. که به صورت کاربردی مورد استفاده قرار می گیرند. به عنوان نمونه در ناحیه تل ابلیس واقع در بخش مرکزی رشته کوههای کرمان اشیایی از مس پیدا شده و همچنین در حاشیه دشت لوت و خبیص یا شهداد آثار فلزی من جمله چهار تبر مسی یافت شده که به صورت کاربردی از آنها استفاده می شده.
با توجه به این که در سالهای اخیر استفاده از وسایل تزیینی که با مس درست شده اند کم کم در خانه ها کمرنگ شده است و به تبع آن نقوش مورد استفاده نیز به فراموشی سپرده می شود. شاید یکی از دلایل این موضوع ورود وسایل تزیینی از فرهنگهای دیگر به داخل کشور می باشد لذا ضروری به نظر می رسد، با شناخت وسایل تزیینی و انواع نقوش به کار رفته در آن و همچنین نحوه ی استفاده ی آنها در خانه ها به حفظ این میراث گرانبها که نشانه ی فرهنگ ملی و فرهنگ گذشتگان این مرزوبوم می باشد کمک کرد وبه ارزش والای این هنر پی برد (احسانی، .(11-13 :1368
نشان دادن چگونگی استفاده از این وسایل، چگونگی به وجود آمدن طرحهای وسایل تزئینی و همچنین چگونگی نگهداری این وسایل یکی از راههایی است که می تواند از فراموش شدن این طرح ها و نقوش جلوگیری کرد که این موضوع می تواند از تمام جهات (اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی) در جامعه ی ما حائز اهمیت باشد. پس بسیار ضروری به نظر می رسد با توجه به مطالب فوق به حفظ این مهم کمک کرد از سوی دیگر با توجه به این که تاکنون تحقیق مستقلی به ویژه از دیدگاه مردم شناختی بر روی موضوع تحلیل نقوش سینی های مسی، در بازار مسگری کرمان صورت نگرفته است انجام این تحقیق علمی و میدانی اهمیت ویژه ای پیدا می کند.
1 Necessity & Importance of research
سؤالات تحقیق1
-1 ویژگیهای به کار رفته در نقوش سینی ها، دارای چه کارکردها و آثاری هستند؟ -2 شیوه های ساخت سینی ها و نقوش به کار رفته در آنها چگونه تکامل یافته اند؟
-3 ساختارهای به کار رفته در طرح ها و نقوش سینی های مس در کرمان چگونه است؟ -4 خاستگاه نقوش به کار رفته در این صنعت چه می باشد؟
-5 آیا این صنعت اشتغال زایی را به همراه دارد؟
-6 ساخت سینی های مسی و ایجاد نقوش بر روی آنها چگونه است؟
جامعه ی آماری2
جامعه ی آماری این تحقیق حدود 16 مغازه و فروشگاه مس در بازار مسگری کرمان و 3 کارگاه مسگری می باشد. اطلاعات جامع تر و آمار دقیق تر در حوزه ی جامعه ی آماری تحقیق، پس از مصاحبه های رودررو »جامعه ی مسگران« بازار کرمان و اخذ آمار دقیق تعداد آنها ارائه خواهد گردید و از آن تعداد کل جامعه ی آماری، چند نفر از کارشناسان و صاحب نظران حوزه ی مسگری، جهت »نمونه« تحقیق، انتخاب خواهند شد
بحث و بررسی
نقوش متداول در سینی های مس در استان کرمان
با توجه به مصاحبه های صورت گرفته محقق، با صاحبان مشاغل مربوطه که از طریق میدانی، انجام شده است، مجموعه ی تصاویری توسط شخص محقق، در زمینه حرفه ی مسگری و نقوش بکار رفته در سینی های مس کرمان، گردآوری شده که این تصاویر، از زوایای مختلف، نمادها و سمبل های بکار رفته در سینی های مس بازار کرمان را به خوبی منعکس می سازند. در ذیل، نمونه ای چند از این تصاویر ارائه می گردد.
نقوش بکار رفته در سینی های موجود در بازار مسگری شهر کرمان به طور کلی به چند دسته به شرح ذیل تقسیم می شوند:
نقوش هندسی3
اشکال هندسی: با کمی دقت می توان دید که اشکال هندسی در سبک های فنی ایرانی آن اهمیت را که در سایر روشهای فنی اسلامی دارد نداشته است. وشاید برای این باشد که فنون ایرانی به واسطه ی به کاربردن اشکال آدمی و حیوانی و نباتی وکثرت این موضوعات تزئینی و تنوع آنها از بکار بردن اشکال هندسی بی نیاز بوده است به هرحال چنین به نظر می رسد که تزئین با اشکال هندسی، از قرن پنجم هجری (یازدهم میلادی) در ایران به اوج کمال رسیده است (محمدحسن، .(297:1363
