تحقیق در مورد بررسی نحوه بیمه باغات

بخشی از مقاله

چكيده:
با توجه به نقش و اهميت بيمه در فعاليتهاي توليدي و تجاري و توجه سرمايه گذاران به آن و عدم آشنايي و آگاهي كافي اغلب كشاورزان و باغداران نسبت بيمه محصولات كشاورزي و باغي، نحوه بيمه باغبات در سال زراعي 81-80 مورد ارزيابي قرار گرفته است.

اطلاعات و آمار مورد نياز براي اين مطالعه از صندوق بيمه محصولات كشاورزي و سازمان جهاد كشاورزي گرفته شده است. در اين مطالعه به ارزيابي و بررسي مختصر بعضي از فرم هاي بيمه نامه پرداخته شده و همچنين محاسبات درصد خسارت و غرامت پرداختي مورد توجه قرار گرفته است.

در سال زراعي 81-80 سطح زير كشت باغات شهرستان مشهد بصورت كشت آبي، 13786 هكتار مي باشد و سطح باغات تحت پوشش بيمه در اين سال زراعي 401 هكتار مي باشد. يعني 9/2 درصد باغات بيمه شده اند. با توجه به نتايج حاصله عدم استقبال از بيمه محصولات ناشي از پائين بودن نرخ غرامت پرداختي و بالا بودن نرخ حق بيمه و همچنين عدم آگاهي كافي بسياري از باغداران از بيمه و مزيت هاي آن باشد.

مقدمه
همواره فعايتهاي توليدي كشاورزي باريسك همراه بوده و مي باشد. تغييرات شرايط توليد و نرخ بالاي ريسك در اين بخش سرمايه گذاري را تحت تاثير قرار مي دهد. همچنين شرايط اقليمي و اقتصادي، توليد در بخش كشاورزي را تحت تاثير قرار مي دهد. نوسانات قيمتي در بازار محصولات كشاورزي، افزايش عرضه محصولات و حاشيه بازاريابي ناكارا، همچنين بروز خشكسالي ها، آفات ، بيماريها و شرايط غير قابل پيش بيني آب و هوايي درآمد كشاورزان را به مخاطره مي اندازد. به جهت تامين درآمد مطمئن، جهت كشاورزان و باغداران، راهكارهاي متعددي در بخش كشاورزي توسط سياستگذاران اين بخش ارائه شده است. بيمه محصولات كشاورزي يكي از چندين راه حصول اطمينان جهت توليد در بخش كشاورزي مي باشد.

امروزه بيمه در سراسر فعاليتهاي تجاري و توليدي مورد توجه سرمايه گذاران قرار گرفته و اهميت و نقش خود را نشان داده است. در بخش كشاورزي نيز به دليل بروز شرايط غير قابل پيش بيني، بيمه يكي از راهكارهاي مهم محسوب مي شود.

اهداف:
هدف كلي:
- بررسي نحوه بيمه باغات در استان خراسان
اهداف جزئي:
- بررسي ارتباط بين نوع بيمه محصولات با درصد استقبال كشاورزي به بيمه
- بررسي نحوه محسبات درصد خسارت بر اساس پارامترهاي مورد نظر صندوق بيمه محصولات كشاورزي
- بررسي نحوه دريافت غرامت توسط كشاورز از صندوق بيمه محصولات كشاورزي

پيشينه نگاشته ها :
تركماني ،جواد (1376)درمطالعه اي به بررسي تاثير بيمه به كارايي فني و ريسك گريزي كشاورزان منطقه كوار پرداخته است .نتايج اين مطالعه نشان ميدهد كه ميانگين كارائي فني درگروه بيمه شده بطور قابل ملاحظه اي بيشتر از گروه بيمه نشده است كه ميانگين كارائي فني اين گروهها به ترتيب 08/73و 09/65درصد برآورد گرديده است داده ها با استفاده از روش نمونه گيري خوشه اي دو مرحله دربهار 75 جمع آوري شده است. براي تعيين شاخص هاي كارايي فني وضرائب ارو-پرات بهره برداران بيمه شده وبيمه نشده از تابع "توليد مرزي تصادفي" و "معادل قطعي متحمل برابر" استفاده شده است.

تخمين وتحليل ضرائب ارو-پرات بهره برداران نشان داد كه هرچند مقدار آن درگروه بيمه شده درمقايسه با گروه ديگر كمتر است وليكن تفاوت بين دو گروه معني دار نيست. به نظر وي عدم آشنايي با مفهوم و اهداف بيمه، عدم سهولت دسترسي براي بيمه شدن، عدم اطمينان به دريافت سريع خسارت، تاخير در بازرسي مزارع آسيب ديده عدم دريافت غرامت مناسب ومشكلات اداري از عمده ترين نقائص بيمه كنوني در نقطه نظر بهره برداران مورد مطالعه است.

قرباني،محمد (1376) به بررسي مطالعه اي باعنوان تاثير بيمه بر بهره روي توليد گندم استان مازندران پرداخته است. داده هاي مورد نياز براي مطالعه از طريق مصاحبه وتكميل پرسشنامه 180 كشاورز گندم كار در 27 روستاي شهرستان ساري در سال 1374 جمع آوري شد كه از اين تعداد 179 پرسشنامه (105 بيمه شده، 74 بيمه نشده) مورد ارزيابي وتحليل قرار گرفت. نمونه ها از طريق روش نمونه گيري خوشه اي دو مرحله اي انتخاب شده است.

در اين مطالعه از تحليل تابع توليد گاريتمي- خطي (كاذب-داگلاس) استفاده شده و به منظور تفكيك تفاوت بهره وري كل بين گروه بيمه شده وبيمه نشده به منابع تشكيل دهنده آن، مدل تجزيه بيزاليا مورد استفاده قرار گرفت.

يافته هاي مطالعه نشان مي دهد كه بيمه گندم به عنوان نوعي تكنولوژي جديد بر روي توليد اثر مثبت داشته بطوري كه باعث تغيير عرض از مبدا وشيب تابع توليد شده. همچنين كل اختلاف بهره وري در هكتار بين دو گروه 7/16 درصد برآورد شده كه 2/16 درصد آن مربوط به تغيير تكنولوژي و 5/0 درصد آن مربوط به نهاده هاي توليد است.
دريجاني وقرباني (1377) درمطالعه اي كه با هدف بررسي عوامل موثر بر پذيرش بيمه گندم مي باشد. با بهره گيري از مدل لاجيت بر روي 179 گندم كار استان مازندران وبا استفاده از اطلاعات پرسشنامه اي سال 1374 به بررسي آن پرداختند.

نتايج اين مطالعه حاكي از آنست كه بيمه گندم به سمت واحدهاي كوچكتر گرايش داشته ومتغيرهاي طرح محوري، نوع كشاورزي، سابقه خطر، اعتبارات ومالكيت زمين بر پذيرش بيمه تاثير مثبت ومتغير اندازه زمين تاثير منفي دارد.
همچنين متغيرهاي طرح محوري، تسهيلات اعتباري ومالكيت زمين سه فاكتور بسيار مهم در پذيرش بيمه تلقي مي گردند كه دو سياست طرح محوري وتسهيلات اعتباري بعنوان مكمل بيمه محسوب مي گردند.
تركماني وقرباني (1378) به مطالعه عوامل موثر بر تقاضاي بيمه محصولات كشاورزي شهرستان ساري پرداختند.
داده هاي موردنياز اين مطالعه، با استفاده از روش نمونه گيري خوشه اي دو مرحله اي از 105 گندم كار بيمه شده شهرستان ساري در سال 1374 جمع آوري شده است.
هدف كلي مطالعه جاري تخمين تابع تقاضاي بيمه محصولات كشاورزي بوده كه با استفاده از روش گود وين برآورد گرديد. مدل گودوين بصورت ذيل تعريف شده.
Lny=Lnc+Bi
{I=1,2,…,11
{j=1,2,3

نتايج اين بررسي نشان داد كه متغيرهاي يارانه بيمه، درجه ريسك گريزي، عضويت در طرح محوري گندم، تحصيلات وسن بهره بردار، نسبت غرامت پرداختي صندوق بيمه به حق دريافتي آن تاثير مثبت بر تقاضاي بيمه محصولات كشاورزي دارد. درحاليكه اندازه مزرعه و پاره وقت بودن بهره بردار روي تقاضا تاثير منفي گذاشته است.
كرباسي،قرباني وفرهمند(1379) به بررسي مطالعه اي تحت عنوان عوامل موثر بربيمه محصولات كشاورزي پرداختند. نمونه هاي مورد مطالعه با استفاده از روش نمونه گيري تصادفي شامل 50 بهره بردار بيمه شده وبيمه نشده در شهرستان مشهد صورت گرفته است. مدل مورد استفاده در اين مطالعه مدل لجستيك مي باشد.

داده هاي جمع آوري مربوط به سال زراعي 78-77مي باشد.
همچنين ايشان نشان دادند كه متغيرتحصيلات اثر معني داري بر پذيرش بيمه از سوي زارعين ندارد ودر آمد سالانه محصولات براي هيچ يك از محصولات بغير از گندم معني دار نشده است. به عقيده ايشان تعداد مشاغل جانبي باپذيرش بيمه محصولات رابطه عكس دارد. تعداد دفعات دريافت غرامت وخسارت وارده در طي پنج سال اخير نيز اثرمعني داري از طرف كشاورز بر پذيرش بيمه ندارد.

نتايج نشان مي دهد كه مالكيت زمين بغير از محصولات چغندرقند اثر معني داري بر روي بيمه محصولات كشاورزي نخواهد داشت. ميزان سطح زير كشت براي چغندرقندوگندم احتمال پذيرش بيمه را افزايش ميدهد ولي اين متغير براي كل مزرعه ومحصول جو اثر معني داري ندارد.

نجفي وبرازجاني (1380) درمطالعه اي به ارزيابي عملكرد برنامه بيمه محصولات كشاورزي پرداختند. كه با توجه به اهميت بيمه محصولات كشاورزي در كاهش خطرپذيري وتثبيت درآمد كشاورزان برنامه بيمه محصولات كشاورزي را مورد ارزيابي قرار دادند.

اطلاعات مورد نياز براي اين ارزيابي از صندوق بيمه محصولات كشاورزي جمع آوري شده است علاوه براين اطلاعات تكميلي از يك نمونه منتخب 65 نفري از كارشناسان بيمه محصولات كشاورزي در استانهاي مختلف از راه پرسشنامه به دست آمده است. به منظور ارزيابي پروژه از روشهاي تحليل مالي وتحليل فايده-هزينه استفاده شده است.
نتايج بدست آمده نشان مي دهد كه شاخص تحليل مالي در سالهاي 1363 تا 68 كوچكتر از يك ودر سالهاي 1369تا78 بزرگتر از يك است. اين موضوع معرف خودكفايي برنامه در مراحل نخستين به سبب محدود بودن حوزه عمل وپوشش بيمه اي ونياز به يارانه دولت ودر مرحله بعد به سبب گسترش خدمات بيمه اي بوده است.
تحليل اقتصادي پروژه نيز نشان مي دهد كه نسبت فايده-هزينه برنامه برابر 803/0 است وهمچنين نياز به يارانه دولتي در كل دوره وجود دارد.

روش تحقيق:
در اين مطالعه آمار و اطلاعات مورد نياز از صندوق بيمه محصولات كشاورزي و سازمان جهاد كشاورزي استان خراسان جمع آوري شده است. اين مطالعه شامل چند قسمت مي باشد.

در قسمت اول تاريخچه مختصري از وضع توليد ميوه در كشور و همچنين شرح مختصري از تعاريف و شرايط عمومي بيمه باغات بيان شده است.
در قسمت دوم به نحوه بيمه كردن باغات پرداخت شده و فرم هاي بيمه نامه باغات بصورت مختصر بررسي شده و همچنين محاسبات درصد خسارت و غرامت پرداختي ذكر شده است.
در قسمت سوم: سطح زير كشت بيمه شده و بيمه نشده و مقايسه و ارزيابي شده و نتايج حاصله از اين مقايسه بيان شده است.

وضع توليد ميوه در كشور:
19 درصد كل محصولات كشاورزي كشور را ميوه هاي باغي تشكيل مي دهند. كه در اين ميان استانهاي مازندران، فارس،كرمان، تهران وخراسان نزديك به 56 درصد محصولات باغي كشور را تامين مي كنند.

بنا به گزارش سازمان غذا وكشاورزي (FAO)، محصولات كشاورزي جهان كه مركب از 66 نوع اصلي است، شامل 41 محصول مزرعه اي و 25 محصول باغي مي باشد. ايران برحسب تنوع محصولات بيمه بعد از چين كه 17 محصول وايالت متحده وتركيه كه هركدام 16 محصول دارند، در بين 25 كشور برگزيده توليد كننده محصولات باغي، رتبه سوم را كسب كرده است.
در سال 1355 جمع سطح زير كشت باغهاي كشور حدود 650 هزار هكتار (نهال وبارور) و جمع توليد فرآورده هاي باغي در حدود 1/2 ميليون تن بود. كه بتدريج تا سال 1367 ميزان سطح كشت باغهاي ميوه در كشور به حدود 1200 هزارهكتار وتوليد ميوه به 8/6 ميليون تن رسيد كه حاكي از افزايش سطح كشت ميوه نزديك به 2 برابر وحجم توليد ميوه به حدود 3برابر نسبت به سال 1355 بود.

اين روند همچنان در سالهاي بعد ادامه يافت به طوري كه در سال 1375 سطح زير كشت باغهاي ميوه در كشور به حدود 1679 هزار هكتار (نهال وبارور) وتوليد ميوه به 6/10 ميليون تن رسيد.
1-مركبات:
براساس آمار منتشر شده در سال 1375 نزديك به 222 هزار هكتار زمين، زير كشت مركبات بود كه 202 هزار هكتار از درختان حاصلخيز وبقيه از نهال پوشيده شده بود. متوسط عملكرد مركبات در سطح كشور 7/15 تن

درهكتار است. در همان زمان توليد مركبات جمعاً 168/3 ميليون تن بود كه 40 درصد در مازندران 5/24 درصد در فارس و 6/13 درصد در كهنوج وجيرفت توليد شده بيشترين مركبات در استانهاي شمالي كشور (گيلان و مازندران ) توليد وبرداشت مي شوند.
2-سيب:
در سال 1375 بالغ بر 150 هزار هكتار زمين، زير كشت سيب قرار داشت كه 141 هزار هكتار از آن را درختان بارور تشكيل ميدادند. عملكرد متوسط سيب در كل كشور 660/13 تن در هكتار است. توليد سيب در آن سال به 9/1 ميليون تن رسيد.
3توليد كننده بزرگ سيب در كشور به ترتيب استان آذربايجان غربي با 7/27 درصد، وآذربايجان شرقي با 4/13 درصد وخراسان با 3/13 درصد هستند.
3-انگور:
در سال 1375 جمعاً از 263 هزار هكتار تاكستان 987/1 ميليون تن انگور توليد شد لازم به ذكر است كه 94 درصد از زمينهاي زيركشت نهال بودند. استان خراسان بزرگترين توليد كننده انگور با 4/16 درصد وپس از آن زنجان وهمدان مي باشند.
4-ديگر ميوه هاي دانه دار:
براساس آمار 1375 بالغ بر 6/10 ميليون تن محصولات باغي توليد شد. ميوه هايي مثل گلابي، هلو، گيلاس وزرد آلو هم به شكل تازه وهم براي كمپوت سازي مورد استفاده قرار گرفتند. در سال 1376،199 هزار تن گلابي، 191 هزار تن هلو، 173 هزار تن گيلاس و 215 هزار تن زرد آلو در كشور توليد شد. ماخذ آمار واطلاعات منبع (9) مي باشد.

تعاريف وشرايط عمومي بيمه باغات:
1-در اجراي قانون بيمه محصولات كشاورزي مصوب مورخ 1/3/1362 مجلس شوراي اسلامي وماده 12 اساسنامه صندوق بيمه محصولات كشاورزي مصوب مورخ 5/3/1363 مجلس شوراي اسلامي باغات موضوع بيمه نامه به شرح مواد وشرايط ذيل تحت پوشش بيمه قرار مي گيرد.

2-بيمه باغات عبارت است از تامين وجبران خسارتهاي وارده به مورد بيمه در مقطع زماني مندرج در بيمه نامه در مقابل خطرات ناشي از عوامل قيد شده در بيمه نامه كه براساس قراردادي كه بين باغدار وصندوق باحق بيمه معين وساير شرايط كه در قرار داد في مابين تعيين مي شود، منعقد خواهد شد.
3- بيمه گذار عبارت است از شخصيت حقيقي يا حقوقي كه در توليد محصول باغ مورد بيمه درمقابل خطرات تحت پوشش بيمه ذينفع باشد وحق بيمه مربوطه را طبق مقررات آئين نامه به حساب صندوق يا نمايندگي آن پرداخت نمايد.
4-بيمه گر عبارت است از صندوق ويا نمايندگان آن كه نسبت به اجراي برنامه بيمه محصولات كشاورزي برطبق شرايط آئين نامه هر زراعت ومفاد قرارداد، اقدام نمايد.
5-حق بيمه عبارت از وجهي است كه بيمه گذار به ازاي بيمه هر هكتار يا اصله درخت خود به بيمه گر پرداخت مي نمايد كه در موقع عقد قرارداد از بيمه گذار نقداً يا قسطي دريافت مي شود.
6-غرامت عبارت از وجهي است كه بعد از وقوع خطر وايجاد خسارت طبق مقررات مندرج در آئين نامه ودستورالعمل اجرايي هر محصول محاسبه واز طريق صندوق به بيمه گذار پرداخت مي شود.

7-حداكثر تعهد بيمه گر به عنوان ارزش قرار دادي مورد بيمه در يك يا هر اصله مي باشد كه رقم آن در باغات مختلف متفاوت بوده وبرحسب اينكه خسارت چنددرصد محصول توليدي را در يك هكتار يا هر اصله از بين ببرد فرق مي كند در هرحال حداكثر غرامت پرداختي در يك هكتار از اين ميزان تجاوز نخواهدكرد.
8-تاريخ شروع بيمه حداكثر مهلت برداشت محصول وخاتمه قرارداد بيمه براساس شرايط آيين نامه ودستورالعمل اجرايي بيمه باغات ومفاد قرارداد في مابين مي باشد ك در هر حال از تاريخ مندرج در بيمه نامه تجاوز نخواهد كرد.
9-صندوق بيمه محصولات كشاورزي حق دارد در صورتيكه مسائل تكنيكي مورد بيمه از طرف بيمه گذار رعايت نگردد( از جمله كود دهي،هرس،شخم، تنك، آبياري به موقع، مبارزه باعلفهاي هرز، آفات وبيماريهاو ...)در پرداخت غرامت مربوطه ملحوظ نظر قراردهد. زيرا ضعف مديريت باغدار در كاهش توليد وخسارت پذيري باغ تاثير مستقيم خواهد داشت.
10-زمان برآورد نهايي خسارت حداكثر 20 روز قبل از برداشت محصول خواهد بود.
11-فرانشيز 10 درصدي بدين معناست كه در صورت وقوع خسارت چنانچه درصد افت زير پوشش تا حد 10 درصد باشد غرامت پرداخت نمي شود.ولي اگر بيش از 10 درصد باشد كل غرامت قابل پرداخت خواهد بود. ماخذ اطلاعات منبع (11)

نحوه بيمه باغات:
ماخذ آمار واطلاعات د راين مطالعه صندوق بيمه محصولات كشاورزي استان خراسان مي باشد.
يك باغدار با توجه به شرايط نامساعد جوي وخطرات طبيعي واينكه چه مقدار ريسك پذير است وبا در نظرگرفتن شرايط مالي خود سطحي (هكتار) از باغات خود را بيمه مي كند. مهلت انعقاد قرارداد بيمه در فرم خلاصه شرايط بيمه قيد شده كه تا اين زمان فرصت دارند باغات خود را بيمه كنند. در اين زمينه فرم نهايي تعيين شده كه باغدار يا بهتر بگوييم بيمه گذار بايد نسبت به پر كردن آن اقدام كنند.
شرح مختصري از موارد فرم بيمه نامه باغات (فرم شماره 1):
1-بيمه گر:
در اينجا بيمه گر منظور صندوق بيمه محصولات كشاورزي است.
2-مشخصات بيمه گذار:
مشخصات بيمه گذار يا نماينده وي در اين قسمت بايد پر شود.
3-زراعت مورد بيمه وسال زراعي:
در اين قسمت نوع باغي كه بيمه مي شود وهمچنين سال زراعي آن بايد قيد شود.
4-شامل سه قسمت} الف-متوسط سن درختان، ب-ميانگين عملكرد (كيلوگرم در هكتار)،ج-تعداد اصله در هكتار{
كه سن،عملكرد وتعداد اصله درختان باغ در اين قسمت نوشته مي شود.
5-نوع واريته ومنابع آب:
در اين مورد نيز نوع واريته درختان باغ ومنبع آبي كه باغدار براي آبياري درختان از آن استفاده مي كند در اين قسمت ذكر مي شود.

6-محل باغات مورد بيمه (حدود اربعه باغ):
مكان باغ تحت پوشش در كدام استان، شهرستان، بخش وقريه قرار دارد وهمچنين حدود اربعه آن (شمال،جنوب، شرق وغرب) بايد مشخص شود تا نماينده صندوق نسبت به محل باغ آگاهي داشته باشد.
7-خصرهاي موضوع بيمه نامه:
بيمه گذار در اين قسمت مي تواند باغ خود را نسبت به اين خطرها بيمه كند. اين نكته قابل ذكر است كه هر چه تعداد عوامل تحت پوشش بيمه بيشتر انتخاب شود حق بيمه سهم باغدار افزايش مي يابد. بعضي از اين خطرها عبارتنداز : سيل،تگرگ، زلزله، سرما، طوفان،بارانهاي بي موقع، برف سنگين.