بخشی از مقاله
بررسي و شناسايي موانع محیطی (زمینه ای) پياده سازي فروش پوشش بیمه ای از طریق اینترنت درصنعت بیمه)مطالعه موردی شرکت بيمه دانا)
چکيده:
بيمه الکترونيکي يکي از پديده هاي مهم حاصل از بکارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات و همچنين مديريت اطلاعات است که تحولي بس عميق در نحوه فروش بيمه و دريافت خسارت داشته است . بطوريکه از يکسو سطح ارتباط با بيمه گذار را افزايش داده است و از سوي ديگر دامنه خريد و فروش مجازي بعضي از انواع بيمه نامه ها را وسيع تر کرده است. دراين تحقيق به بررسي و شناسايي موانع محیطی (زمینه ای) پياده سازي فروش پوشش بیمه ای از طریق اینترنت درصنعت بیمه)مطالعه موردی شرکت بيمه دانا)مي پردازيم.جهت تجزيه و تحليل استنباطي داده ها و آزمون فرضيه هاي تحقيق از فنون آمار استنباطي استفاده مي كنيم. از آزمون دو جمله اي براي آزمون فرضيه آماري استفاده مي شود وبراي رتبه بندي موانع محيطي، از روش AHP استفاده مي كنيم. در ابتدا با استفاده از نمونه گيري طبقه اي نسبي جامعه آماري خود را که شامل كليه مديران، معاون مديران، روسا و معاونين و مسئولين ادارات و شعب شرکت بيمه دانادر سطح شهر تهران مي باشند را تقسيم مي کنيم و سپس بر اساس نمونه گيري تصادفي عمل مي کنيم.در تحقيق حاضر از دو پرسشنامه استفاده شده است، که پرسشنامه اول از8 سوال با توجه به مقياس 5گزينه اي ليکرت تشكيل شده است که پايايي آن با روش هاي الفاي کرونباخ و دو نيم کردن مورد تاييدقرار گرفت.و پرسشنامه مقايسه زوجي که ميزان قابليت اعتماد آن ازطريق محاسبه نرخ ناسازگاري کل سيستم محاسبه گرديده است که مقدار آن عدد 06/0 مي باشد با توجه به اينکه در تحليل سلسله مراتبي ميزان ناسازگاري کمتراز 1/0 قابل قبول بوده ونيازي به تجديد نظر در قضاوت ها نيست درنتيجه سيستم قابل اتکاء مي باشد.نتايج حاصل ازاولويت بندي معيارها بترتیب عبارتند از عدم سرويس دهي الکترونيکي بانکها در مورد خدمات بيمه و عدم امنيت قانوني کافي در معاملات الکترونيکي داراي بيشترين و کمترين تاثير در برقراري پيادهسازي بيمه الکترونيکي مي باشند و ساير زير معيارها در دامنهاي بين اين دو زير معيار قرار دارند.
واژگان کليدي:فناوري اطلاعات،دادو ستد الکترونيکي،بازرگاني الکترونيکي،تجارت الکترونيکي،بيمه الکترونيکي
مقدمه:
عبارت تجارت الکترونیکی از سال 1996 یعنی 3 سال پس از ورود اینترنت به عرصه تجارت مطرح شده است . این تحول مهم که موجبات ورود شرکتهای کوچک و متوسط و نیز عموم مردم به فعالیتهای تجاری را از طریق اینترنت فراهم کرده ، علی رغم عمر کوتاه خود تأثیرات عمیق بر زندگی بشر گذاشته است و موجبب ایجاد تغییراتی بنیادین در کلیه عرصه ها اعم از اقتصادی ، اجتماعی ، سیاسی شده و تحولات مستمری نیز در آینده نزدیک برای آن قابل پیش بینی است .
دوره ای را که در آن به سر می بریم دوره پدیده های الکترونیکی نامیده اند چرا که پدیده های الکترونیکی زیادی را با خود به همراه داشته که از جمله آنها می توان به تجارت الکترونیکی ، بانکداری الکترونیکی ، دولت الکترونیکی ، بیمه الکترونیکی و در مجموع زندگی الکترونیکی اشاره کرد.(بهرامعلی،1382، 281)
بیمه الکترونیکی یکی از پدیده های مهم حاصل از بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات و همچنین مدیریت اطلاعات است که تحولی بس عمیق در نحوه فروش بیمه و دریافت خسارت داشته است . بطوریکه از یکسو سطح ارتباط با بیمه گذار را افزایش داده است و از سوی دیگر دامنه خرید و فروش مجازی بعضی از انواع بیمه نامه ها را وسیع تر کرده است . این پدیده از یکطرف به نفع بیمه گران است که با استفاده از نیروی انسانی متخصص ، سخت افزارهای الکترونیکی پیشرفته قادر خواهند بود در حد توانائی مـالی و مدیریت خود به طیف وسیعی از بیمه گذارن خدمات بیمه ای بفروشند و از طرف دیگر سرعت بررسی ، پرداخت خسارت نیز سریع تر و دقیق تر شده است . (کریمی،1383، 65)
از اینرو نياز به بررسي و شناسايي موانع پياده سازي فروش پوشش بیمه ای از طریق اینترنت در شرکتهاي بيمه مي باشد كه در اين تحقيق بيمه دانا انتخاب گرديده است . عدم بکارگیری سیستمهای الکترونیکی جهت فروش پوشش بيمه اي در شرکت بیمه دانا می تواند باعث رکود فعالیتهای بیمه ای در آینده ای نزدیک شود ، بنابراین یافتن موانع شکل گیری و اجرای سیستمهای الکترونیکی که در می تواند راه گشای جذب مشتریان در این نوع شرکتها علی الخصوص شرکت بیمه دانا باشد .
در حال حاضر اگرچه فناوری های الکترونیک در مقایسه با دیگر بخشهای صنعتی ، خدماتی تأثیر بسیار محدودی بر صنعت بیمه داشته است ولی بنظر می رسد که این تأثیر در کوتاه مدت به مقدار زیادی تغییر کند . هم اکنون مسئله فرصتهای جدید برای عرضه خدمات بیمه ای ازطریق اینترنت به شدت مورد توجه قرار گرفته است ، از جمله محرکهای عمده ای که باعث ورود صنعت بیمه به دنیای الکترونیک می شود می توان به عمیق کردن روابط با مشتری ، کاهش هزینه ها ، بهبود خدمات و توسعه منابع جدید درآمد اشاره کرد. (همان منبع،83)
افزایش تقاضای دسترسی عموم به اینترنت برای دریافت اطلاعات و خدمات روشهای کار و زندگی را تحت تأثیر قرار داده است به همین دلیل یکی از پدیده های منبعث از آن که در طول دهه اخیر به گونه ای بسیار گسترده در جوامع پیشرفته مطرح گردیده و سپس در سایر جوامع نیاز با اقبال خوبی مواجه شده ، پدیده بیمه الکترونیکی می باشد .
بیمه الکترونیکی فرصت هائی را فراهم می کند تا کیفیت خدمات ارائه شده به شهروندان بهبود یافتـه و آنها قـادر باشند در هـر دقیقه از شبـانه روز به خدمات یا اطـلاعات جهت صدور بیمه نامه مورد نظر یا استعلام نرخ یا اعلام خسارت دسترسی داشته باشند . (کریمی،1383، 68)
استقرار بیمه الکترونیکی و استفاده از فناوری اطلاعات در تعامل میان شرکتهای بیمه و مشتریان می تواند مزایای بیشماری همچون قابلیت ارائه خدمات در تمام اوقات شبانه روز ، عدم مراجعه حضوری برای دریافت خسارت ، ارائه خدمات سریع و مطمئن ، جلوگیری از تقلبات بیمه ای و افزایش درآمد شرکت بیمه را در پی داشته باشد . اما پیاده سازی بیمه الکترونیکی مستلزم آگاهی از توانمندی ها و ظرفیت های شرکتی دارد که قصد ایجاد آنرا دارد. (کریمی،1383، 65)
بنابراین باید بیش از هر چیز موانع استقرار و پیاده سازی آنرا در شرکت شناسائی کرد . در این زمینه بجزء در چند سال اخیر ما کمتر شاهد بحث های کارشناسی بوده ایم ، البته به تازگی شورای فناوری اطلاعات در پژوهشکده بیمه مرکزی گامهائی را در این زمینه برداشته است ، که هر چند لازم ، ولی کافی نیست .
این تحقیق ضمن مروری بر ادبیات این موضوع توجه خود را به موانع محيطي فروش پوشش بیمه ای از طریق اینترنت درصنعت بیمه و اولویت بندی این موانع خواهد بود .ایجاد و توسعه بیمه الکترونیکی در شرکت بیمه دانا با چالش ها مختلفی روبرو می باشد که شناسائی و سپس ارائه راه کارهائی برای غلبه بر این موانع مهمترین هدف این تحقیق است . بنابراین در این تحقیق سعی می شود تا يكي از جنبه هايي كه به عنوان موانع محيطي مطرح است مورد بررسي قرار گيرد. موانع با توجه به الگوی ارائه شده توسط دکتر میرزائی اهرنجانی به طرز صحیح شناسائی شدند كه با یک تجزیه و تحلیل دقیق راه کارهائی برای حل آن ارائه خواهد شد و بر طبق این الگو موانع به 3 دسته کلی به شرح زیر تقسیم می شوند :(میرزایی اهرنجانی،1381، 7)
1-موانع محیطی (زمینه ای):منظور از موانع محیطی عبارت است از موانعی که خارج از حیطه اختیارات سازمان بوده و زمینه ساز موانع سازمانی و رفتاری می باشد این موانع از 3 بعد قانونی – فرهنگی و تکنولوژی مورد بحث قرار می گیرد. .
2- موانع سازمانی(ساختاری):منظور از موانع سازمانی عبارت است از عوامل غیرانسانی سازمان مانند ساختار ، تکنولوژی داخلی ، قوانین و مقررات داخلی که از 4 بعد سياستها و خط مشها ، قوانین بیمه ای ، ساختار و تکنولوژی داخلی مورد بحث قرار می گیرد .
3-موانع رفتاری(محتوایی) :منظور از موانع رفتاری عبارت است از عوامل مربوط به نیروی انسانی که از 3 بعد کمبود نیروی متخصص،عدم پشتیبانی مدیران ارشدو مقاومت پرسنل در برابر تغییر مورد بررسی قرار می گیرد.(همان منبع،8)
با توجه به اينكه ایجاد و توسعه فروش پوشش بیمه ای از طریق اینترنت درصنعت بیمه در شرکت بیمه دانا با چالش ها مختلفی روبرو می باشد که شناسائی و سپس ارائه راه کارهائی برای غلبه بر این موانع مهمترین هدف این تحقیق است . در اين تحقيق هدف بررسي و شناسايي موانع محیطی (زمینه ای) پياده سازي فروش پوشش بیمه ای از طریق اینترنت درصنعت بیمه)مطالعه موردی شرکت بيمه دانا) مي باشد.
همچنین اهداف فرعی را می توان به صورت زیر عنوان کرد:
- شناسایی زیر معیارهای موانع محیطی (زمینه ای) پياده سازي فروش پوشش بیمه ای از طریق اینترنت درصنعت بيمه
- اولویت بندی معیارها و زیر معیارها موانع محیطی (زمینه ای)
امروزه دنیا به سمت الکترونیکی شدن پیش می رود ، کسب و کار الکترونیکی یکی از مشهورترین تمایلات در تجارت الکترونیک امروز است که نه فقط به دلیل جذابیت بی نظیر شبکه اینترنت بلکه به سبب کسب و کار الکترونیک که شامل فرآیندهای مجازی از قبیل زنجیره ای از عرضه و تقاضا ، گزارشهای مالی و گزارشهای مربوط به مشتریان را در بر می گیرد .
کسب و کار الکترونیکی مزایای متعددی دارد که عبارت است از افزایش کارآئی از طریق بهبود فرآیندهای کسب و کار ، در عالم کسب و کار الکترونیک امکان ورود به بازارهای جدید فراهم تر است و شرکتها فرصتهائی برای ورود به بازار بین المللی می یابند . (نیک بخش تهرانی، آذر صابری،1382، 24)
سوال اصلی تحقیق عبارتند از:
آیا عوامل محیطی مانع پیاده سازی فروش پوشش بیمه ای از طریق اینترنت درصنعت بیمه در شرکت بیمه دانا می باشد؟
وسوالات فرعی تحقیق نيز عبارتند از:
1-آیا عوامل قانونی(حقوقی) مانع پیاده سازی بیمه الکترونیکی در شرکت بیمه دانا می باشد؟
2-آیا عوامل فرهنگی جامعه مانع پیاده سازی بیمه الکترونیکی در شرکت بیمه دانا می باشد؟ .
3-آیا عوامل تکنولوژی مانع پیاده سازی بیمه الکترونیکی در شرکت بیمه دانا می باشد؟
روش تحقيق:
اين پژوهش از نظر تحقيق، يعني از لحاظ نحوه گردآوري داده ها، روش تحقيق ما روش تحقيق توصيفي مي باشد. در بين انواع مختلف روشهاي تحقيق توصيفي نيز اين تحقيق از نوع پيمايشي است. بنابراين روش تحقيق در پژوهش ما، روش تحقيق توصيفي از نوع پيمايشي است.
روش گردآوري داده هاي تحقيق حاضر بطور عمده از طريق پرسشنامه بدست آمده است، اين پرسشنامه از8 سوال با توجه به مقياس 5 گزينه اي ليکرت تشكيل شده است.در بخش مربوط به رتبه بندي موانع محیطی (زمینه ای) موثر درپياده سازي فروش پوشش بیمه ای از طریق اینترنت درصنعت بیمه از ديدگاه خبرگان، از پرسشنامه مقايسه زوجي استفاده شد بدين ترتيب که پس از شناسايي موانع محیطی (زمینه ای) موثر برپياده سازي و نيز مصاحبه با تعدادي از کارشناسان بخش بيمه و مصاحبه با آنان و پس از نهايي نمودن موانع موثر برپياده سازي و دسته بندي اين معيارهادرخت تصميم ترسيم گرديد.سپس با استفاده از درخت تصميم نهايي ، پرسشنامه تحقيق جهت اولويت بندي موانع محیطی (زمینه ای) موثر برپياده سازي بيمه الکترونيکي طراحي گرديد.
در اين پژوهش، جامعه مورد بررسي ما عبارتست از كليه مديران، معاون مديران، روسا و معاونين و کارشناسان ارشد ساختمان مرکزي و شعب در سطح شهر تهران.
نمونه و روش نمونه گيري در تحقيق بدين صورت است كه در ابتدا با استفاده از نمونه گيري نسبي جامعه آماري خود را که شامل كليه مديران، معاون مديران، روسا و معاونين و مسئولين ادارات و شعب در سطح شهر تهران مي باشند را تقسيم مي کنيم و سپس بر اساس نمونه گيري تصادفي عمل مي کنيم.
از آنجا كه چارچوب جامعه آماري ما محدود و در دسترس مي باشد براي تعيين حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده مي کنيم:
جهت تجزيه و تحليل استنباطي داده ها و آزمون فرضيه هاي تحقيق از فنون آمار استنباطي و ناپارامتريك استفاده مي كنيم. از آزمون دو جمله اي براي آزمون فرضيه آماري استفاده مي شود وبراي رتبه بندي موانع محيطي، سازماني، رفتاري از روشAHP استفاده مي كنيم.(آذر مؤمني،1381 ،9).
.تجزيه و تحليل داده ها:
تجزيه و تحليل داده ها فرآيندي چند مرحلهاي است كه طي آن دادههايي كه از طريق بكارگيري ابزارهاي جمع آوري در نمونه (جامعه) آماري فراهم آمدهاند، خلاصه، كدبندي، دسته بندی،.... ودر نهايت پردازش مي شوند تا زمينه برقراري انواع تحليل ها و ارتباط ها بين اين داده ها به منظور آزمون فرضيه ها فراهم آيد.
فرضيه اصلي: عوامل محیطی مانع پیاده سازی فروش پوشش بیمه ای از طریق اینترنت در شرکت بیمه دانا مي باشد.
براي بررسي و آزمون فرضيه اصلي تحقيق از سه فرضيه فرعي به شرح ذيل استفاده شده كه نتايج آزمون فرضيات عبارتند از:
آزمون فرضيه 1: عوامل قانونی(حقوقی) مانع پیاده سازی بیمه الکترونیکی در شرکت بیمه دانا می باشد.
فرضيه صفر : عامل قانوني(حقوقي) مانع پياده سازي بيمه الکترونيکي در شرکت بيمه دانا نيست.
فرضيه مقابل : عامل قانوني(حقوقي) مانع پياده سازي بيمه الکترونيکي در شرکت بيمه دانا هست.
نتايج آزمون فرضيه فوق عنوان مي کند که در سطح اطمينان 95% با توجه به اينکه سطح معناداري(p-value) کوچکتر از ميزان خطاست لذا فرض H0 رد و H1 پذيرفته مي شود و به عبارت ديگر 71% پاسخ دهندگان عامل قانوني را مانعي براي پياده سازي بيمه الکترونيکي در شرکت بيمه دانا مي دانند.
آزمون فرضيه 2: عوامل فرهنگی جامعه مانع پیاده سازی بیمه الکترونیکی در شرکت بیمه دانا می باشد
فرضيه صفر : عامل فرهنگي مانع پياده سازي بيمه الکترونيکي در شرکت بيمه دانا نيست.
فرضيه مقابل : عامل فرهنگي مانع پياده سازي بيمه الکترونيکي در شرکت بيمه دانا هست.
نتايج آزمون فرضيه فوق عنوان مي کند که در سطح اطمينان 95% با توجه به اينکه سطح معناداري(p-value) کوچکتر از ميزان خطاست لذا فرض H0 رد و H1 پذيرفته مي شود و به عبارت ديگر 69% پاسخ دهندگان عامل فرهنگي را مانعي براي پياده سازي بيمه الکترونيکي در شرکت بيمه دانا مي دانند.
آزمون فرضيه 3: عوامل تکنولوژی مانع پیاده سازی بیمه الکترونیکی در شرکت بیمه دانا می باشد.
فرضيه صفر : عامل تکنولوژي مانع پياده سازي بيمه الکترونيکي در شرکت بيمه دانا نيست.
فرضيه مقابل : عامل تکنولوژي مانع پياده سازي بيمه الکترونيکي در شرکت بيمه دانا هست
.
نتايج آزمون فرضيه فوق عنوان مي کند که در سطح اطمينان 95% با توجه به اينکه سطح معناداري(p-value) کوچکتر از ميزان خطاست لذا فرض H0 رد و H1 پذيرفته مي شود و به عبارت ديگر 79% پاسخ دهندگان عامل تکنولوژي را مانعي براي پياده سازي بيمه الکترونيکي در شرکت بيمه دانا مي دانند.
نتايج حاصله آزمون تجزيه و تحليل سلسله مراتبي(AHP)
در خصوص زير معيارهاي مورد مطالعه از ديدگاه خبرگان نتايج به دست آمده از تحليل سلسله مراتبي قابل اتكا بوده و اولويت اين زيرمعيارها در پيادهسازي بيمه الکترونيکي در جدول زير نمايش داده شده است.
اولويت زير معيار وزن نهايي اولويت
1 عدم سرويس دهي الکترونيکي بانکها در مورد خدمات بيمه اي 245/0 1
2 عدم وجود بستر مخابراتي مناسب 093/0 2
3 عدم اطمينان به گذاشتن اطلاعات شخصي برروي اينترنت 090/0 3
4 عدم وجود فرهنگ استفاده اينترنت بين مردم و بيمه گذاران 061/0 5
5 کمبود مراکز ارائه دهنده خدمات اينترنتي 053/0 7
6 عدم وجود قانون مربوط به امضا الکترونيکي 039/0 8
7 عدم تدوين قانوني براي رسيدگي به سوء استفاده از اينترنت ه 034/0 11
8 عدم پذيرش بيمه الکترونيکي به عنوان يک مزيت 020/0 14
جدول 1- جدول اولويت زير معيارهاي موثر در در پيادهسازي بيمه الکترونيکي
همان گونه که مشاهده مي گردد به ترتيب زير معيار عدم سرويس دهي الکترونيکي بانکها در مورد خدمات بيمه و عدم امنيت قانوني کافي در معاملات الکترونيکي داراي بيشترين و کمترين تاثير در برقراري پيادهسازي بيمه الکترونيکي مي باشند و ساير زير معيارها در دامنهاي بين اين دو زير معيار قرار دارند.
در جدول شماره 1 اولويت معيارهاي موثر در پياده سازي بيمه الکترونيکي رانشان مي دهد که زير معيارهاي مورد مطالعه از ديدگاه خبرگان به ترتيب عدم سرويس دهي الکترونيکي بانکها در مورد خدمات بيمه ، عدم وجود بستر مخابراتي مناسب ، عد عدم وجود فرهنگ استفاده اينترنت بين مردم و بيمه گذاران عدم اطمينان به گذاشتن اطلاعات شخصي برروي اينترنت، عدم تعهد مديران ارشد به پياده سازي بيمه الکترونيکي ، عدم وجود فرهنگ استفاده اينترنت بين مردم و بيمه گذاران، عدم امنيت شغلي و ترس از بيکاري پرسنل، کمبود مراکز ارائه دهنده خدمات اينترنتي، عدم وجود قانون مربوط به امضا الکترونيکي، امکان ارائه تنها 41 تا 60 % خدمات بيمه اي اينترنتي عدم آگاهي مديران ارشد از مزاياي بيمه الکترونيکي ، عدم تدوين قانوني براي رسيدگي به سوء استفاده از اينترنت عدم وجود نيروهاي آموزش ديده در زمينه بيمه الکترونيکي ، عدم آموزش کافي در مورد اينترنت و بيمه الکترونيکي، عدم پذيرش بيمه الکترونيکي به عنوان يک مزيت ، تنوع پوشش هاي بيمه اي، عدم وجود امکانات نرم افزاري در ارتباط شبکه اي بين ، سنتي عمل نمودن و ترس ازتغيير روشهاي انجام کار، صدور تعرفه هاي بيمه اي از طرف مرکز و محدوديت در عدم دسترسي پرسنل به اينترنت در محل کار ، عدم تسلط اکثر پرسنل به زبان انگليسي ، پيچيدگي بعضي از پوششهاي بيمه اي عدم وجود امکانات سخت افزاري و تجهيزات کافي ، عدم امنيت قانوني کافي در معاملات الکترونيکي بيشترين تاثير را در پياده سازي بيمه الکترونيکي دارند.
نتيجهگيري و پيشنهادات :
الف)نتيجه گيري:اينترنت و تجارت الکترونيکي، صنعت بيمه را در معرض فرصتها و چالشهاي جديدي قرار داده است. استفاده از اينترنت در انجام امور بيمه، مزاياي متعددي را براي شرکتهاي بيمه به ارمغان ميآورد. در نتيجه محرکهاي عمدهاي باعث ورود صنعت بيمه به دنياي الکترونيکي ميشود از جمله اين محرکها ميتوان به عميق کردن روابط با مشتري، کاهش هزينهها، بهبود خدمات و توسعه منابع جديد درآمد اشاره کرد. با مشاهده وضعيت کنوني شرکتهاي بيمه در کشورهاي پيشرفته نيز در مييابيم که صنعت بيمه در اتخاذ شيوههاي تجارت الکترونيکي بسيار کندتر از صنايع ديگر عمل کرده است. زيرا موانع و مشکلات عمدهاي در اين زمينه وجود دارد. از جمله دلايلي که بيمهگران خيلي کند به سوي بيمه الکترونيکي پيش ميروند هزينه زياد استخدام متخصصان با تجربه در زمينه فناوري اطلاعات، تفاوتهاي فني و مقرراتي مسائل امينتي و حفظ حريم شخصي افراد، پيچيدگي بعضي محصولات بيمه و مهمتر از همه ترس و احتياط طبيعي اين صنعت ميباشد .
شرکتهاي بيمه کشور علاوه بر موانع ذکر شده فوق با ضعف زير ساختار ارتباطي و ضريب نفوذ پايين اينترنت در بين علوم نيز روبهرو ميباشد.
براي اينکه بتوان اجراي تجارت الکترونيکي را در کشور تسهيل نمود و موانع بيمهاي آن را از پيش رو برداشت لازم است که مسئولان کشور و همچنين مديريتهاي شرکتهاي بيمه با واقعبيني در جهت اشاعه فرهنگ به کارگيري اينترنت و تجارت الکترونيکي و همچنين درجهت آموزش و سرمايهگذاري در توسعه منابع انساني براي به کارگيري بيمه الکترونيکي و تبديل شدن آن به بازرگاني الکترونيکي همت گمارند.
ب)پيشنهادات: