بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
سرآغاز پزشکی ایران
آغاز تاریخچه پزشكی در ایران در واقع از دوره ای می باشد كه آریایی ها در زادگاه نخستین خود در نزدیکی خوارزم زندگی می كردند و اولین پزشك آریایی"تریتا" نامیده شده كه در واقع مانند اسكلپیوس برای یونانیان و آسكولاپیوس برای رومیان می باشد.(1) نوشته های كتابهای مختلف زبان پهلوی نشان می دهند كه"تریتا" در جراحی نیز دست داشته . تریتا از خواص دارویی گیاهان مختلف نیز آگاهی كامل داشته وبه ویژه خود عصاره ی آنها را تهیه می کرد . همانگونه که در یسنای 9 بند 10آمده است :" سومین ناموری كه گیاه هئوما را فشرد وعصاره آن را مهیا ساخت تریتا از خاندان سام بود ، آنكه صاحب دو پور دلیر یكی ارواخشیه ودیگری گرشاسب گردید" .(2)
نام این پزشک نه تنها در پزشكی ایران به جامانده است بلكه درمنطقهِ هندوستان نیز نخستین پزشك آریایی شناخته شده واین نشان می دهد که وی هنگامی زندگی می کرده كه آریاییان هند و ایران از هم جدانبوده اند .
پس از تریتا درناحیهِ آریاویژ درمكانی به نام "ورایماكرت" یك پزشک آریایی به نام"یما" توانست گروهی از بیماریان پوستی واستخوانی ودندانی وبسیاری از بیماران دیگر را از افراد سالم تشخیص دهد.
اسلاید 2 :
ساكنین این ناحیه جهت سلامتی خود از پرتوهای آفتاب بهره می گرفتند .. در مینوخد پرسش 60 بند 2 اشاره می نماید : ورایماكرت در ایران ویژ، ساخته یما است وهرآیین مردمان وستوران وپرندگان در آنجا به خوبی زیسته ودر آنجا از مردان وزنان هر چهل سال نسلی جدید وخانواده ای پدید آید وزندگانی آنها بسیار وایشان را درد ورنج وبیماری كمتر است" . ناگفته نماند نام یما نیز مانند تریتا در كتب هنود یادشده است .(3) بقراط ظاهرا اولین كسی بود که در تاریخ طب را بصورت منظم ومدون ارائه كرد وآنرا از سحر وجادو جدا ساخت بود ( 460-355 قبل از میلاد مسیح ) . پس از وی ، جالینوس ( سال 199- 129 میلادی ) مدرسه جدیدی برای تشریح بنا كرد وآثارش برای مدت بیش هزار سال اساس عقاید طبیعی دانان قرار گرفت . طب مزاجی در واقع اساس روش درمانی بقراط وجالینوس بود. دكتر نجم آبادی در كتاب تاریخ طب در ایران ضمن اشاره به این مطلب اذعان می كند كه" مكتب طبی زرتشت خیلی پیش تر از مكاتب طبی یونان ، در عالم وجود داشته است" . اما بهرحال در میان مورخین در مورد مبدا طب مزاجی اتفاق نظر وجود ندارد.(5) آقای سیریل الگود نویسنده كتاب تاریخ پزشكی ایران در صفحه 36 این كتاب عنوان کرده است:" تا آنجا كه از اطلاعات بدست آمده معلوم می شود ، در ایران قدیم وضعیت طب پیشرفته تر از آشور بود . حتی به جرات می توان پارا فراتر نهاده گفت كه ایرانیان اصول آن چیزی را كه طب یونانی نامیده شده به یونانیان تعلیم داده اند .حتی خود یونانی ها هم فرضیه طبایع چهارگانه خود را یك فرضیه بیگانه می شناختند وبه رسم آن زمان آن را ایرانی می نامیدند ."(4)
در قرن چهارم میلادی بود که مردم و حتی اطباء كم كم روش بنا نهاده شده توسط بقراط وجالینوس را رها كردند وبرای درمان بیماریها به معالجه باسحر وطلسم متوسل شدند و سال های متمادی روش بقراط وجالینوس به فراموشی نهاده شده بود.
در جنگ های ایران ویونان بود که آثار طبی بقراط ودیگر اطبای یونانی بدست ایرانیان افتاد و ایرانیان از آن بهره جستند. در واقع درمدرسه جندی شابور با ترجمه آثار مهم نویسندگان یونانی ، بكمك دانشمندان ایرانی طب یونان دوباره شکوفا شد. بعد از اسلام نیز با شکوفایی ترجمه كتب طبی یونان، دانشمندان مسلمان بزرگی از جمله محمدبن زكریای رازی و ابن سیناظهور کردند . پیشرفت های علمی سریع مسلمانان موجب شگفتی جهانیان شده بود، طوریكه هر کس به دنبال علم بود پا به این سرزمین می گذاشت .اما در اروپا شرایط متفاوت بود. درآن زمان در اروپا نقاط بیمارستانی کمی وجود داشت و شیوه درمانی علمی چندان مرسوم نبود، در حالیکه در قلمرو اسلام بیمارستانهایی مجهز به بخشهای مختلف با تخصصهای مختلف وجودداشت .
اسلاید 3 :
همچنین آورده‌اند كه بیمارستانها دارا ی كتابخانه ، سالن تدریس وداروخانه بطور مجزا بوده است . در دوران پیش از رنسانس كه اروپا تحت فرمان كلیسا اداره می شد اروپائیان كار ی نمی کردند مگر با انگیزه های دینی و خرافات برگرفته از دین مسیحیت، طوریکه در درمان بیماریها نیز فقط به دعا درمانی می پرداختند. با فتح شهرهای مسلمانان توسط مسیحیان ،آثار علم وفن آوری و تمدن مسلمین در این شهرها موجب تعجب اروپائیان شد که از جملهِ این شهرها بیت المقدس بود . این مسائل موجب زمینه سازی "انقلاب رنسانس" در اروپا شد .در طی دوران رنسانس كتابهای دانشمندان مسلمان به زبانهای اروپائی ترجمه شدند و این روند باعث پیشرفت اروپایی ها شد. گفته می شود که در زمینه طب ، پس از انجیل كتاب " قانون در طب" ابن سینا متداول ترین كتاب در اروپا شد و طب ابن سینا برای مدت ها دراروپا تدریس می شد . در این دوران بود که مسلمانان دچار جنگهای داخلی و حكمفرمائی حكام نالایق وسیاستهای استعماری دولتهای اروپائی شدند و بتدریج از علوم دور ماندند.
طب شیمیایی در مقابل طب مزاجی
یعد از رنسانس اروپائی ها به دنبال این بودند که خود را از شرمندگی تقلید دانش از مسلمانان خارج کنند و بنابراین تلاشهای بسیاری انجام دادند.برخی از آنان براندازی سنتهای عربی را پیشهِ خود کردند . گفته می شود که شخصی به نام "پاراسلس" ( 1541-1493 میلادی ) كه كیمیاگری از سرزمین سوئیس بود شروع به تدرس پزشکی در" دانشگاه بال" سوئیس كرد و در روز شروع استادی خود كتاب "قانون" را در آتش سوزاند واین گونه فریاد كشید : "با كمال بی باكی به شما می گویم كه موهای پشت گردن من بیش از كلیه دانشمندان شما معلومات دارد . تكمه ای در كفش من از ابن سینا خردمندتر است وریش من از آكادمی شما تجربه بیشتری دارد و...وسپس روبه پزشكان حاضر در جلسه كرد وگفت : كلید اصلی پزشكی وبه ویژه درمان شناسی قبل از هر چیز در كمیاگری است ... این حالت خودباوری او توسط اطباء اروپایی مورد تأیید قرا رفت وبه این ترتیب مسیر طب تغییر یافت واز داروهای طبیعی به سمت داروهای شیمیایی انتقال یافت" (6). با این حال داروهای شیمیایی نیز جایگاه خاص خود را در طب سنتی داشتند وبه آنها عناوینی مثل داروها "ذوالخاصیت" ( یعنی داروهایی كه در هر مزاجی وبا هر طبعی یك كار مشخص ومعین را انجام می دهند ) داده شده است .
اسلاید 4 :
علم پزشکی در جندی شاپور
گندی شاپورنقشی مهم در تاریخ طب ایران داشته است. کفته می شود که تاسيس اوليهِ این شهر به دوران قبل از تاريخ و زمان ورود قوم آريايي ها برمی گردد وبعدها بوسیلهِ "شاپور" تجديد بنا شده است. هدف اوليه وی از اين تجديد بنا ايجاد محلی براي استقرار اسيران رومي و يوناني و استفاده از تخصص هاي آنان بود.(7)
در واقع آنچه باعث پیشرفت این شهر شد تمایل شديد پادشاهان ساساني به جمع آوري بخشهاي پراكنده اوستا و مطالب ديني زرتشتي بود. قسمت عمده اوستا كه بيشترشامل بخش های علمي آن بود، با حمله اسكندر و پس از آن بي مهري و كم توجهي پارتيان ، پراكنده شده بود ، كريستين سن، مورخ مشهور تاريخ ساسانيان در اين باب چنين مي گويد:
«كتب مذهبي اوستايي در اثر بقاي كيش زرتشتي در دوران تاريك غلبه اسكندر و سالهاي بعد از آن ، همچنان محفوظ مانده بود ، ولي آثار اوستايي در زمينه هاي غير ديني مانند طب ، نجوم ، جغرافيا و فنون به طور عمده به هندوستان ، يونان و كشورهاي ديگر پراكنده شده بود.اكنون جمع آوري مجدد اين آثار وجهه همت شاپور قرار گرفت و دستورات لازم درباره آن صادر گرديد. ظاهرا در اين دوره در ريشهر ، ناحيه اي در شوش هياتي از نويسندگان تاسيس شد كه كارشان ثبت مطالب مربوط به نجوم و علوم سري به زبان مخصوص و شايد با علامات رمزي به نام گشتك بود . . . »
آویشن (در انگلیسی Thymus vulgaris) یکی از شناخته شده ترین گیاهان دارویی در طب سنتی ایران و اروپا، آویشن است. این گیاه علفی و معطر ، دارای خواص دارویی بسیاری است. از آویشن در صنایع غذایی، دارویی، بهداشتی و آرایشی استفاده متنوعی میشود. قسمت‌های دارویی این گیاه، سرشاخه‌های آن و برگ خشک شده آن است. در طب سنتی از این گیاه به عنوان ضد اسپاسم، درمان سیاه سرفه، برونشیت، عفونت ریه، سرماخوردگی، آنفلوآنزا و برای درمان نفخ و گرفتگی‌های عضلانی استفاده میشود. استفاده امروزی و ثابت شده گیاه آویشن برای درمان آسم، سرفه‌های خشک مکرر، آمفیزم و برونشیت است. چای دم کرده آن را نیز برای درمان عفونت گوش میانی، نفخ و تهوع استفاده می‌کنند، عصاره آویشن حاوی ماده‌ای به نام «تیمول»است که برای بیماری آسم مفید است. حمام آویشن برای مبتلایان به دردهای عضلانی، مفصلی و روماتیسمی مفید است. ضماد آویشن برای نیش و گزیدگی حشرات موثر است .در حاملگی مصرف این گیاه ممنوع است اما در دوران شیردهی منعی ندارد. برای مصرف این گیاه، ۱ تا ۴ گرم پودر خشک گیاه را در یک لیوان آب جوش دم کرده (به مدت ۲۰ دقیقه) پس از صاف کردن، شیرین کرده و ۳ بار در روز مصرف کنید. در التهاب حنجره و لوزه‌ها و برای درمان آفت به صورت غرغره کردن می‌تواند استفاده شود. برای این منظور، یک استکان از پودر گیاه را در چهار استکان آب جوش آهسته به مدت ۲۰ دقیقه جوشانیده و پس از صاف کردن، برای شست وشوی دهان استفاده کنید. البته، فرآورده‌های دارویی مختلفی از این گیاه ساخته شده و به طور گسترده مورد مصرف بیماران قرار میگیرد. از فرآورده‌هایی که به تأیید «نظارت بر امور دارو وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی» رسیده‌است می‌توان «شربت توسیان»، «قطره توسیگل»، «قطره توسیوین»، «قطره تیم آرتا» و
اسلاید 5 :
آویشَنthymusvulgrisگیاهی دارویی است از تیره نعنا.
درخت چه‌ای کوتاه و پر شاخه‌است که برگهای نازک و متقابل دارد .دارای گل‌هایی سفید و چتری و منفرد است. گونه‌های مختلفی از آن در کوهستان‌های ایران میروید و نام‌های گوناگونی دارد. از جمله در همدان به آن آزربه و در کوخرد هرمزگان به آن اَوشُه می‌گویند.
خواص دارویی:
ضد عفونی کننده، هاضم غذا، ضد سرفه، ضد بو، ضد تشنج، چاشنی غذا.جوشاندهٔ این گیاه در درمان پیچش روده و اسهال موثر است. آویشن عامل تصفیه کننده خوبی بوده و در درمان بیخوابی و امراض جهاز هاضمه مفید است. اگر ۵ تا ۱۰ گرم اویشن را در یک لیتر ابجوش دم کرده و با کمی عسل به بیماران مبتلا به تنگی نفس و کلیه و مثانه و درد مفاصل و سیاتیک و خونریزیهای رحم و ترشحات غیر طبیعی زنان بدهید در دفع بیماری انها موثر واقع خواهد شد. آویشن ضد تشنج وضد صرع و ضد نفخ هم است و برای تقویت بینایی و معده مفید است. برای جلوگیری از ریزش مو ۲۰ گرم اویشن را در یک لیتر اب جوشانده ان را هرچند روز یک بار به سر بمالید. ضمنا در خوردن اویشن نباید زیاده روی کرد زیرا باعث بروز البومین در ادرار میشود مواد مؤثره آویشن باغی خلط آور بوده و برای معالجه سرفه مورد استفاده قرار میگیرد. از تنتور و عصاره‌های الکلی پیکررویشی این گیاه برای معالجه سرفه، گلودرد، برونشیت و آسم استفاده فراوان میشود.
کاسنی نام علمی: Cichorium intybus L) گیاهی است از راسته گل مینا (Asterales تیره گل‌ستاره‌ای‌ها Asteraceae از سرده کاسنی‌هاCichorium از این گیاه دو گونه کِشتی و چهار تا شش گونه وحشی موجود است.
کاسنی معمولی، یک گیاه دارویی پایا با گل‌های آبی یا ارغوانی است. کاسنی در اصل بومی جهان قدیم است و بعداً در قاره آمریکا نیز به‌صورت گیاه خودروی کنار جاده‌ای درآمده است. منشا اصلی اين گياه اروپای مركزی ، مناطق غربی و مركزی آسيا و شمال افريقا است و پراكندگی وسيعی در نواحی مختلف ايران به خصوص شمال ايران ، آذربايجان و مناطق كوهستانی خراسان دارد . به آب و هوای خنك ، آفتابی يا كمی سايه نياز دارد و گرمای شديد تابستان راتحمل نمی كند .
اسلاید 6 :
ابن سینا
ابن سینا (شیخ الرئیس ابو علی سینا) یا پور سینا (۹۸۰ - ۱۰۳۷) دانشمند, فیلسوف و پزشک ایرانی بود. وی ۴۵۰ کتاب در زمینه‌های گوناگون نوشته‌است که تعداد زیادی از آنها در مورد پزشکی و فلسفه‌است. جرج سارتون او را مشهورترین دانشمند سرزمین‌های اسلامی می‌داند که یکی از معروف‌ترین‌ها در همهٔ زمان‌ها و مکان‌ها و نژادها است. کتاب معروف او کتاب قانون است.
زندگی
ابن سینا بلخی یا پورسینا حسین پسر عبدالله زاده در سال ۳۷۰ هجری قمری و در گذشته در سال ۴۲۸ هجری قمری، دانشمند و پزشک و فیلسوف بود. نام او را به تفاریق ابن سینا، ابوعلی سینا، و پور سینا گفته‌اند. در برخی منابع نام کامل او با ذکر القاب چنین آمده: حجة‌الحق شرف‌الملک شیخ الرئیس ابو علی حسین بن عبدالله بن حسن ابن علی بن سینا البخاری. وی صاحب تألیفات بسیاری است و مهم‌ترین کتابهای او عبارت‌اند از شفا در فلسفه و منطق و قانون در پزشکی.
آثار ابن سینا
به دلیل آنکه در آن عصر، عربی زبان رایج آثار علمی بود، ابن سینا و سایر دانشمندان ایرانی که در آن روزگار می‌زیستند کتابهای خود را به زبان عربی نوشتند. بعدها بعضی از این آثار به زبانهای دیگر از جمله فارسی ترجمه شد.
قانون
الادویة القلبیه
دفع المضار الکلیه عن الابدان الانسانیه
قولنج
سیاسة البدن وفضائل الشراب
تشریح الاعضا
الفصد
الاغذیه والادویه
اسلاید 7 :
شیمی و داروسازی
رازی تحصیل شیمی را قبل از پزشکی شروع کرده‌است و در آن آثاری چشم‌گیر از خود برجا گذاشته‌است.عمدهٔ تاثیر رازی در شیمی طبقه‌بندی او از مواد است. او نخستین کسی بود که اجسام را به سه گروه جمادی، نباتی و حیوانی تقسیم کرد. وی پایه‌گذار شیمی نوین است، با وجود آنکه کیمیاگری را باور دارد.«هر چند که بعضی از کیمیاگران معاصر در ایران نوعی از تبدل ناقص فلزات را به طلا «تبدل رازی» می‌نامند. ولی چون رازی از دیدگاه مراحل بعدی علم در نظر گرفته شود، باید او را یکی از بنیانگذاران علم شیمی بدانیم.» در کتاب «سرالاسرار» او می‌خوانیم که مواد را به دو دسته فلز و شبه فلز (به گفته او جسد و روح) تقسیم می‌کند و اگر در این زمینه اشتباهاتی می‌کند، چندان گریزی از آن ندارد. برای نمونه جیوه را شبه فلز می‌خواند در صورتی که فلز بودن جیوه اکنون آشکار است.
کشف‌های بسیار به رازی نسبت داده میشود از جمله:
رازی کاشف الکل است.
از تاثیر محیط قلیایی بر کانه پیلیت، اسید سولفوریک فراهم کرد و با داشتن اسید سولفوریک بدست آوردن دیگر اسیدها آسان بود
از تاثیر آب‌آهک بر نوشادور (کلرید آمونیوم)، اسید کلریدریک بدست آورد.
با اثر دادن سرکه با مس، استات مس یا زنگار تهیه کرد که با آنها را زخم را شستشو می‌دادند
از سوزاندن زرنیخ، اکسید آرسنیک یا مرگ موش فراهم کرد
برای نخستین بار از نارنج اسید سیتریک تهیه کرد.
او نخستین پزشکی است که داروهای سمی آلکالوئیدی ساخت و از آنها برای درمان بیمارانش بهره گرفت.
اسلاید 8 :
رازی
نام وی محمد و نام پدرش زکریا و کنیه‌اش ابوبکر است. مورخان شرقی در کتاب‌هایشان او را محمد بن زکریای رازی خوانده‌اند، اما اروپائیان و مورخان غربی از او به نام‌های رازس Rhazes=razes و رازی Al-Razi در کتابهای خود یاد کرده‌اند. به گفته ابوریحان بیرونی وی در شعبان سال ۲۵۱ هجری (۸۶۵ میلادی) در ری متولد شده و دوران کودکی و نوجوانی و جوانی‌اش دراین شهر گذشت. چنین شهرت دارد که در جوانی عود می‌نواخته و گاهی شعر می‌سروده‌است. بعدها به کار زرگری مشغول شد و پس از آن به کیمیاگری روی آورد، وی در سنین بالا علم طب را آموخت. بیرونی معتقد است او در ابتدا به کیمیا اشتغال داشته و پس از آنکه در این راه چشمش در اثر کار زیاد با مواد تند و تیزبو آسیب دید، برای درمان چشم به پزشکی روی آورد. . در کتابهای مورخان اسلامی آمده‌است که رازی طب را در بیمارستان بغداد آموخته‌است، در آن زمان بغداد مرکز بزرگ علمی دوران و جانشین دانشگاه جندی شاپور بوده‌است و رازی برای آموختن علم به بغداد سفر کرد و مدتی نامعلوم در آنجا اقامت گزید و به تحصیل علم پرداخت و سپس ریاست بیمارستان معتضدی را برعهده گرفت. پس از مرگ معتضد خلیفه عباسی به ری بازگشت و عهده‌دار ریاست بیمارستان ری شد و تا پایان عمر در این شهر به درمان بیماران مشغول بود. رازی در آخر عمرش نابینا شد، درباره علت نابینا شدن او روایت‌های مختلفی وجود دارد، بیرونی سبب کوری رازی را کار مداوم با مواد شیمیایی چون بخار جیوه می‌داند.
رازی در ۵ شعبان ۳۱۳ ه.ق.، ۱۵ اکتبر ۹۲۵ در ری وفات یافته‌است. مکان اصلی آرامگاه رازی نامعلوم است.
