بخشی از مقاله
چکیده
امروزه برگیري طرح ها از داده هاي مکانی و پیمایش جهت بهره گیري از درایه هاي سنتی راهبري در راستاي شهرسازي و معماري پایدار می باشد که این مهم با تحقیقی میدانی د رخانه هاي سنتی اصفهان در این مقاله ارائه گردیده است. بررسی درایه هاي خانه هاي سنتی در شهر قدیمی اصفهان می تواند به بازآفرینی و دوباره ساخت بناهایی با درایه هاي سنتی کمک کند، این درایه ها متناسب با اقلیم اصفهان و سبک و پیشینه هاي هر دوره تاریخی متفاوت می باشند. در این مقاله با بهره گیري از ره پویی و کار میدانی بر روي خانه هاي تاریخی دوره هاي مختلف، مقایسه اي پیوسته صورت گرفته است، که در طراحی مجتمع مسکونی امروزي متناسب با نیازهاي امروزي بهره گیري شده است.
واژه ها ي کلید ي درایه هاي سنتی، خانه هاي سنتی اصفهان، دوره هاي تاریخی، اقلیم اصفهان، باز آفرینی، معماري پایدار.
-1مقدمه
داشته هاي تاریخی و سنتی ساخت و ساز خانه هاي سنتی می تواند در راهبري و شناخت درایه هاي اثر گذار بر ساخت و ساز پایا و کاربردي در رویکرد شهرهاي امروزي کمک نماید، زیرا این داشته ها، حاصل هزاران سال تجارب معماران مختلف در دوره هاي گوناگون تاریخی بوده است. به همین جهت شناخت هر دوره تاریخی و شکل بناها و اجزاي آن می تواند در طراحی بناهاي جدید تاثیر گذار باشد. در این میان آنچه حائز اهمیت است پی بردن به عمق افکار و اندیشه هاي ماوراي سازه هاي معماران قبل می باشد. در واقع کمک گرفتن از دانش آنها باعث غنا بخشیدن به معماري نوین می گردد - معماریان . - 1375
زیرا بسیاري از مسائل از جمله اقلیم، روحیات، خلقیات، اعتقادات و حتی احساسات بومی مردم یک منطقه می تواند در انجام یک معماري مناسب اثر بخش باشد - راپاپورت 1382،. - 35 به خصوص که امروزه گرایش هاي کم یا زیادي در بین مردم به رویکردهاي سنتی و دل زدگی از زندگی مدرنیته به وجود آمده است. پیوند سنت و مدرنیته هم موافقان سازه هاي سنتی و هم موافقان سازه هاي مدرن را اغنا می کن د. به علاوه موجبات رضایت گروهی از مخالفان سنت و مدرنیته را که از هر دو دل زده هستند به سبب ایجاد سبکی جدید در معماري فراهم می کند. بدین ترتیب مشاهده می گردد که رضایت گروه نسبتا زیادي از کاربران، فراهم می گردد - اردلان و بختیار 1391 ،. - 42
-2بررسی نمونه هاي سنتی
شایسته است در ابتداي این مقاله اجمالاً به بعضی از اصول و ظواهر خانه هاي سنتی اصفهان توجه شود. باید گفت خانه هاي سنتی اصفهانعمدتاً به دو دوره تاریخی صفوي و قاجار تعلق دارد. البته آثار محدودي نیز از دوره سلجوقیان به جاي مانده است همچنین آثاري نیز از دور ه پهلوي وجود دارد ولی به سبب اینکه در دوره هاي صفویه و قاجاریه معماري مبرز تر و جامع تري وجود داشته در این مقالهعمدتاً این دوران مورد توجه قرار گرفته است به خصوص که این دوران، دوران تولد، شکوفایی، افول و مرگ سبک معروف معماري اصفهانی است - قاسمی سیچانی . - 1389 در دوره صفوي خانه ها به دو سبک درونگرا و برونگرا ساخته می شده است.معمولاٌ خانه هاي برونگرا خاص ارامنه و شاهزادگان صفوي بوده است - کاخ هشت بهشت - . ولی در دوره قاجارعمدتاً خانهها به سبک درونگرا ساخته میشدهاند.
درونگرا بودن سازهها بیانگر روحیات درونگرا و تعلقات مذهبی مردم اصفهان میباشدمعمولاٌ. جبهه جنوبی بنا به اقلیم اصفهان جبهه اصلی بوده است و همه سازندگان بنا سعی می کردند این جهت را حفظ کنند. استفاده از نور خورشید در هنگام برودت هوا و دور بودن از نور و گرماي مستقیم خورشید در فواصل گرم سال مهم ترین عل ت این امر بوده است و همه اتاق ها رو به حیاط مرکزي ساخته می شده اند. بسیاري از خانه هاي سنتی اصفهان مانند مساجد چهار ایوانه در هر چهار طرف داراي ساخت بوده و ساکنین خانه بر اساس مسائلی نظیر نوع کاربري، فصل مورد استفاده سال و زمان شبانه روز از قسمت هاي مختلف خانه استفاده می کرده اند. به علاوه بعضی از قسمت هاي خانه استفاده هاي خاصی می یافته است - اشراقی. - 1376
فضاي مهمان، اتاق مستخدمین، اصطبل، مطبخ، محل ذخیره هیزم ها - یوشندان - ،حوضخانه، خلوت خانه، گوشواره، غلام گردش، سرداب، گودال باغچه و... فضاهاي مختلفی بودند که به طور تخصصی مورد استفاده قرار می گرفته اند. برتري تنوع فضایی معماري سنتی و استفاده اختصاصی از قسمت هاي مختلف یک سایت بسیار گسترده تر از معماري خانه هاي جدید بوده است. به علاوه این سبک معماري تا حدود زیادي منطبق بر معماري سبز بوده است و نکته مهم تر روح انگیزي و دل پذیر بودن فضاهایی از خانه بوده که مورد استفاده ساکنین قرار می گرفته است - فضاي شاداب حیاط و باغچه و حوض - - دیبا 1391،. - 34
از دیگر مواردي که در معماري سبک اصفهانی به طور خاص مورد توجه قرار می گرفته است تقسیم بندي اساسی سایت به جهت کاربري هاي کلی مورد استفاده بوده است. مجزا بودن بیرونی یا فضاي مهمان، مجزا بودن اندرونی یا فضاي خصوصی خاص اهل خانه بیرونی یا فضاي مهمان، قراردادن فضایی به عنوان خلوت خانه، نارنجستان و ...... سبب میگردیده است تا آسایش مهمان و اهل خانه و سایر مراجعین به صورت خاص تأمین گردیده، مورد تعرض گروه هاي دیگر قرار نگیرد - آسایش و آرامش روحی، روانی و جسمی مطلوب - . پلان بعضی از خانه هاي قاجاري و صفوي اصفهان در زیر آمده است - جدول - 1 - جبل عاملی. - 1374
