بخشی از پاورپوینت
--- پاورپوینت شامل تصاویر میباشد ----
اسلاید 1 :
كاروانسراها، مهمانخانه هاي بين راهي كشور ايران در طي قرون متمادي گذشته بوده و سابقه آن به دوره هخامنشي يعني بيش از دو هزار و پانصد سال قبل مي رسد. در مسير راه هاي مهم بين شهري، كاروانسرا ها به فاصله مسافتي كه كاروان در يك روز مي توانسته طي كند، ساخته مي شده است.
به دليل خشكي نسبي آب و هوا در بخش عمده اي از كشور ايران و دور بودن شهر ها و آبادي ها از يكديگر، وجود نقاطي جهت استراحت و تهيه آذوقه در بين راه، امري حياتي و ضروري بوده و بدون وجود اين ايستگاه ها، طي طريق و ارتباط بين مناطق مختلف كشور غيرممكن بوده است.
از آنجايي كه در دوره پيش از اسلام، خصوصاً در زمان پادشاهي هخامنشي، وسعت مملكت ايران بسيار زياد بوده و كنترل اين امپراطوري وسيع احتياج به خطوط ارتباطي منظم و مطمين داشته، مورخين يونان باستان مانند هرودت و گزنفون از وجود راه هاي امن و كاروانسرا هاي خوب در ايران خبر مي دهند.
هرودت در مورد راه هاي امپراطوري هخامنشي مي نويسد: «واحد مقياس راه ها پرسنگ است و به مسافت هر چهار پرسنگ منزلي تهيه شده موسوم به ايستگاه؛ در اين منازل مهمان خانه هاي خوب بر پا گرديده.
اسلاید 2 :
در دوره حكومت اشكاني و ساساني نيز وجود راه هاي امن و كاروانسرا هاي مناسب امري ضروري براي اداره كشور پهناور ايران در اين دوره تاريخي بوده است.
خصوصاً از آنجايي كه ايران در مسير تجارت بين المللي بين خاور دور از يك سو و سواحل مديترانه و اروپا از طرف ديگر قرار داشته و بخش عمده اي از مسير تجاري جاده ابريشم از سرحدات شمالي ايران مي گذشته، تامين امنيت و رفاه بازرگانان در اين مسير طولاني كه منبع درآمد مهمي براي دولت بوده، امري لازم و ضروري بوده است.
از دوره پادشاهي هخامنشي و اشكاني كاروانسراي شناخته شده اي در ايران باقي نمانده است، ولي از زمان ساسانيان تعداد معدودي كاروانسرا باقي مانده كه الگوي كاروانسرا هاي بعدي در دوره اسلامي قرار گرفته است.
از قديمي ترين كاروانسرا هاي ايران مي توان از كاروانسراي دروازه گچ نام برد. پايه ها و بخشي از ديوار هاي اين كاروانسرا كه با سنگ و آهك ساخته شده هنوز باقي است. اين بنا داراي يك حياط مركزي و تعدادي دالان در اطراف حياط است.
اسلاید 3 :
ماكسيم سيرو در كتاب خود به نام «كاروانسرا هاي ايران و ساختمان هاي كوچك ميان راه» مي نويسد: «در اواخر دوران ساساني دو نوع كاروانسرا در سرزمين ايران شناخته مي شد.
يكي از آنها شامل حياطي بوده كه در اطرافش يك نوع دالان عريضي براي چهارپايان ساخته بودند مانند كاروانسراي دروازه گچ .... نوع دوم شامل تالار هاي مستطيلي است كه در اطراف حيات مركزي قرار گرفته اند و اين از خصوصات كاروانسرا هاي ايراني است .... در آن كاروانسرا هاي نوع اول مسيله اقامت مسافران تقريباً ناديده گرفته شده است.
در دوره اسلامي پلان اين دو نوع كاروانسرا به نحو بسيار منطقي اي تلفيق مي شود به صورتي كه در اطراف حياط مركزي، اطاق هاي كاروانيان و در پشت آنها دالان هاي عريضي براي نگهداري چهارپايان احداث مي گردد و مانند بناي كاخ هاي اشكاني و ساساني، در اغلب كاروانسرا ها در اطراف حيات مركزي دو و يا چهار ايوان مي سازند.
اين سبك كاروانسراهاي ايراني مورد تقليد بسياري از كشورها مانند پاكستان، افقانستان، هند و نواحي آسياي ميانه قرار گرفته است.
اسلاید 4 :
کاروانسرای قصر بهرام در ۱۵۴ کیلومتری جنوب تهران و بر سر راه جاده سنگی قد‌یمی و کاروانروی کویری اصفهان ـ کاشان ـ گرمسار قرار دارد.
این جاده در طول مسیر خود از کنار کاروانسرای عین‌الرشید می‌گذرد و به جاده سنگفرش نیز معروف است.
اسلاید 5 :
کاروانسرای عین‌الرشید در ۴ کیلومتری جنوب غربی کاروانسرای قصر بهرام واقع شده است. کاروانسرای شاه عباسی قصر بهرام یکی از جاذبه‌های تاریخی این منطقه است.
این بنا که بیشتر شبیه کاروانسراهای شهری است و شبــــاهت آن به کاروانسراهای میان راه کمتر است، به گفته برخی از کارشناسان برخلاف نامش ساختمانی برای اقامت سلاطین صفوی در مواقع شکار و سفرهای شاهانه بوده است.
اسلاید 6 :
پس از مسجد جامع ورامين كه الگوى كاملى از مساجد چهار ايوانى بنا شده در قرن هشتم هجرى است روستاى قلعه بلند قرار دارد.
وجه تسميه قلعه بلند به دليل وجود يك قلعه تاريخى مربوط به قبل از اسلام در اين روستاست كه فقط بخشى از آن باقى مانده است.
اسلاید 7 :
در شمال اين روستا قلعه‌اى معروف به كاظم آباد وجود دارد كه با خشت و گل بنا شده و به عنوان يك مجموعه دامپرورى و كشاورزى در دوره قاجار و پهلوى اول مورد بهره‌بردارى بوده است. اين قلعه كه پلان مربع مستطيل دارد داراى ۴ برج در چهارگوشه خود است و تنها ورودى آن در ضلع شرقى قرار دارد؛ وجود حمام عمومى در مجاور بخش مسكونى نشان از اهميت اين قلعه دارد. اين مجموعه يكى از معدود سكونتگاه‌هاى زيستى و فعاليتى بر مبناى مناسبات خان محور است كه به عنوان نمونه‌اى نسبتاً سالم قابل بازسازى و بهره‌بردارى با اهداف گردشگرى است.
بعد از تماشاى اين قلعه و پس از عبور از سياه كوه و پشت سر گذاردن پيچ و خم‌هاى مسير، قصر بهرام در ميانه تپه ماهورهايى پراكنده در دامنه كوه، خودنمايى مى‌كند و بالاخره قصر پيدا مى‌شود. اين كاروانسرا كه نام عجيب ولى با مسماى قصر بهرام را بر آن نهاده‌اند با سنگ‌هاى سفيد مايل به كرم رنگ پوشيده شده است.
برج‌هاى چند وجهى تعبيه شده در گوشه‌هاى بنا و همچنين سردر ورودى آن كه به سمت شمال باز شده و به شكلى استادانه با سنگ تراش خورده نماسازى شده است. حياط مركزى، حجرات در اطراف و اصطبل‌ها در پشت آن همان پلان قالب كاروانسراهاى ايران است كه البته در اين كاروانسرا از ايوان جنوبى نيز به عنوان ورودى به منظور امكان دسترسى سريع به كوه استفاده مى‌شده است كه از ويژگى‌هاى اين بنا به شمار مى‌رود.
اسلاید 8 :
كاروانسرايى ۴ ايوانى كه ايوان غربى آن جايگاهى شاهانه دارد؛ جوى آب تراشيده شده از سنگ كه از چشمه‌اى در دل كوه آب را به حوض وسط حياط مى‌رسانده و حدود ۵ كيلومتر تا سر چشمه امتداد يافته است. زحماتى كه براى ساختن اين بنا در اين مكان انجام گرفته است كاخ آپادانا را با باغ‌هاى افسانه‌اى‌اش تداعى مى‌كند. آپادانايى كوچك كه باغش طبيعت است و با امكانات اندك موجود در پيرامونش ايجاد شده است. سنگ از كوهى در همان نزديكى استخراج شده است و در گرما و سرماى طاقت‌فرسا آن را تيشه كارى كرده‌اند.
اسلاید 9 :
در بين شيوه‌هاى استفاده از آب براى خنك كردن هواى گرم و خشك كه در معمارى ايران به تناسب اقليم‌هاى مختلف مرسوم بوده است اين مورد نمونه‌اى استثنايى است. در مواردى تعبيه حوضچه آب در زير بادگيرها مشاهده مى‌شود اما استفاده از آب با حجم زياد و به صورت روان و يا چند كاربرى، منحصر به قصر بهرام است.در نزديكى قصر بهرام كاروانسراى ديگرى به نام «عين الرشيد» وجود دارد كه به جز قسمت از راه كه با سنگ ساخته شده بقيه بنا با استفاده از آجر شكل گرفته است. آب انبار بزرگى در گوشه شمال شرقى اين بنا وجود دارد كه گنبد آن فروريخته است. حجم بالاى ذخيره آب اين آب انبار نشان از تردد بالاى كاروانيان از اين مسير دارد.
اسلاید 10 :
اهميت اين بنا علاوه بر استفاده از سنگ در نماى بنا ـ تنها مورد باقى مانده از دوره صفوى كه به اين روش سطوح داخل و بيرون آن نماسازى شده است و به اين دليل منحصربه فرد است ـ آفريدن امكانات رفاهى در كناره كوير سوزان است كه كاروانسرا را به قصر شبيه مى‌سازد.
بناى قصر بهرام كه به بهرام گور ساسانى اشاره دارد داراى ويژگى‌هاى خاصى است كه اين بنا را از ساير كاروانسراهاى دوره صفوى متمايز ساخته است.
مهم‌ترين ويژگى اين بنا، هدايت آب از دوردست و آوردن آن به درون كاروانسرا و ساختن شگفت‌انگيزترين كولر آبى جهان براى استراحت پادشاه پرتلاش ايران زمين است كه در دوره او معمارى ايران به اوج افتخارات و شكوه خود بازگشت.
