بخشی از مقاله
مقدمه
در اسلام، پیمان زناشویی، محکمترین قرارداد اجتماعی است که میتوان آن را ناشی از روابـط شـدید و رحمت متقابل بین زن و شوهر دانست که در قرآن به آن اشـاره شـده اسـت (روم: .(21 اسـلام تشـکیل زندگی زناشویی را بهعنوان کاملکننده دین، از سنتهـاي پیـامبران و پـاكکننـده گناهـان شـمرده شـده (سالاريفر، 1392، ص (26 و اسلام به خانواده و زندگی زناشویی بـه صـورتی ژرف نگریسـته و بـراي روابط آن، زیباترین آداب و اخلاق را توصیه کرده است (قرشی، 1408ق، ص .(9
رضایتمندي زناشویی بهصورت ارزشیابی ذهنی فرد از ماهیت ازدواج تعریف شـده اسـت (گلـس، 1995، ص (232 که منعکسکننده میزان برآورده شدن انتظارات فرد از ازدواج اسـت (بـاهر، 1989، ص 10؛ گلس، 1995، ص .(202 فاتحیزاده و احمدي (1387) نشان دادهانـد کـه رضـایتمنـدي زناشـویی نقش مهمی در ثبات ازدواج در میان ایرانیان دارد. گارسیا (1999) معتقـد اسـت: رضـایتمندي را در سـه سطح باید بررسی کرد: الف. رضایتمندي از همسر؛ ب. رضـایتمندي از روابـط خـانوادگی؛ ج. رضـایت کلی از زندگی. پژوهشهاي زیـادي بـه بررسـی ارتبـاط میـان رضـایتمندي زناشـویی بـا ثبـات ازدواج پرداختهاند (گیورتز و همکاران، .(2009 ارتباط رضایتبخش، مهمترین و پیچیدهترین بخش یـک رابطـه صمیمانه را تشکیل میدهد (دانشپور و همکاران، .(2011
در نتیجه تغییرات اجتماعی و فرهنگی، تعـداد زنـان شـاغل و سـطح اسـتقلال آنهـا بـه میـزان زیادي در دهههاي اخیر افزایش یافته است. این امر بازخوردهاي زنـان نسـبت بـه مسـئولیتهـاي مرتبط با ازدواج را تحت تـأثیر قـرار داده اسـت (شارائیوسـکا، 2012، ص .( 7 وایتهـد و پوپنوئـه، مدعی شدهاند بسیاري از زنان عصر حاضر، ترجیح میدهنـد بـه دلیـل حجـم مسـئولیتهـاي کـار کردن در خانه ازدواج نکنند و کسانی کـه ازدواج مـیکننـد، میـزان رضـایتمندي زناشـوییشـان را براساس میزان توانایی در انجام دادن وظایف شغلیشان بیـرون از خانـه ارزشـیابی مـیکننـد. اینهـا انتظار دارند که مسـئولیتهـاي کارهـاي خانـه را بـا همسرشـان بـه اشـتراك بگذارنـد (وایتهـد و پوپنوئــه، 2002، ص .( 5 هلمــز و همکــاران متوجــه شــدند کــه در زوجهــاي شــاغل، ســطح رضایتمندي زناشویی و مساواتطلبی در مشارکت در انجام کارهاي خانه به میزان زیادي بـا هـم همبسته هستند (هلمز و همکـاران، 2010، ص .(568 زوجـین، در حـال حاضـر، ازدواج را بیشـتر یک ارتباط صمیمانه در نظر میگیرند که در آن صمیمیت جنسی و دوستی نزدیـک زوجـین داراي بیشترین بعد ارزشی است (شارائیوسکا، 2012، ص .(40 ملتزر و مکنـالتی معتقدنـد: ادراك زن از
اثربخشی مداخله شناختی ـ رفتاری گروهی، بر افزایش رضامندی زناشویی زنان دارای تعارض زناشویی ۳۶
جذابیت و فراوانی و رضایت جنسی زوجـین اثـرات مثبـت روي رضـایتمندي زناشـویی زوجـین دارند (ملتزر و مکنالتی، .(2010
بهواسطه ذهنی بودن مفهوم سازه رضایتمندي زناشویی، ممکن است آنچـه بـراي یـک زوج کـارایی داشته باشد، براي زوجی دیگر غیرقابـل قبـول باشـد. روزن- گرانـدون و همکـاران، عشـق، وفـاداري و داشتن ارزشهاي تسهیم شده میان زوجین را از مؤثرترین ویژگیهاي ارتباط میداننـد (روزن-گرانـدون و همکاران، .(2004 احترام، بخشودگی، روابط عاشقانه، روابط جنسی/ صمیمیت و توافق بر بیـان و ابـراز محبت را در فهرست خود بعد از عوامل اصلی فوق قرار دادهاند.
لارسون و هولمن نشان دادند که عوامل مختلفی میتوانند کیفیت، ثبـات و رضـایتمندي زناشـویی را تحت تأثیر قرار دهند کـه عبارتنـد از: عوامـل زمینـهاي و پـسزمینـهاي، رگـههـا و رفتارهـاي فـردي و فرایندهاي تعاملی زوجین (لارسون و هولمن، .(1994 بهگونهايکه هریک از زوجـین، واحـد تـازهاي از میراث پسزمینهاي شامل منشأ خانوادگی و روابط موجود در خانواده، عوامل فرهنگـی- اجتمـاعی نظیـر سن ازدواج، درآمد و تحصیلات و همچنین بافتهاي فعلی روابط با دوستان ( همان)، اعضـاي خـانواده (رسزك و همکاران، (2010 و سایر افراد را وارد رابطه زناشوییشان میکنند.
رفتارها و رگههاي فردي نیز میتوانند رضایتمندي زوجین از ازدواج را تحت تـأثیر قـرار دهـد (لارسون و هولمن، (1994 که عبارتاند از: رگههاي شخصیتی، سلامت روانی و جسمی زوجـین. براي نمونه، افسردگی (ویسمن و همکاران، (2004، نوروزگرایی، استرس مزمن، حرمتخود پایین، رگه خشم (لاونر و برادبري، (2010 و تکانشـگري (کلـی و کـونلی، (1987 تـأثیر منفـی بـر ثبـات زناشویی دارند. رفتارهاي فردي نظیر سوء مصرف مواد نیز بـر رضـایتمندي زناشـویی تـأثیر منفـی دارند (هومیش و همکاران، .(2009 از سوي دیگر، اجتماعی بودن تأثیر مثبـت بـر ثبـات زناشـویی دارد (بنتلر و نیوکامب، .(1987
فرایندهاي تعاملی زوجین نظیر تشابهات میـانفـردي بـه انـدازه سـابقه تعامـل زوجـین (لارسـون و هولمن، (1994 بر رضایتمندي زناشـویی تـأثیر دارد. دیـو متوجـه شـد کـه تفـاوت نگـاه زوجـین بـر موضوعات مالی، تأثیر منفی بر رضایتمندي زناشویی دارد (دیو ، 2007، 2008، .(2009 عدم توافـق بـر الگوي خرج کردن میتواند موجب ایجاد تنش و تعارض و افزایش احتمالی طلاق شـود. سـابقه تعامـل زوجین یا نحوه آشـنایی، هـمخانـه شـدن، رابطـه جنسـی پـیش از ازدواج، حـاملگی پـیش از ازدواج و همچنین فرایندهاي تعاملی نظیر برقراري ارتباط، تعارض و اتفاقنظـر بـر رضـایتمندي زناشـویی نقـش دارند (لارسوم و هولمن، .(1994
۴۶ ، سال هفتم، شماره دوم، تابستان ۳۹۳۱
دریافت حمایت نیز یکی از فرایندهاي تعاملی است که پیشبینیکننده رضایتمندي است (لاورنـس و همکاران، .(2008 گراهام و همکاران معتقدند: براي زنان میزان حمایت بیشـتر از مکفـی بـودن حمایـت، رضایتمندي زناشویی را تحت تأثیر قرار میدهد. درحالیکـه در مـردان، مکفـی بـودن حمایـت عامـل مهمتري است (گراهام و همکاران، .(2000
در راستاي موارد فوق، اسلام با توجه به تفاوتهاي زن و مرد، حقوق و وظایفی را بـراي زن و مـرد نسبت به یکدیگر تعیین کرده است؛ برخی وظایف مردان، که در اسلام بر آنها تأکید شـده اسـت، بیـانگر وظیفه خطیر مرد در ایجاد ثبات و رضایت زناشویی است. از آن جمله میتوان به تدارك امکانات زندگی (سالاريفر، 1392، ص (56، داشتن سعه صدر، صبر و مقاومت در زندگی زناشویی، بخشیدن خطاهـاي احتمــالی زن (همــان، ص (63، هــمبســتري (همــان، ص (58، احتــرام و تکــریم زن، شــوخطبعــی و خوشرفتاري با زن و حسن معاشرت با او (نساء: (19، آراستگی ظاهري براي زن (متقی هندي، 1397ق، ج 6، ص 640، ح (17175، دوري از بدبینی (شعیري سبزواري، 1414ق، ص 446، ح (1257 و غیـرت نابجا، اشاره کرد. در مقابل، براي زنان نیز مسئولیتهایی در خانواده پس از تکالیف دینی، در برابر همسـر اعلام شده است (سالاريفر، 1392، ص .(62 اساسیترین نقـش و وظیفـه زن عبـارت اسـت از: تـأمین نیازهاي عاطفی و جنسی شوهر، پیرو و همراه شوهر بودن (همان)، اظهار عشق و محبت شدید به شوهر (همان؛ روم: (21، پذیرفتن مسئولیت مرد در خانواده (نساء: (34، خودآرایی براي شوهر (ابـی، 1981م، ج 1، ص (242، پوشاندن خود از نگاه نامحرمان (شعیري سبزواري، 1414ق، ص 447، ح (1259، تا درب خانه به استقبال شوهر آمدن و خوشامدگویی به او (حرعاملی، 1409ق، ج 14، ص 17، ح .(14 وظـایف مشترك زن و مرد نسبت به هم عبارتند از: ارضاي نیازهاي جنسی و معاشرت نیکو (نساء: .(19 بـه نظـر میرسد، نیازها و چگونگی ارضاي آنها با توجه به تفاوتهاي نقش همسان نباشد. ازآنجاکه مرد قوامدهنده نظام خانواده است، نیاز عاطفیاش بیشتر بـا اقتـداردهی تنظـیم مـیشـود. درحـالیکـه زن چـون نقـش پرورشدهندگی (بقره: (223، دارد بیشتر با توجه و مراقبت و محبت مستقیم به رضایت دست مییابد.
تعالیم اسلام براي تنظیم روابط زن و شوهر، توصیههایی به هریک دارد که متناسب بـا ابعـاد روانشـناختی آنهاست. بنابراین، مقیاس سنجش هر جنسی با توجه به ویژگیهاي همان جنس معنا پیدا میکند.
قرآن با توجه به موضوع اختلافات زناشویی به مسلمانان توصیه مـیکنـد کـه در زنـدگی زناشـویی خود، فضل، احسان و گذشت را به کار بگیرند و در قلمرو فضایل اخلاقی و انسانی زندگی کنند؛ گـاهی از حقوق خود صرفنظر کرده و بر همسرشان آسان گیرند (طباطبـائی، 1374، ج 2، ص .(250 یکـی از
اثربخشی مداخله شناختی ـ رفتاری گروهی، بر افزایش رضامندی زناشویی زنان دارای تعارض زناشویی ۵۶
موعظههاي قرآنی این است که مرد در مقابل رفتـار نامناسـب زن بـه او خـوبی کنـد. در ایـن صـورت، براساس اصلی که قرآن ارائه داده، دشمنی زن به دوستی همراه با صـمیمیت، یکرنگـی و یکـدلی تبـدیل خواهد شد (فصلت: 34 و .(35 از توصیههاي دیگر قرآن، توجه دادن زن به پیمان محکمی است که بـین زن و مرد در ابتداي ازدواج برقرار شده است (نساء: .(21 بیتردید زنان بـه ایـن شـیوه ظریـف، واکـنش نشان میدهند (سالاريفر، 1392، ص 244و .(245
امام صادق فرمود: افزایش ایمان و باور مذهبی مرد موجب ازدیاد محبت او نسبت به زن مـیشـود. ایمان مذهبی از دو راه مهم بر ثبات و استحکام خانواده تأثیر میگذارد: نخسـت از راه تقویـت و تحکـیم مبانی اخلاقی فرد، و راه دوم عبارت از تأثیر ایمان مذهبی در معنا بخشـیدن بـه زنـدگی و ایجـاد حـس رضایت افراد است (آقاپور و همکاران، .(1390
سولیوان در پژوهشی متوجه شد که مذهبی بودن بازخوردهاي زوجین را تحت تأثیر قرار میدهـد و سطوح بالاي مذهبی بودن، با اتخـاذ بازخوردهـاي محافظـهکارانـه نسـبت بـه طـلاق همبسـتگی دارد و موجب افزایش سطوح تعهد زناشویی و تمایل بیشتر براي دریافت کمک بـه هنگـام بـروز مشـکلات و دشواريهاي زناشویی میشود (سولیوان، .(2001
ماهونی و همکاران در یک فراتحلیلی، با مرور 94 مطالعه انجامشده از سال 1980 بر ارتبـاط مـذهب با کارکرد خانواده نشان دادند که مذهبی بودن بیشـتر، بـا خطرپـذیري کمتـر احتمـال طـلاق و همچنـین افزایش کارکرد زناشویی در ارتباط است (ر و همکاران، .(2001 السون و السون متوجه شـده کـه عامـل اصلی براي ایجاد تمـایز میـان زوجـین، شـاد و ناشـاد در ارتبـاط بـا مـذهب عبـارت اسـت از: »میـزان رضایتمندي و توافق« با اینکه چگونه ارزشها و باورهـاي معنـوي (مـذهبی یـا دینـی) بیـان مـیشـوند، بهطوريکه زوجهاي شاد روي این موضوع با هم توافق دارند (السون و السون، .(2000
با وجود این، یکی از عوامل مخرب رضایتمندي زناشویی، وجـود تعـارض زناشـویی اسـت کـه در رابطه زوجین شایع بوده و میتواند بر شرایط اجتماعی و روانشناختی خانواده اثراتی منفی داشـته باشـد (صادقی، 2000، ص .(4 طهرانی در پـژوهش خـود نشـان داد در تعـارضهـاي زناشـویی اشـکالهـاي ارتباطی وجود دارد. درصورتیکه زوجین بتوانند تعارضهایشان را بهگونـهاي مثبـت حـل کننـد نـهتنهـا براي خودشان، بلکه براي فرزندانشان هم مفیـد و سـودمند خواهـد بـود؛ زیـرا آنهـا یـاد مـیگیرنـد کـه تعارضهایشان با سایرین را بهگونهاي سازگارانه مدیریت کنند (طهرانی، 1384، ص .(8
براي حل تعارض زوجین و کمک به بهبود کـارکرد سـلامت خـانواده، مداخلـههـاي روانشـناختی
۶۶ ، سال هفتم، شماره دوم، تابستان ۳۹۳۱
مختلف با تمرکز بر خانواده معرفی شدهاند. در این میان، رویکرد شناختی- رفتاري بر تبادل تعامـل میـان زوجین یا اعضاي خانواده، با تأکید خاص بر ماهیت روابط متعامـل انتظارهـا، باورهـا و اسـنادها تمرکـز دارد (داتیلیو، .(2005 بنابراین، در این رویکردها تأثیر متقابل و چندوجهی تعاملها بررسی مـیشـود و از تکنیک چارچوببندي مجدد براي تسهیل تغییر در حالت ادراکی رویدادها و رفتارها استفاده مـیشـود و یا از تکنیک »ردگیري رفتار« استفاده میشود. درمانگران شناختی- رفتاري تلاش میکنند تا مسـئله را بـا تمرکز بر موانع تغییر یا از طریق اصلاح سیستمهاي باور فرد از اعضاي خانواده یا در مورد فردیـتشـان یا اصلاح نقائص مهارتهاي مشارکتجویانه به هنگام تغییر کردن بررسی کنند (همان).
رویکرد شناختی- رفتاري بهطور منحصر به فرد بـر حـالتی متمرکـز اسـت کـه در آن سـاختاربندي مجدد باورهاي هستهاي (یا روانبنهها) اهمیت دارند. معمولاً روانبنهها در بطـن تعـارض زوجـین قـرار دارند (همان). روانبنهها بهطور مشخصی الگوهایی هستند که در واقعیت یا تجربه افـراد نفـوذ مـیکننـد تا به افراد کمک کنند که آن واقعیت یا تجربه را توجیه کند، یا میانجی ادراكها شده و پاسخهـاي آنهـا را هدایت میکند (یانگ و همکاران، 2003، ص .(8 بناي اصلی رویکرد شناختی- رفتاري، تمرکز بر افکـار و ادراكها و تأثیر آنها روي هیجانها و رفتـار اسـت (داتیلیـو، .(2005 در اغلـب مـوارد، ایـن باورهـاي غیرمنطقی هستند که موجب انسداد توانایی زوجین براي تغییر کردن میشوند (همان).
از درمانگري شناختی- رفتاري بـراي زوجـین از اوایـل دهـه 1980 اسـتفاده شـده اسـت (بـاکوم و همکاران، 2010، ص .(411 الگوي شناختی- رفتاري بر پاسخهاي هیجـانی و رفتـاري افـراد نسـبت بـه رویدادهاي زندگی تأکید دارد که بهواسطه تفسیرهاي وابسته به طرز فکر آنها میانجیگري میشوند. ایـن تفسیرها میتوانند تحریفشده یا نامتناسب باشند (همان).
درمانگران CBT به زوجین کمک میکنند تا نسبت به مشاهده شناختهایشان به ارزشیابی فعالتـري بپردازند، روي اصلاح تعاملهاي رفتاري منفی بهمنظور پرورش شناختها و هیجانهاي مثبت در مـورد یکدیگر کار کنند و به مطرح کردن مسائل زناشویی خود در مورد تجربیـات هیجـانی بـازداريشـده، یـا بدون نظمشان بپردازند تا بتوانند در جوي رضایتبخشتـر، روابـط زناشـویی را تجربـه کننـد (اپسـتین و باکوم، 2002، ص .(51 درواقع، CBT براي زوجین بهصورت یک درمـان کیفـی مـنظم اسـت کـه در آن اثرات متقابل شناختها، رفتارها و هیجانهاي زوجین بررسی میشود و به منظور بهبود کیفیـت ارتبـاط، موارد مشکلآفرین هدف تغییر قرار میگیرند (باکوم و همکاران، 2010، ص .(413
با توجه به آنچه گذشت، این پژوهش به دنبـال تعیـین اثربخشـی درمـانگري شـناختی- رفتـاري در
اثربخشی مداخله شناختی ـ رفتاری گروهی، بر افزایش رضامندی زناشویی زنان دارای تعارض زناشویی ۷۶
ترکیب با آموزههاي دینی بر افزایش رضامندي زناشویی با مقیاس اسلامی و کـاهش تعـارض زناشـویی زنانی است که داراي تعارض زناشویی هستند.
روش تحقیق
طرح این پژوهش از نوع طرحهاي پژوهشی نیمهآزمایشـی، بـهصـورت دو گـروه آزمـایش و کنتـرل بـا پیشآزمون- پسآزمون بود. جامعه آماري این پژوهش را کلیه زنـان متأهـل مقـیم شـهر تهـران تشـکیل دادند. براي انتخاب نمونه موردنیاز، ابتدا پس از درج آگهی و فراخـوان عمـومی در بردهـاي خانـههـاي سلامت، مراکز مشاوره و دانشگاههاي مختلف در سطح شهر تهران، آن دسته از زنـانی کـه بـه فراخـوان پاسخ داده بودند، پس از مصاحبه تلفنی اولیه، براي مصـاحبه اولیـه دعـوت شـدند. از میـان آن دسـته از زنانی که در پرسشنامه تعارض زناشویی (ثنائی و همکاران، 1387، ص (58، نمره یـک انحـراف معیـار پایینتر از میانگین نمره کل در افراد داراي تعارض زناشویی، یعنی نمـرهاي در دامنـه 102/5 تـا 158/42 کسب کرده بودند (داراي تعارض زناشویی متوسط) و واجد معیارهاي ورود - خروج (معیارهـاي ورود شامل دامنه سنی در سنین باروري، زندگی مشترك در حدود دو سال و داشتن حداقل تحصیلات دیـپلم و معیارهاي خروج شامل ابتلا به هر بیمـاري روانشـناختی بـارز (نظیـر اخـتلال شخصـیت، افسـردگی اساسی، وسواس- بیاختیاري، دوقطبی و غیره براساس مصاحبه بالینی و ملاكهاي(DSM-IV، اشتغال بـه تحصیل در رشتههاي روانشناسی یا مشاوره، دریافت همزمان یک مداخله روانشناختی دیگـر، ابـتلا بـه بیماريهاي جسمی بارز یا مزمن نظیر بیماريهاي غدد درونریز، بیماريهاي قلبـی- عروقـی، دیابـت و غیره براساس گزارش شخصی، داشتنن رابطه خویشاوندي یا دوستی با هریک از اعضاي گـروه مداخلـه، تصمیم یا اقدام به طلاق، از شش ماه گذشته و مطلقه یا جداشده بودن) بودنـد و رضـایتنامـه اخلاقـی شرکت در پژوهش را امضا کرده بودنـد، بـا روش نمونـهگیـري در دسـترس 30 نفـر انتخـاب شـدند و بهصورت تصادفی در دوگروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند.
کلیه آزمودنیهاي دو گروه قبل و بعد از ارائه 12 جلسه هفتگی برنامـه گـروه درمـانگري شـناختی-رفتاري، به آزمودنیهاي گروه آزمایش، در یک جلسه دیگر به کلیه گویـههـاي مربـوط بـه پرسـشنامـه تعارض زناشویی (MCQ-R) (همان)، مقیـاس اسـلامی رضـامندي زناشـویی (جـدیري و جـانبزرگـی، (1389، و سؤالات مرتبط با ویژگیهاي جمعیتشناختی پاسخ دادند. همچنین پژوهشگر متعهد شـد کـه بهمنظور رعایت قواعد اخلاقی، پس از پایان پژوهش، این مداخله را به گروه کنترل نیز ارائه دهد.
برنامه گروه درمانگري شناختی- رفتاري، براساس الگوي شناختی- رفتاري التقـاطی (داتیلیـو،2010؛ السون و همکاران، 2011؛ مککی و همکاران، 2006؛ ر. ك. فتحعلـی لواسـانی، (1387 و کـاربرد منـابع
۸۶ ، سال هفتم، شماره دوم، تابستان ۳۹۳۱
اسلامی بهصورت گروهی طراحی شده است. این برنامه یک دوره 12 جلسهاي اسـت کـه جلسـات آن بهصورت هفتگی و هر جلسه به مدت 90 دقیقه اجرا میشود. رئوس مطالـب مربـوط بـه هـر جلسـه از برنامه در جدول 1 ارائه شده است.
جدول :1 رئوس مطالب برنامه گروه درمانگري شناختی- رفتاري براي حل تعارض
جلسه صفر: ارزیابی هدف: اجراي مصاحبه و پیشآزمون
مرحله اول: شناخت مسئله: تعارضها
گام اول : تعریف مشکل: شناخت تعارضهاي شایع
جلسه اول: شناخت تعارض هدف: جهتدهی، شناخت تعارضها
گام دوم: شناخت چرخههاي تعامل منفی که آن تعارضها بروز میکنند.
جلسه دوم: شناخت چرخههاي تعامل منفی هدف: بیان منطق مداخله
گام سوم: شناخت نیازها و عواملی که باعث بروز چرخهها میشود (نیازهاي سیستم و تعارض نقشها)
جلسه سوم: شناخت نیازها و معرفی الگوي مهر و قدرت در هدف: آشنایی با نیازهاي سیستم، تعارض نقشها در خانواده بهویژه اشاره به الگوي
تعامل زناشویی اسلامی
گام چهارم: فرمولبندي
جلسه چهارم: فرمولبندي شناختی- رفتاري مشکل در چارچوب هدف: فرمولبندي شناختی- رفتاري مشکلات مرتبط با تعارض زناشویی و بررسی
چرخه مهر و قدرت مقاومتها و شناختهاي غلط
مرحله دوم: برنامهریزي براي حل مشکل
گام پنجم: شناخت نیازهاي خود و نیازهاي سیستم: واکنشهاي عاطفی به تعارضها: ترسها، خجالت یا کمروییها و رنج و اندوهها. نیازهاي خود: احساس امنیت و اطمینان خواهی، آرامش، تماس، رضایت، نیازهاي سیستم: بسته بودن، تعادل نقشها، تعامل مثبت، مرزها یا تعامل ارزشمندي و احترام
(توجه به نیازهاي جنسیتی: نیاز به مهر در زن و قدرت در مرد)
جلسه پنجم: هدف: شناخت نیازهاي فردي، واکنشهاي عاطفی، اهمیت فکر، تعامل فکر- احساس- عمل
گام ششم: بازسازي شناختی
جلسه ششم: بازسازي شناختی هدف: معرفی معیارهاي فکر منطقی،آشنایی با انواع فکرهاي غیرمنطقی، معرفی الگويABC
فکر و تحلیل فکر، یاداوري آموزههاي دینی در مورد خانواده و نقش زن و مرد
گام هفتم: بالابردن پذیرش: پذیرش تجربه همسر: من فکر میکردم وقتی ازدواج کنم این طور............. اما حالا شما چنین.......... و من نمیدانم با این.........
چه کارکنم یا چه چیز بهترین است؟
جلسه هفتم: پذیرش هدف: ایجاد پذیرش: تمرین ذهنآگاهی، آموزش مخالفورزي با افکار غیرمنطقی،
بحث در مورد آموزههاي دینی
مرحله سوم: انسجام و استحکام
گام هشتم: تصمیمهاي مهم: جایگزین کردن الگوهاي جدید مثل پذیرش بیقید و شرطو حرکت براساس چرخه نیاز
جلسه هشتم: حل مسئله هدف: آموزش حل مسئله
گام نهم: استحکام موقعیت و یادگیري
جلسه نهم: استحکام یادگیري هدف: استحکام و تثبیت یادگیريها
گام دهم: پیشگیري از عود و بازگشت نشانهها
جلسه دهم: پیشگیري از عود هدف: رفع موانع و پیشگیري از عود نشانهها
جلسه نهایی: ارزشیابی هدف: اجراي پسآزمون
MCQ-R
اثربخشی مداخله شناختی ـ رفتاری گروهی، بر افزایش رضامندی زناشویی زنان دارای تعارض زناشویی ۹۶
ابزار پژوهش؛ اطلاعات این پژوهش از طریق پرسشنامههاي خودسـنجی، کـه در ذیـل بـه تفکیـک ویژگیهاي آنها ارائه شده، جمعآوري شده است.
.1 پرسشنامه تعارضهاي زناشـویی ( ): پرسشنامه تعـارضهـاي زناشـویی یـک ابـزار 54
سؤالی است که براي سنجش تعارضهاي زوجین و بر مبناي تجربیات بالینی ساخته شـده است. این پرسشنامه، داراي خردهمقیاسهـاي: کـاهش همکـاري، کـاهش رابطـه جنسـی، افزایش واکنشهاي هیجانی، افزایش جلب حمایت فرزنـد(ان)، افـزایش رابطـه فـردي بـا خویشاوندان خود، کاهش رابطه خانوادگی با خویشاوندان همسـر و دوسـتان، جـدا کـردن امور مالی از یکدیگر و کاهش ارتباط مؤثر است. میانگین و انحراف معیار نمرة کل گـروه آزمایش و گروه کنترل، به ترتیب برابـر بـا (SD=27/96) 130/46 و (SD=16/49) 106/20 است. روایی محتواي این پرسشنامه تأیید شـده اسـت. بـهطـوريکـه هـر سـؤال بـا کـل پرسشنامه داراي همبستگی معنادار بودند و خردهمقیاسهاي این پرسشنامه از همبستگی مناسبی برخوردار بودند. ضرایب همسانی درونی کل پرسشنامه روییـک گـروه 270 نفـره برابر با 0/96 محاسبه شده است. آلفاي کرونباخ براي خردهمقیـاسهـاي کـاهش همکـاري برابر با 0/81، کاهش رابطه جنسی برابر با 0/61، افـزایش واکـنشهـاي هیجـانی برابـر بـا 0/70 ، افزایش جلب حمایت فرزند (ان) برابر با 0/33، افزایش رابطه فردي با خویشاوندان خود برابر با 0/86، کاهش رابطه خانوادگی با خویشاوندان همسر و دوستان برابر بـا 0/89، جدا کردن امور مالی از هم، برابر با 0/71 و کاهش ارتباط مؤثر برابر با 0/69 گزارش شـده است (ثنایی و همکاران، 1387 ، ص .(61 هرچند برخی خردهمقیاسهاي این پرسشنامه از اعتبار کافی برخوردار نیست، اما به دلیل اعتبار نسـبتاً مطلـوب کـل مقیـاس مـانعی بـراي استفاده از آن دیده نمیشود.
.2 مقیاس اسلامی رضامندي زناشـویی : با توجه به فضاي مذهبی جامعه ما و ضرورت مداخلههـاي مذهبی براي بهبود شرایط خانوادگی، جدیري و جـانبزرگـی (1389) بـه سـاخت مقیـاس رضامندي زناشویی، اقدام کردند. هدف این آزمون، ارزیابی زمینههـاي بـالقوه مشـکلزا و شناسایی زمینههاي قوت و پرباري رابطه زناشویی در حیطه مؤلفههـاي دینـی اسـت. ایـن مقیاس، شامل50 گویه است که از نظر متخصصان علوم دینی بیشترین ارتباط را با مباحث
۰۷ ، سال هفتم، شماره دوم، تابستان ۳۹۳۱
خانوادگی از منظر دین دارد. آلفاي کرونباخ براي بررسی اعتبار این مقیاس، برابر بـا 0/87 محاسبه شد. میانگین نمرات کل شرکتکنندگان در این مقیاس، برابر با 138/3 و انحـراف استاندارد آن برابر با 16/02 است. براي بررسی اعتبـار پرسـشنامـه رضـامندي زناشـویی، ضرایب اسپیرمن براون در صورت تساوي و عدم تساوي تعداد گویهها 0/82 و با اسـتفاده از ضریب دونیمهسازي گـاتمن 0/82 مـیباشـد. محاسـبه روایـی محتـوایی، پرسـشنامـه رضامندي زناشویی اسلامی توسط متخصصان خانواده درمانی تأیید شد. روایـی محتـوایی آزمون با استفاده از روش همبستگی اسپیرمن در حدود 0/90 بهدست آمد. روایـی وابسـته به ملاك از نوع همزمان این مقیاس نیز با محاسبه ضریب همبستگی، میان نمره کل مقیاس با نمره کل پرسشنامه رضامندي زناشویی انریچ، برابر با 0/73 در سطح معناداري کمتـر از 0/01 بهدست آمد. بنابراین، این مقیاس از روایـی و اعتبـار خـوبی بـراي جمعیـت ایرانـی برخوردار است.
با توجه به طرح پژوهش و تعداد محدود آزمودنیها و بهمنظور افـزایش تـوان آزمـون، سـطح معنـاداري براي آلفا برابر با 0/05 در نظر گرفتـه شـده است. دادهها پس از جمعآوري با استفاده از ویـرایش بیسـتم نرمافزار آماري SPSS، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
