بخشی از مقاله
چکیده
هدف: هدف پژوهش حاضر تعیین اثربخشی برنامه مداخله ای داستان های اجتماعی و بررسی اثربخشی آن بر افزایش بهره همدلی در کودکان اتیستیک با عملکرد بالا بود. روش: پژوهش حاضر از نوع نیمه آزمایشی و طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه کودکان اتیسم - همگی پسر - با عملکرد بالای مرکز توانبخشی آفتاب در کرج در سال تحصیلی 1395بود. تعداد حجم نمونه بین 14 نفر از کودکان اتیسم بود. 7 جلسه برگزار شد که 2 جلسه آن برای معارفه و ارزیابی و 5 داستان اجتماعی در 5 جلسه برای کودکان اتیستیک آموزش داده شد.
پرسشنامه همدلی- بهر و تحلیل-بهر بارون-کوهن و همکاران - 2002 - در دو مرحله پیش آزمون- پس آزمون توسط والدین کودکان انجام شد. برای آزمون فرضیه های پژوهش از تحلیل کوواریانس چند متغیری موسوم به مانکوآ استفاده شد. یافتهها براساس تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش چنین نتیجه گیری شد که اجرای داستانهای اجتماعی، بهره همدلی در کودکان اتیستیک را افزایش می دهد - . - P <0/01 نتیجهگیری: بنابراین می توان چنین نتیجه گیری کرد که داستانهای اجتماعی در بهره همدلی کودکان اتیسم موثر می باشد و می تواند در عملکرد آنها تاثیر بگذارد.
مقدمه
طبق تعریف پنجمین ویراست دفترچه راهنمای تشخیصی آماری اختلالات روانی - 2013 - 1، ویژگی اساسی اختلال طیف اتیسم، شامل اختلال پایدار در برقراری ارتباط اجتماعی متقابل و تعامل اجتماعی - ملاک - A و الگوهای محدود تکراری و قالبی در رفتار، علائق و فعالیتها - ملاک - B میباشد. این نشانگان مرضی باید از دوران کودکی وجود داشته باشند و عملکردهای روزانه فرد را مختل یا محدود کنند. در سالهای اخیر، گزارش فراوانی اختلال طیف اتیسم در سراسر ایالاتمتحده آمریکا و غیر آمریکا با تخمینی مشابه در جمعیت کودکان و بزرگسالان، نزدیک به 1 درصد جمعیت گزارششده است
این افراد در همدلی کردن، پیشقدم شدن در تعاملات، سهیم شدن در لذت، حفظ تماس چشمی، گفتگوی دوطرفه، در نظر گرفتن دیدگاه دیگران و استنتاج منافع دیگران مشکلاتی دارند. علاوه بر این، توسعه شبکه-های دوستی، استدلال کلامی، درک هیجانات ظریف، حدس در مورد دلیل تصمیم دیگران و طراحی و اجرای تکالیف اشتراکی ازجمله چالشهای بزرگ دیگر افراد مبتلا به این اختلال میباشد
اختلال طیف اتیسم در دسته "اختلالات همدلی " قرار میگیرد - گیلبرگ، . - 1992 عدم توازن همدلی4 یکی از این نظریه-هاست. این نظریه، مشکل کودکان دارای اتیسم را عمدتاً نقص در همدلی شناختی میداند تا هیجانی - بلیر، . - 2005 طبق نظریه عدم توازن همدلی، کودکان دارای اتیسم تلاش میکنند تا سطح همدلی شناختی خود را بالا ببرند؛ فرآیندی که در جمعیت سالم بهصورت خودکار صورت میگیرد
آنها مفهوم بسیاری از نشانهها و رخدادهای اجتماعی از جمله معنای دوم کلماتی که بیش از یک معنا دارند - از جمله طعنه، استعاره و معنای مجازی، که همگی از مصادیق همدلی شناختی هستند - را بهدرستی درک نمیکنند - بارون کوهن، . - 2000 کودکان دارای اتیسم علاوه بر اینکه نمیتوانند روابط اولیه را ایجاد و از ظرفیت فتارهای غیرِکلامی برای تنظیم روابط اجتماعی استفاده کنند - اسمیت، - 2008،معمولاً تمایلات کم و غیرعادی دارند و در مقابل تغییرات زندگی روزمره مقاومت نشان میدهند، بهطوریکه رفتار قالبی از ویژگیهای اصلی افراد دارای این اختلال است - حاجی خانی، . - 2007 کودکان طیف اتیسم در کارکرد اجتماعی و کارکرد ارتباطی دچار اختلال هستند و بر رفتارهای یکنواخت اصرار دارند
در حقیقت این کودکان نابهنجاری شدید در تحول اجتماعی، ارتباطی، شناختی و رفتاری دارند - لرد6، کوک7، لونتهال8، آمارال9، . - 2000 در این رابطه داستان های اجتماعی به منظور آموزش مهارت های اجتماعی برای کودکان مبتلا به اوتیسم به کار می رود
داستان های اجتماعی یک نمونه توصیفی از موقعیت های اجتماعی روزانه است که از دیدگاه کودک نوشته می شود و می تواند در موقعیت های مختلف استفاده شود - دل واله11، . - 2001 پژوهش های مختلف اثربخشی داستان های اجتماعی را در کاهش مشکلات رفتاری و مهارت های اجتماعی در کودکان اوتیستیک نشان می دهند. برای نمونه مطالعات اخیرف نشان می دهد که داستان های اجتماعی می تواند مشکلات رفتاری را کاهش دهد، دانش اجتماعی را افزایش دهد و یا مهارت های جدید را آموزش دهد
مطالعه ای با عنوان افزایش تعامل اجتماعی کودکان مبتلا به اختلالات طیف اتیسم با استفاده از داستان اجتماعی، توسط اسکاتون و همکاران - 2006 - 1 صورت گرفت. داده ها افزایش تعاملات اجتماعی مناسب را در گروه آزمایش نشان داد.
روست و اسمیت - 2006 - 2 طی مقاله ای عنوان کردند که داستان های اجتماعی به طور گسترده برای مشکلات رفتاری کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم به کار می رود. بنابراین پژوهش حاضر در نظر دارد که از طریق داستان های اجتماعی، بتواند همدلی را در این کودکان آموزش دهد. زیرا فرض بر این سات که قهرمان داستان به عنوان الگو عمل کرده و کودک در جریان یادگیری مشاهده ای، رفتارهای جدیدی را از او بیاموزد - هفنر3، . - 2003 با توجه به مطالب بیان شده، پژوهش حاضر در پی پاسخگویی به این پرسش بود که: آیا برنامه مداخله ای داستان های اجتماعی در افزایش بهره همدلی کودکان اتیستیک با عملکرد بالا موثر است؟
روش
پژوهش حاضر از نوع نیمه آزمایشی و طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه کودکان اتیسم با عملکرد بالای مرکز توانبخشی آفتاب در کرج در سال تحصیلی 1395 بود. روش نمونه گیری به صورت در دسترس انجام شد. به این ترتیب که آزمودنی ها به صورت در دسترس انتخاب و سپس به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. تعداد حجم نمونه بین 14 نفر - پسر - از کودکان اتیسم سنین 7 تا 12 سال مرکز توانبخشی آفتاب بودند. پژوهش فوق در 7 جلسه برگزار شد که 2 جلسه آن برای معارفه و ارزیابی و 5 جلسه، آموزش بود و طی آن 5 داستان اجتماعی برای کودکان اتیستیک گفته شد. قبل و بعد از پژوهش پرسشنامه همدلی بهر - تحلیل بهر به صورت پیش آزمون و پس آزمون انجام شد.
معیارهای ورود به پژوهش حاضر، تشخیص اتیسم با عملکرد بالا براساس تشخیص عملکرد بالای گارز، محدوده ی سنی 5 تا 8 سال و میزان مداخلات دریافتی درمان، کمتر از دوسال و بیشتر از 6 ماه بود. ملاک های خروج از پژوهش نیز داشتن ناتوانی یادگیری خارج از محدوده ی علائم مربوط به اتیسم، هوشبهر پایین تر از 85، تفاوت چشمگیر اجتماعی و اقتصادی خانواده، دریافت سایر خدمات درمانی به صورت همزمان بود. از آنجا که طرح پژوهش از نوع نیمه آزمایشی می باشد، برای آزمون فرضیه های پژوهش و به منظور کاهش واریانس خطا و کنترل اثر پیش آزمون از تحلیل کوواریانس چند متغیری موسوم به مانکوآ4 استفاده شد.
شرح جلسات
جلسه اول: معارفه و گفتن داستان شهر بازی. تمرین خانگی و بازگو کردن داستان برای والدین
جلسه دوم: تعریف داستان تختخواب. تمرین خانگی و بازگو کردن آن برای اعضای خانواده
جلسه سوم: تعریف داستان زنگ تفریح برای کودکان. تمرین خانگی و بازگو کردن آن برای اعضای خانواده
جلسه چهارم: داستان مهمان. تمرین خانگی و بازگو کردن آن برای اعضای خانواده
